Để không còn cảnh đến mùa nhờ... “giải cứu”

Dù vậy, con bò vẫn có “điểm sáng” hơn heo và gia cầm. Bởi, việc nuôi nhỏ lẻ, thiếu tập trung thời gian dài đã ngày càng gây ra khó khăn hơn cho chất lượng sản phẩm trước thị trường hội nhập. Hầu hết người nuôi heo chỉ chọn heo giống vốn đã lai tạp lâu đời tại địa phương mà không hề chú trọng đầu tư heo giống hậu bị có chất lượng tốt từ heo nguyên chủng, du nhập. Cho nên đàn heo Bến Tre đã bị hỏng từ gốc. Thị trường thịt heo cả nước thời gian qua thật ảm đạm và nếu lại bị hàng thịt đông với giá rẻ, chất lượng cao từ các nước nhập vào Việt Nam theo quy luật giao thương trong thị trường hội nhập thì liệu thịt heo của Bến Tre có phải thê thảm hơn hiện nay không.

Từ ngày đàn heo gặp khó khăn đầu ra, nhiều nông dân chuyển sang nuôi gà nhưng cũng với quy mô nhỏ lẻ, trong môi trường dễ bị dịch bệnh, giá trị đầu ra luôn thấp… Hiện nay, nhiều người đang lo lắng cho viễn cảnh “chưa giải cứu heo xong phải giải cứu gà!”.

2. Chuỗi giá trị liên kết trong nông nghiệp được các chuyên gia kinh tế đánh giá là mô hình phù hợp nhất để nông dân “có quyền lực” hơn. Nhưng, ngay cả bưởi da xanh, một trong những mặt hàng nông sản độc đáo nhất của Bến Tre hiện nay tại thị trường trong và ngoài nước nhưng vẫn đang có nguy cơ lâm vào những “đợt sóng” giá cả và mất dần thương hiệu trong lòng người tiêu dùng do chưa xây dựng được chuỗi giá trị liên kết hoàn chỉnh. Việc xây dựng chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu cho trái bưởi da xanh Bến Tre “thủng thẳng” khiến Bí thư Tỉnh ủy Võ Thành Hạo trong một cuộc họp đã phải sốt ruột nhắc nhở: “Tôi lo không lâu nữa đặc sản này sẽ giảm giá trị hoặc xấu hơn là bị địa phương khác có được quyền nhãn hiệu trước. Việc đó hoàn toàn có thể xảy ra và nếu thật sự như vậy thì người được giao phụ trách chính trong việc này có dám nhận trách nhiệm chịu kỷ luật với tôi không?”.

Người nông dân e ngại với chuỗi liên kết vì theo họ, tham gia chuỗi liên kết sẽ đính kèm thêm nhiều điều kiện bảo đảm chất lượng sản phẩm, như: quy trình chọn giống, quy trình chăm sóc, thu hoạch, bảo quản… như thế là rườm rà, rắc rối! Đây chắc chắn là những tư duy lạc hậu đã không còn phù hợp với kinh tế thị trường. Người nông dân vẫn chuộng cách làm ăn tự phát, nhờ “trời”, đến mùa vụ thương lái vào tận vườn ngả giá, hai bên chỉ cần cái gật đầu là xong. Tuy nhiên, thực trạng đó lại khiến cho các doanh nghiệp tiêu thụ lặng người nhìn các đối tác lớn “bỏ chạy” vì họ không đáp ứng đủ số lượng đơn đặt hàng lớn. Việc này xảy ra trên đàn heo là rõ nhất, khi đối tác Vissan cũng rất nhiều lần đàm phán với huyện Mỏ Cày Nam nhưng rồi cũng không kết được do phía địa phương không đáp ứng một số yêu cầu về chất lượng.

Song song đó, Đề án Quản lý, nhận diện và truy xuất nguồn gốc thịt heo “từ trang trại đến bàn ăn” đã được TP. Hồ Chí Minh triển khai tại Bến Tre khá lâu nhưng bị bỏ quên. Đến khi một lãnh đạo tỉnh lên báo kể “chuyện cái vòng” thì việc này mới được “khởi động lại” nhưng đến nay mới có 107 hộ, 10 thương lái và 1 tổ hợp tác chăn nuôi heo tham gia đề án được Sở Công Thương cấp mã truy xuất nguồn gốc - một kết quả quá khiêm tốn.

Thực trạng trên luôn kèm theo điệp khúc “được mùa mất giá, được hàng dội chợ” mà cánh thương lái luôn là người chủ động.

3. Nông dân, doanh nghiệp chưa mặn mà với chuỗi liên kết nghĩa là họ đang chọn hướng làm ăn đi ngược với kinh tế thị trường, với xu thế hội nhập. Thực tế, các quốc gia, vùng miền đã thành công trong phát triển nền nông nghiệp hiện đại đều phải thông qua chuỗi giá trị liên kết. Lịch sử tại các quốc gia có nền nông nghiệp phát triển mạnh cho thấy, trước kia nông dân của họ cũng chỉ thu về lợi nhuận nhỏ giọt như nông dân chúng ta hiện nay. Thế nhưng, mọi việc tốt đẹp với họ kể từ khi nhiệt tình, trách nhiệm cao tham gia chuỗi giá trị liên kết.

Đề án “Thí điểm tổ chức khai thác, thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi” do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện từ năm 2014 đã đưa cá ngừ Việt Nam có mặt ở thị trường 140 quốc gia trên thế giới. Theo đó, nếu như năm 2012, giá cá ngừ dao động từ 50 - 60 ngàn đồng/kg thì đến nay đã tăng lên hơn 100 ngàn đồng/kg. Để nhận được giá trị thu được từ cá ngừ, ngư dân các tỉnh miền Trung phải thực hiện một quy trình đánh bắt, bảo quản khoa học. Đương nhiên, bàn tay Nhà nước trong sự thành công này không hề nhỏ. Vấn đề quan trọng đặt ra ở đây là: liệu rằng người nông dân, doanh nghiệp ở Bến Tre vẫn chủ yếu tự “bơi” thì bao giờ mới thật sự tích cực tham gia chuỗi giá trị liên kết.