Cần cân nhắc, rà soát và đánh giá tác động đối với quy định biện pháp xử lý chuyển hướng thực hiện công việc phục vụ cộng đồng 

Đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi - Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bến Tre phát biểu thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên 

Về phạm vi điều chỉnh tại Điều 1, theo đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi, tại Điều 1 dự thảo Luật quy định: “Luật này quy định về xử lý chuyển hướng, hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội; thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên là người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, người bị buộc tội, bị hại, người làm chứng; thi hành án; tái hòa nhập cộng đồng; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp người chưa thành niên”.

Tuy nhiên hiện nay, có nhiều vụ án, người có quyền và nghĩa vụ liên quan là người chưa thành niên, ví dụ như trong vụ án hình sự, cha, mẹ của trẻ em là nạn nhân trong vụ án bị chết, có con chưa thành niên nên sẽ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, bồi thường tổn thất về tinh thần, về cấp dưỡng... Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung phạm vi điều chỉnh của Dự thảo Luật thêm thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên là người có quyền và nghĩa vụ liên quan.

Về biện pháp xử lý chuyển hướng thực hiện công việc phục vụ cộng đồng, tại khoản 9 Điều 4 dự thảo Luật quy định: “Biện pháp xử lý chuyển hướng là biện pháp giám sát, giáo dục, phòng ngừa thay thế cho hình phạt áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội theo quy định của Luật này, bao gồm các biện pháp khiển trách; xin lỗi bị hại; bồi thường thiệt hại; tham gia chương trình học tập, dạy nghề; tham gia điều trị và tư vấn tâm lý; thực hiện công việc phục vụ cộng đồng; cấm tiếp xúc với người có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới; hạn chế khung giờ đi lại; cấm đến một địa điểm có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới; giáo dục tại xã, phường, thị trấn; quản thúc tại gia đình và biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng”.

Và tại Điều 49 quy định cụ thể về biện pháp xử lý chuyển hướng thực hiện công việc phục vụ cộng đồng. Theo đó, người chưa thành niên tham gia trồng cây, chăm sóc cây xanh ở khu vực công cộng, sửa chữa, làm sạch đường làng, ngõ xóm, đường phố, ngõ phố, nhà văn hóa, nhà sinh hoạt cộng đồng hoặc công trình công cộng khác; tham gia công việc khác nhằm cải thiện môi trường sống và cảnh quan của cộng đồng.

Theo đại biểu Yến Nhi, biện pháp xử lý chuyển hướng thực hiện công việc phục vụ cộng đồng là biện pháp mới, kể cả Luật Xử lý vi phạm hành chính cũng chưa có quy định. Đối với các biện pháp xử lý vi phạm hành chính áp dụng với người đã thành niên cũng chưa quy định về biện pháp này. Tuy nhiên, trong điều kiện xã hội nước ta, thực hiện công việc phục vụ cộng đồng có thể có tác dụng ngược lại, thậm chí ảnh hưởng đến danh dự, nhân phẩm của người bị áp dụng. Mặt khác, những công việc này là lao động bắt buộc, có tính chất cưỡng chế nhưng không phân biệt độ tuổi của người chưa thành niên nên không phù hợp với pháp luật lao động, pháp luật dân sự và Luật bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em. Vì vậy, Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách tỉnh đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, rà soát kỹ quy định và có báo cáo đánh giá tác động về biện pháp này gửi các đại biểu nghiên cứu.

Về thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên là bị hại, người làm chứng tại Chương IX, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi thống nhất cao với việc quy định một chương riêng về thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên là bị hại, người làm chứng. Hiện tại theo quy định của pháp luật hình sự, tố tụng hình sự cũng như trong thực tế đối tượng này là yếu thế, thiệt thòi, dễ bị vi phạm quyền, dễ bị tổn thương trong tất cả các khâu của tố tụng. Pháp luật hiện hành mới tập trung bảo vệ người chưa thành niên phạm tội mà chưa có hành lang pháp lý bảo vệ người bị hại, người làm chứng là người chưa thành niên. Việc bổ sung các quy định này, thật sự là một bước mới, đột phá, vì đây là đối tượng cần bảo vệ sau những vùi dập, tổn thương.

Theo đại biểu, việc xem xét dấu vết trên thân thể, trưng cầu giám định đối với người chưa thành niên là bị hại là vấn đề cực kỳ quan trọng trong việc giải quyết vụ án cũng như trong việc tôn trọng, đảm bảo an toàn về thể chất, về tinh thần và sự bình đẳng của người chưa thành niên, nhất là đối với các hành vi về xâm hại tình dục, hành hạ, ngược đãi, đánh đập, gây thương tích trẻ em. Từ trước đến nay, hoạt động này chưa được quy định cụ thể trong luật, chủ yếu do Bộ Y tế quy định dưới hình thức thông tư hay quyết định ban hành tạm thời quy trình, biểu mẫu thời hạn, nhân lực thực hiện giám định pháp y, pháp y tâm thần. Vì vậy, đề nghị bổ sung vào Luật những quy định có tính nguyên tắc về quy trình, thời gian, thực hiện giám định đối với người chưa thành niên là bị hại.

Dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp này và sẽ được xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 8 được tổ chức vào cuối năm 2024.

Tin, ảnh: Kim Ngân