Cần sự phối hợp 3 môi trường nhà trường, gia đình và xã hội

Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó xác định mục tiêu tổng quát là giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân.

Thực hiện các mục tiêu trên, trong thời gian qua, ngành giáo dục đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục đổi mới các hoạt động giáo dục về đạo đức, lối sống văn hóa, kỹ năng để đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện cho học sinh. Nội dung và hình thức tổ chức được thực hiện qua giảng dạy chính khóa hoặc qua lồng ghép, tích hợp vào các môn học khác; hay qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, các hoạt động ngoại khóa, với sự phối hợp của các ngành, đoàn thể như: Phối hợp với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức các hoạt động về nguồn, viếng nghĩa trang liệt sĩ, thắp nến tri ân, sinh hoạt chính trị “Tiếp lửa truyền thống - Mãi mãi tuổi 20”, chăm sóc di tích lịch sử, văn hóa, nghĩa trang liệt sĩ... Đặc biệt, trong những năm gần đây, tổ chức cho học sinh tham gia các phong trào thanh niên tình nguyện, chương trình Học kỳ trong Quân đội, Học làm người có ích... hay tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, như: Liên hoan Tiếng ca học đường - Vũ điệu tôi yêu, chương trình Khi tôi 18, Tuổi trẻ với pháp luật, Hội thi tin học trẻ các cấp...

Ngoài ra còn phối hợp với Bộ Chỉ huy Quân sự, Hội Cựu chiến binh các cấp tổ chức nói chuyện truyền thống lực lượng vũ trang nhân dân; với Sở Tư pháp tổ chức chuyên đề giáo dục pháp luật trong nhà trường; với Viện Nghiên cứu tâm lý người sử dụng ma túy truyền thông cho 365 giáo viên và truyền thông trực tiếp cho phụ huynh và học sinh tại 5 trường THPT; với Tỉnh Đoàn, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội truyền thông về Đồng khởi khởi nghiệp tại 42 đơn vị trường học…

Theo định hướng phát triển năng lực học sinh, nhà trường đã đổi mới các hoạt động giáo dục, trong đó đẩy mạnh các hoạt động trải nghiệm, sáng tạo, qua đó góp phần giáo dục kỹ năng sống và tăng cường các hoạt động kết nối tri thức từ bài học trong chương trình với kinh nghiệm thực tiễn nhằm giải quyết các tình huống, các vấn đề trong cuộc sống. Các cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn, cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học, cuộc thi Giao thông thông minh... đã thu hút nhiều học sinh tham gia. Từ các sân chơi tri thức này, học sinh tích lũy cho mình các tri thức, kinh nghiệm bổ ích, rèn các kỹ năng: giao tiếp, thuyết trình, làm việc theo nhóm.

Tuy nhiên, hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh vẫn chưa thật sự hiệu quả, biểu hiện qua tình trạng còn một số học sinh vi phạm chuẩn mực đạo đức, vi phạm pháp luật như bạo lực học đường, sử dụng trái phép chất ma túy, chất gây nghiện...

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng là gia đình thiếu sự quan tâm, giáo dục đối với con cái; công tác phối hợp giữa ba môi trường, nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý, giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh dù được quan tâm thực hiện nhưng chưa thật sự chặt chẽ và hiệu quả, đặc biệt là chưa phát huy được vai trò của cha mẹ học sinh trong việc phát hiện, phối hợp với nhà trường để giáo dục đối với học sinh chưa ngoan, có biểu hiện cần được hỗ trợ và can thiệp sớm; chương trình, nội dung giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống trong nhà trường còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi và nhận thức của học sinh...

Nghị quyết số 29-NQ/TW khẳng định “Giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội”. Do đó, để nâng cao chất lượng giáo dục ở ba môi trường: nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục toàn diện học sinh, cần tập trung thực hiện 4 giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác phối hợp. Phải coi sự phối hợp là việc thực hiện thường xuyên, liên tục ở mọi thời điểm và giáo dục là quá trình lâu dài.

Cả nhà trường, gia đình và xã hội phải luôn chủ động, sẵn sàng phối hợp; không trông chờ hay ỷ lại vào môi trường khác. Đồng thời phải tạo điều kiện thuận lợi để cùng thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh.

Thứ hai, xác định nội dung phối hợp trong giáo dục đạo đức, lối sống và năng lực;  giáo dục pháp luật; giáo dục kỹ năng sống; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh và công tác xã hội hóa giáo dục.

Trong giáo dục năng lực, nhà trường cung cấp là chủ yếu nhưng cần có sự phối hợp của gia đình và xã hội thì việc hình thành năng lực, nhất là năng lực thực tiễn cho học sinh mới vững chắc. Trong giáo dục pháp luật, ngoài việc lồng ghép vào giáo dục chính khóa và các hoạt động ngoại khóa phải kết hợp giữa tuyên truyền và giáo dục trực quan như xem phim tư liệu, tiểu phẩm pháp luật… Việc giáo dục này cần huy động sự tham gia của những người làm công tác thi hành pháp luật, bảo vệ pháp luật, cơ quan thông tin đại chúng, các tổ chức đoàn thể…

Trong giáo dục kỹ năng cần tổ chức các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, xã hội, ngoại khóa, tham quan, dã ngoại, trải nghiệm thực tế hoặc thông qua các hoạt động đoàn, đội… để giáo dục các em. Để xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, nhà trường cần chủ động kiến nghị với chính quyền địa phương trong việc quản lý các hoạt động dịch vụ văn hóa, các hàng quán xung quanh trường, ngăn chặn văn hóa phẩm độc hại và các tệ nạn xã hội xâm nhập vào nhà trường, ngăn chặn bạo lực học đường… Đồng thời phải gắn xây dựng môi trường văn hóa với các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới và văn minh đô thị”, “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”, “Gia đình văn hóa”… Mặt khác, nhà trường cũng cần chủ động tổ chức các hoạt động, sân chơi bổ ích, tạo môi trường giáo dục lành mạnh, bổ ích, giúp học sinh tránh xa cái xấu.

