Đại biểu Quốc hội đơn vị tỉnh Bến Tre tham gia thảo luận đóng góp ý kiến vào dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi)

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy phát biểu tại phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Sáng 19-11-2018, Quốc hội (QH) thảo luận tại hội trường về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi). Đại biểu QH đơn vị tỉnh Bến Tre đã tích cực tham gia thảo luận, đóng góp ý kiến vào dự án Luật.

Về quy định tổ chức khu sản xuất, điểm lao động và tổ chức dạy nghề phạm nhân ngoài trại giam: Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy băn khoăn và không đồng tình với quy định này, với lý do sau:

(1) Phạt tù là hình thức buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt tại cơ sở giam giữ. Đây là những trường hợp tòa án xét thấy cần thiết phải cách ly người phạm tội khỏi xã hội để giáo dục, cải tạo. Việc cách ly có tác động mạnh mẽ để phạm nhân thấy rõ, thấm thía hậu quả của hành vi phạm tội. Do đó, nếu tổ chức khu sản xuất, điểm lao động và tổ chức dạy nghề ngoài trại giam thì làm thay đổi bản chất của hình phạt tù.

(2) Mục đích của hình phạt là nhằm trừng trị để răn đe, đảm bảo công bằng xã hội, giáo dục, cải tạo phạm nhân trở thành người có ích và phòng ngừa đấu tranh tội phạm. Công tác tổ chức lao động cho phạm nhân, nhằm giáo dục, cải tạo phạm nhân để đạt được mục đích của hình phạt. Việc giáo dục dạy nghề cho phạm nhân, tạo điều kiện cho phạm nhân sau khi chấp hành hình phạt tù được hòa nhập cộng đồng, phòng ngừa tái phạm là rất cần thiết. Tuy nhiên, cần hài hòa các mục đích của hình phạt, không nên làm giảm tính nghiêm minh của các phán quyết của tòa án tư pháp và pháp luật.

(3) Qua khảo sát thực tế cho thấy, trong điều kiện giam giữ nghiêm ngặt tình trạng trốn trại, trốn khỏi nơi giam giữ, nơi lao động, mang vật cấm vào trại giam vẫn còn diễn ra khá phức tạp. Hành vi và những diễn biến tâm lý phức tạp của phạm nhân sẽ tạo tâm lý lo âu, bất ổn, phải đề phòng của người dân sinh sống và lao động ở khu vực gần trại giam. Hơn nữa, điều này cũng chưa có tiền lệ, chưa được đánh giá tác động xã hội một cách chi tiết.

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Trần Thị Thanh Lam cho rằng, thi hành án là lĩnh vực hoạt động nhạy cảm, phức tạp liên quan đến quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, cá nhân và mọi tổ chức trong xã hội. Pháp luật hình sự có chức năng trước tiên là trừng trị và sau đó là giáo dục người phạm tội. Việc tổ chức cho phạm nhân lao động, tạo ra của cải vật chất không phải là hoạt động duy nhất quan trọng mà chỉ là một trong nhiều biện pháp triển khai thực hiện giáo dục, cải tạo phạm nhân. Việc tổ chức khu sản xuất, điểm lao động và tổ chức dạy nghề ngoài trại giam theo đề nghị của Ban soạn thảo là góp phần thực hiện quy định tiến bộ theo hướng bảo vệ, đề cao quyền con người. Tuy nhiên, việc mở rộng phạm vi đưa phạm nhân ra ngoài khu vực giam giữ để làm việc là không cần thiết, nhất là khi vấn đề này còn có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro không thể lường trước; là vấn đề rất lớn, liên quan đến bảo đảm an toàn cho cả phạm nhân, cả người quản lý phạm nhân, cả người dân khi phạm nhân đi ra ngoài làm việc và học nghề.

Về cưỡng chế thi hành án hình sự đối với pháp nhân thương mại, đại biểu Thủy tán thành với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp là cần phải quy định cụ thể trong luật về thủ tục cưỡng chế thi hành án đối với pháp nhân thương mại. Vì đây là vấn đề mới, cũng là một trong những mục tiêu quan trọng của việc sửa đổi luật lần này trong khi dự thảo chỉ dừng lại ở việc phân công nhiệm vụ của các cơ quan. Việc quy định không đầy đủ, không khoa học, không cụ thể các biện pháp cưỡng chế thi hành án đối với pháp nhân thương mại xem như việc sửa đổi luật chưa đạt được mục đích đề ra.

Liên quan đến nội dung này, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng cho rằng, không cần thiết phải quy định chuyển giao thi hành án hình sự đối với pháp nhân cho thi hành án dân sự. Bởi vì, trong Luật Thi hành án dân sự, kể cả luật năm 2008 và luật năm 2014 sửa đổi đã xác định rất rõ, cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền thi hành tất cả những vấn đề có liên quan đến phần dân sự trong các bản án hình sự. Khác với thi hành án dân sự, đối với thi hành án hình sự, Tòa án ra quyết định thi hành án. Trong trường hợp này, trong quyết định đó Tòa án sẽ ghi giao cho cơ quan thi hành án dân sự thực hiện các vấn đề có liên quan trong bản án. Cơ quan thi hành án dân sự sẽ tổ chức thi hành theo đúng các quy định của pháp luật về thi hành án dân sự. Không nên chuyển giao việc thi hành án hình sự đối với pháp nhân cho cơ quan phụ trách lĩnh vực vì không cần thiết. Vì cơ quan phụ trách lĩnh vực đó không phải là cơ quan có thẩm quyền để chỉ đạo tổ chức thi hành án. Theo quy định, các cơ quan quân đội và Ủy ban nhân dân có thẩm quyền chỉ đạo công tác thi hành án chứ không phải là tổ chức thi hành án.

