Chung tay bảo vệ bản quyền báo chí

Đại biểu tham quan các gian hàng trưng bày sản phẩm báo chí tại Hội báo toàn quốc 2024. Ảnh: T. Thảo

Chung tay đẩy lùi vi phạm

Theo Nhà báo Dương Quang, tại Việt Nam hiện nay, bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm báo chí được quy định tại nhiều luật và văn bản dưới luật như: Bộ luật Dân sự năm 2015, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009), Luật Báo chí 2016, Nghị định số 131/2013/NĐ-CP, Nghị định số 22/2018/NĐ-CP… Chỉ cần thực hiện thật nghiêm những quy định đó thì chuyện xâm phạm bản quyền báo chí không xảy ra, hoặc diễn ra rất ít.

Không chỉ những cá nhân, hội nhóm, tổ chức ngoài ngành báo chí - truyền thông mà còn có hiện tượng một số báo, đài cũng sử dụng tin, bài của đồng nghiệp khi chưa được cho phép. Qua đó, chứng tỏ luật về bản quyền thì đã có. Song, không được chấp hành, không được thực thi nghiêm minh.

Tại Báo Người Lao Động, trước năm 2020, tờ báo này có khoảng 8 - 10 ngàn tin, bài bị khai thác trái phép mỗi năm. “Từ 2 năm trước, chúng tôi đã thành lập Tổ Pháp lý, chuyên trách 8 nhiệm vụ. Trong đó, có nhiệm vụ bảo vệ bản quyền, chống xâm phạm và xử lý xâm phạm bản quyền tác phẩm báo chí. Đồng thời, chúng tôi dựng tường phí. Cụ thể, đối với những tác phẩm báo chí chất lượng cao, độc quyền, chúng tôi đưa vào chuyên mục thu phí đọc báo “Dành cho bạn đọc VIP” (ra mắt cuối tháng 7-2022). Nhờ đó, chúng tôi thu được tiền để bù đắp một phần chi phí sản xuất, tối ưu hóa tác phẩm, hạn chế được tình trạng sử dụng lại tin, bài mà không xin phép”.

Hành động quyết liệt của Báo Người Lao Động trong việc bảo vệ bản quyền báo chí không chỉ là đòi lại quyền lợi chính đáng cho mình, mà thực ra, mục đích cao hơn là để ngăn đe trên diện rộng.

Đứng trước trí tuệ nhân tạo

Vấn đề bản quyền báo chí một lần nữa phải đối mặt với sóng gió lớn hơn khi báo chí số phát triển trong thời đại trí tuệ nhân tạo. Nhà báo Dương Quang - Phó tổng Biên tập Báo Người Lao Động nêu ra một số trường hợp vi phạm bản quyền trong nước và nước ngoài, nhằm giúp người tham dự hình dung được vấn đề vi phạm bản quyền có bàn tay của “AI”.

Cụ thể, giữa năm 2023, phóng viên Báo Người Lao Động tình cờ phát hiện một bức ảnh quý của mình bỗng dưng xuất hiện trong một quảng cáo nhãn hàng của một tập đoàn nước ngoài. Phóng viên này vào cuộc tìm hiểu, biết đích xác là ảnh của mình, liền nhờ luật sư tư vấn. Sau khi nhận thông báo từ phía phóng viên ảnh, tập đoàn kia ban đầu có giải thích về nguồn hình. Hai bên trải qua nhiều bước thương lượng, rồi lập hợp đồng mua bán ảnh. Đến cuối năm 2023, tập đoàn ấy phải trả nhuận ảnh hàng trăm USD cho chính chủ.

Một vụ khác, xảy ra vào đầu năm 2024, Báo Người Lao Động đăng phóng sự ảnh về một lễ hội ở huyện Châu Thành, tỉnh Long An. Để có được series gần 50 tấm hình và những shot quay hình đặc sắc, phóng viên đã phải hòa vào lễ hội cả ngày, ghi nhận sự kiện, phỏng vấn nhiều người để hoàn thành tác phẩm gửi tòa soạn. Sau khi được đăng trên Báo Người Lao Động điện tử, phóng sự ảnh này bị lấy lại, xử lý cho khác nguyên gốc, phát trên Fanpage, kênh Youtube và TikTok của một đài phát thanh - truyền hình tầm cỡ cấp tỉnh. Theo ghi nhận của Báo Người Lao Động, phóng sự ảnh của báo này đã bị “hô biến” thành video, đưa AI tự động đọc text. Toàn bộ ảnh tĩnh được xử lý lại dạng flash. Đặc biệt, không hề ghi nguồn dẫn. Báo Người Lao Động tiến hành kiểm tra văn thư và xác định nhà đài này chưa được Báo Người Lao Động có văn bản cho phép khai thác lại tác phẩm từ năm 2024 trở đi.

Thạch Thảo (lược ghi)