Chờ ngày vươn xa

Niềm vui từ làng nghề

An Thủy là một xã thuộc tiểu vùng I của huyện Ba Tri, diện tích tự nhiên hơn 3.000 ha, với hơn 3.100 hộ dân sinh sống chủ yếu dựa vào biển. Một buổi sáng đẹp trời, chúng tôi đến Tiệm Tôm, “thánh địa” sản xuất cá khô của An Thủy. Có tận mắt chứng kiến mới thấy hết không khí nhộn nhịp, huyên náo của một làng nghề ven biển. Từng giỏ, từng giỏ cá, tôm từ những đoàn tàu lần lượt xếp lên xe chở về nơi chế biến khô. Những anh trai vạm vỡ, những chị gái nhanh nhẹn lựa ra những giỏ cá tươi nhất để làm ra những sản phẩm có chất lượng nhất. “Cá vừa về là chúng tôi bắt tay vô làm liền”, một người làm khô cho biết. Công việc cứ thế diễn ra liên tục suốt cả ngày trong tiếng nói cười rộn rã.

Một vị cao niên trong làng nghề cho biết, làng nghề có từ những năm 40 của thế kỷ trước, thời đánh bắt cá bằng ghe buồm, ghe chèo. Nhưng lúc ấy chỉ có vài hộ làm. Mãi tới năm 1960 mới có nhiều người làm. Ngày nay, ở An Thủy có hơn 200 hộ làm nghề chế biến cá, tôm khô. Trong đó, có 60 hộ sản xuất với quy mô tương đối lớn. Anh Út Bình, chủ một cơ sở sản xuất cá khô cho biết: “Mỗi ngày gia đình tôi làm ra khoảng 50kg sản phẩm cá khô các loại. Mỗi kg khô được làm từ 3-4kg cá tươi. Do đó, phải cần tới 7 lao động làm mới kịp”. Anh Sáu Văn, chủ một cơ sở sản xuất nhỏ tâm sự: “Trước đây, tôi nuôi tôm công nghiệp, nhưng nuôi không có lời bao nhiêu mà còn vất vả nữa (phải thức khuya canh, lo tôm bị dịch bệnh…). Thấy xung quanh nhiều người làm khô có cuộc sống khá hơn nên tôi chuyển nghề. Làm khô khỏe hơn nuôi tôm nhiều, vả lại còn giúp giải quyết lao động trong gia đình nữa”. Hiện tại, ở những cơ sở sản xuất quy mô nhỏ cũng thu hút 5-7 lao động nhàn rỗi tại địa phương (chủ yếu là chị em phụ nữ); giúp họ có thêm thu nhập. Trung bình mỗi lao động thu nhập 18-22 triệu đồng/năm.

Theo cán bộ của UBND xã An Thủy, làng nghề hình thành và phát triển mạnh như ngày nay là niềm tự hào của địa phương. Sự lớn mạnh của làng nghề đồng nghĩa với việc giúp giải quyết lao động tại chỗ; tăng thêm thu nhập, góp phần đảm bảo tình hình an ninh trật tự trên địa bàn. Hàng năm, làng nghề sản xuất khoảng 1.500 tấn sản phẩm khô các loại, doanh thu đạt gần 90 tỷ đồng, tổng lợi nhuận hơn 4 tỷ đồng/năm; sản phẩm làm ra ngày càng đa dạng, chất lượng cũng được nâng cao hơn trước…

Cần lắm một hướng đi!

Được công nhận làng nghề truyền thống là niềm vui khôn tả của người dân địa phương. Nó đã gợi mở ra tương lai xán lạn cho làng nghề nói riêng và ngành thủy sản Ba Tri nói chung. Thế nhưng còn đó những nỗi lo trong làng nghề, cần có sự quan tâm sâu sát của các cơ quan hữu quan. Mặc dù có bề dày lịch sử nhưng việc tổ chức sản xuất trong làng nghề còn manh mún, nhỏ lẻ, thủ công trong phạm vi gia đình; chưa có định hướng phát triển lâu dài; chưa tạo được thị trường tiêu thụ rộng lớn cũng như sản lượng chưa đáp ứng cho những hợp đồng có số lượng lớn; thương hiệu chưa đủ mạnh để cạnh tranh trên thị trường…

Hơn nữa, nguồn nguyên liệu tại chỗ không đáp ứng được nhu cầu sản xuất trong làng nghề. Anh Út Bình cho biết thêm: “Những ngày hút hàng (lễ, tết), chúng tôi không đủ cá để làm khô, phải chạy sang Bình Đại lấy thêm mới đủ. Do đó, giá thành phẩm có cao hơn ngày thường chút đỉnh”. Thiếu nguyên liệu là vậy, việc chuyển giao khoa học công nghệ cũng còn hạn chế nên việc bảo quản sản phẩm gặp rất nhiều khó khăn, chủ yếu là thủ công, và phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Cô Sáu Hồng, chủ một cơ sở sản xuất tôm khô chia sẻ: “Bữa nào có nắng thì mừng, chứ gặp mưa là phải đem vô nhà sấy. Mà sấy thì chất lượng tất nhiên là không bằng phơi nắng rồi. Với lại, gặp mấy ngày biển động thì coi như thất nghiệp (vì thiếu nguyên liệu)”. Bên cạnh đó, không có sân phơi cũng là bài toán cho tới nay chưa có lời giải của hầu hết người dân trong làng nghề. Họ phải tận dụng: trước sân, sau hè, lối đi, thậm chí là… nóc nhà để phơi khô; chưa có hệ thống xử lý nước thải…

Trước những khó khăn trên, UBND huyện Ba Tri đã có kế hoạch kêu gọi các doanh nghiệp trong và ngoài huyện về đầu tư kinh doanh tại làng nghề; tạo điều kiện cho người dân tham quan học hỏi kinh nghiệm ở Tiền Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu…; hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho các hộ sản xuất kinh doanh; hướng dẫn bà con chú trọng đến chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm. Bên cạnh đó, UBND xã An Thủy cũng có kế hoạch mở rộng quy mô làng nghề; di dời làng nghề ra xa khu dân cư; tạo mặt bằng rộng rãi, thông thoáng hơn nhằm phục vụ tốt hơn cho nhu cầu sản xuất của làng nghề, bảo vệ môi trường…

Dù ra đời từ hơn 5 thập kỷ qua, nhưng nghề chế biến cá khô Tiệm Tôm vẫn chưa tạo ra một “bước nhảy vọt” để đưa sản phẩm tôm, cá khô Ba Tri vươn mạnh ra thị trường trong và ngoài nước.