Về quyền và nghĩa vụ của người bị kết án tử hình trong thời gian chờ thi hành án, đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy cho rằng, dự thảo luật quy định “các quyền, nghĩa vụ khác đối với người bị kết án tử hình trong thời gian chờ thi hành án thực hiện theo quy định của pháp luật về thi hành tạm giữ, tạm giam” là chưa phù hợp. Vì bản chất, mục đích giam giữ người bị kết án tử hình trong thời gian chờ thi hành án và giam giữ người bị tạm giữ, tạm giam là hoàn toàn khác nhau. Đối với người bị tạm giữ, tạm giam, họ vẫn chưa được coi là có tội, do chưa có bản án kết tội của tòa án có hiệu lực pháp luật (theo Điều 13 Bộ luật Tố tụng hình sự). Việc tạm giữ, tạm giam nhằm phục vụ mục đích thực hiện các hoạt động tố tụng, ngăn ngừa đối tượng phạm tội mới, hoặc bỏ trốn, hoặc cản trở các hoạt động tố tụng khác. Không thể đánh đồng với đối tượng bị kết án tử hình trong thời gian chờ thi hành án đã là tội phạm, lại là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng cần phải cách ly vĩnh viễn khỏi đời sống xã hội. Về vị trí pháp lý, mức độ nguy hiểm, tâm lý hoàn toàn khác với người bị tạm giữ, tạm giam, trong đó vị trí pháp lý của phạm nhân quyết định họ có được những quyền nào, không có được những quyền nào. Đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát các quy định pháp luật, nghiên cứu kỹ các vấn đề lý luận và thực tiễn, kinh nghiệp các nước trên thế giới để quy định cho phù hợp.

Về chế độ chăm sóc y tế cho trẻ con phạm nhân, đại biểu Lam rất đồng tình với quan điểm theo quy định trẻ em dưới 6 tuổi được cấp thẻ bảo hiểm y tế. Vì vậy, đối tượng này phải được thực hiện chính sách bảo hiểm y tế tại các cơ sở y tế theo quy định, không nên bó buộc là thực hiện chính sách y tế tại nơi trạm giam, và không nên quy định khống chế tiền thuốc chữa bệnh thông thường cho trẻ em được cấp tương đương 4kg gạo/người/tháng.

Về chế độ ăn, mặc và cấp phát những yếu phẩm đối với trẻ em dưới 36 tháng tuổi là con của phạm nhân ở cùng bố mẹ trong trại giam, đại biểu Lam đề nghị, Ban soạn thảo xem xét, quy định mức nuôi dưỡng của trẻ bằng với mức nuôi dưỡng tại các cơ sở bảo trợ xã hội mà Chính phủ đã quy định, không nên quy định chi tiết trong dự luật này.

Khoản 4 Điều 76 dự thảo Luật có nêu: "Nhà nước khuyến khích thân nhân của phạm nhân là người dưới 18 tuổi quan tâm, thăm gặp, gửi sách, đồ dùng học tập, dụng cụ thể dục, thể thao, vui chơi giải trí cho phạm nhân". Đại biểu Lam đề nghị, thay đổi từ "khuyến khích" thành từ "yêu cầu" bởi gia đình phải có trách nhiệm với người thân của mình, nhất là người dưới 18 tuổi. Việc thăm gặp, động viên kịp thời sẽ giúp phạm nhân rèn luyện, cải tạo tốt, sớm tái hòa nhập cộng đồng, làm người có ích cho xã hội. Mặt khác, ở nội dung này, đại biểu Lam đặc biệt quan tâm đến phạm nhân là người dưới 18 tuổi nhưng không có thân nhân, là trẻ mồ côi trước đây lang thang không nơi cư trú nhất định hoặc đã từng sinh sống tại các cơ sở bảo trợ xã hội mà điều khoản luật chưa đề cập đến. Vậy, đối với nhóm trẻ này, ai sẽ là người thăm gặp để động viên học tập, học nghề cho trẻ và ai sẽ là người tiếp nhận trở về để giúp đỡ họ theo nội dung đã được đề cập tại Điều 166 của dự án Luật. Điều này là một khó khăn thực tế đã diễn ra trong thời gian qua. Do đó, đại biểu Lam đề nghị, Ban soạn thảo xem xét, bổ sung, quy định cụ thể cho nhóm trẻ này theo hướng giao cho cơ sở bảo trợ xã hội hoặc trung tâm công tác xã hội có trách nhiệm thăm, gặp, động viên và tiếp nhận giúp trẻ trở về sau khi chấp hành quyết định để tái hòa nhập cộng đồng.

Nguyễn Văn Tân