Trong công tác xã hội hóa giáo dục, cần tăng cường phát huy vai trò các đoàn thể, hội khuyến học, hội cựu giáo chức, ban đại diện cha mẹ học sinh trong việc thực hiện công tác phổ cập giáo dục, kéo giảm tỷ lệ học sinh bỏ học, lưu ban, huy động học sinh bỏ học trở lại lớp để nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục; huy động các nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất; các nguồn học bổng, học phẩm, học cụ để hỗ trợ học sinh nghèo, gặp khó khăn, khen thưởng, tôn vinh học sinh đạt thành tích cao trong học tập, rèn luyện.

Trong giáo dục phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cho học sinh, cần đặc biệt quan tâm đến giáo dục các giá trị truyền thống văn hóa dân tộc như: lòng yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, ý thức cộng đồng, đạo lý thương người như thể thương thân, đức tính cần cù, vượt khó, sáng tạo trong lao động, tinh thần lạc quan, tinh thần hiếu học, tôn sư trọng đạo, lòng nhân ái, tính khoan dung. Để qua đó giúp các em biết trân trọng các giá trị đạo đức của dân tộc, xác định trách nhiệm, nghĩa vụ của cá nhân trước tập thể và cộng đồng, từ đó biết ủng hộ, khuyến khích những biểu hiện của lối sống văn minh, tiến bộ, phù hợp với bản sắc dân tộc, đồng thời biết phê phán những biểu hiện của lối sống lạc hậu, ích kỷ, những hành vi không phù hợp với các chuẩn mực đạo đức...

Thứ ba, xác định trách nhiệm của từng môi trường trong công tác phối hợp. Trong đó, trách nhiệm của nhà trường: “Chủ động phối hợp với gia đình và xã hội để thực hiện mục tiêu, nguyên lý giáo dục”. Trách nhiệm của gia đình: “Mọi người trong gia đình có trách nhiệm xây dựng gia đình văn hóa, tạo môi trường thuận lợi cho việc phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ của con em; người lớn tuổi có trách nhiệm giáo dục, làm gương cho con em, cùng nhà trường nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục”. Trách nhiệm của xã hội: “Giúp nhà trường tổ chức các hoạt động giáo dục và nghiên cứu khoa học; tạo điều kiện cho nhà giáo và người học tham gia, thực tập, nghiên cứu khoa học. Góp phần xây dựng phong trào học tập và môi trường giáo dục lành mạnh, an toàn, ngăn chặn những hoạt động có ảnh hưởng xấu đến thanh niên, thiếu niên và nhi đồng. Tạo điều kiện để người học được vui chơi, hoạt động văn hóa, thể dục, thể thao lành mạnh. Hỗ trợ về tài lực, vật lực cho sự nghiệp phát triển giáo dục theo khả năng của mình”.

Thứ tư, xây dựng cơ chế phối hợp để duy trì mối liên hệ thường xuyên chặt chẽ trong tổ chức thực hiện. Giữa nhà trường và gia đình có thể phối hợp thông qua Ban đại diện cha mẹ học sinh hoặc thông qua giáo viên chủ nhiệm, để gặp gỡ trực tiếp, qua điện thoại, sổ liên lạc truyền thống hoặc điện tử, các buổi họp cha mẹ học sinh để thông báo kịp thời cho gia đình về tình hình học tập, rèn luyện và những vấn đề liên quan đến học sinh.

Giữa nhà trường và chính quyền, các đoàn thể, tổ chức xã hội ở địa phương, thông qua định kì họp giao ban giữa nhà trường với chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội trên địa bàn để cùng phối hợp trong công tác giáo dục học sinh. Đặc biệt giữa nhà trường và công an địa phương cần có quy chế phối hợp trong giữ gìn an ninh, trật tự trong và ngoài nhà trường nhằm ngăn chặn bạo lực học đường, ngăn chặn tệ nạn xã hội xâm nhập vào nhà trường; giữa nhà trường với các đoàn thể, tổ chức xã hội cần có quy chế phối hợp để kịp thời hỗ trợ trong ngăn chặn học sinh bỏ học, vận động học sinh bỏ học trở lại lớp, hình thành các quỹ học bổng để hỗ trợ học sinh nghèo gặp khó khăn, khen thưởng học sinh giỏi.

Để thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, ngoài trang bị kiến thức, kỹ năng, cần hết sức quan tâm đến giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, trong đó công tác giáo dục truyền thống dân tộc đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển đạo đức, nhân cách của con người mới, xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, trong thời gian tới, ngành giáo dục sẽ tiếp tục quan tâm công tác chỉ đạo và phối hợp với các ngành, đoàn thể nhằm phát huy các giá trị truyền thống văn hóa, nhất là truyền thống văn hóa tỉnh trong xây dựng và phát triển toàn diện đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của ngành, cũng như của lực lượng học sinh trên địa bàn tỉnh.