Gỡ “nghẽn” cho hợp tác xã

Năm 2018, toàn tỉnh phát triển mới 78 hợp tác xã (HTX), nâng tổng số HTX đang hoạt động trong toàn tỉnh là 108 HTX, trong đó có 64 HTX lĩnh vực nông nghiệp. Số lượng HTX đang phát triển khá nhanh. Tuy nhiên, qua đợt khảo sát của Thường trực Tỉnh ủy đối với các huyện, thành phố và ngành nông nghiệp tỉnh về thực hiện Nghị quyết năm 2018, hoạt động của các HTX được đánh giá là còn hạn chế. Theo ngành chức năng, hiện chỉ có 34% HTX hoạt động có hiệu quả.

Lao động làm việc tại xưởng sơ chế dừa của Hợp tác xã nông nghiệp Định Thủy (Mỏ Cày Nam). Ảnh: Thanh Đồng

Công tác phối hợp, tuyên truyền

Tại buổi làm việc với ngành nông nghiệp, Bí thư Tỉnh ủy Võ Thành Hạo cho biết ông rất ray rứt về câu chuyện phát triển HTX của tỉnh bởi tình trạng loay hoay thời gian qua, chưa có một HTX nào thật sự hoạt động hiệu quả. Tiến sĩ Võ Tiến Sĩ - Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn nhận định, từ năm 2016 đến nay, quá trình thành lập HTX diễn ra khá mạnh. Việc hỗ trợ thành lập HTX do 3 đơn vị thực hiện là Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Liên minh HTX. Tuy nhiên, các đơn vị này chưa phối hợp chặt chẽ với nhau trong thực hiện.

Trước những bất cập đó, Bí thư Tỉnh ủy nhấn mạnh, cần tính toán lại cơ quan nào đứng ra chủ trì và cơ quan nào phối hợp, cụ thể những việc cần làm là gì và bên nào thực hiện.

Trao đổi về vấn đề này, đại diện của Sở Nội vụ cho rằng vai trò quản lý nhà nước về HTX là Sở Kế hoạch và Đầu tư, quản lý về chuyên môn là Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đẩy mạnh hỗ trợ hình thành HTX là Liên minh HTX. Trong tổ chức hoạt động, các bên cần có sự phối hợp chặt chẽ, trong đó Liên minh HTX cần phát huy vai trò hiệp hội để liên kết người dân cũng như hỗ trợ HTX tiếp cận các chính sách, vốn vay. Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì phối hợp các cơ quan liên quan hỗ trợ thành lập 15 HTX điểm toàn tỉnh để nhân rộng mô hình.

Đối với công tác tuyên truyền các chính sách về hỗ trợ hoạt động của HTX được ngành chức năng đánh giá là chưa được các địa phương thực hiện “đến nơi đến chốn”. Vì thế, có nhiều HTX đã thành lập, nhất là những HTX thành lập trước khi có các chính sách hỗ trợ của tỉnh thì chưa tiếp cận được chính sách. Bà Nguyễn Thị Mãi - Phó chủ tịch Liên minh HTX góp ý, các huyện cần thực hiện tuyên truyền hoạt động HTX bám vào điều kiện hưởng chính sách phát triển HTX trên địa bàn tỉnh theo Nghị quyết số 03, cũng như điều kiện hỗ trợ từ quỹ đầu tư phát triển theo Nghị quyết số 04 của HĐND tỉnh.

Đội ngũ quản lý, điều hành

Theo kết quả thống kê của Liên minh HTX, khó khăn trong hoạt động của HTX hiện nay còn nằm ở trình độ cán bộ quản lý, điều hành HTX chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ. Cụ thể, trong 108 giám đốc HTX, chỉ có 32 giám đốc có trình độ từ trung cấp đến đại học. Ghi nhận từ thực tế cho thấy, khi thành lập, địa phương tìm kiếm đội ngũ làm quản lý, điều hành HTX rất khó vì họ là những nông dân thuần túy. Với vai trò của mình, Liên minh HTX đã phối hợp với các địa phương tổ chức tập huấn cho đội ngũ làm công tác quản lý, điều hành, nhưng đại diện các HTX lại không tham gia đầy đủ, hiệu quả tập huấn không như mong muốn. Bà Nguyễn Thị Mãi cho rằng, các địa phương cần quan tâm tuyên truyền cho các HTX khi tổ chức cơ cấu cán bộ quản lý, điều hành cần phải qua tập huấn, đào tạo. Hoạt động HTX hiện đang có sự kiêm nhiệm, cá biệt có trường hợp thành viên hội đồng quản trị kiêm nhiệm thủ quỹ, nên niềm tin của xã viên chưa cao.

Một hạn chế khác trong hoạt động HTX chính là vấn đề quản lý tài chính của các HTX. Vừa qua có cá biệt HTX đi vào hoạt động nhưng công tác quản lý tài chính không tốt nên hết vốn, không huy động được vốn mới, dẫn đến hoạt động cầm chừng. “Đây là gốc rễ niềm tin của xã viên đối với HTX cũng như là điều kiện để HTX hưởng các chính sách”, bà Nguyễn Thị Mãi cho biết.

Để HTX hoạt động đúng thực chất và bền vững, ngành chức năng cũng góp ý các huyện cần quan tâm hướng dẫn các HTX thực hiện chế độ quản lý tài chính theo Thông tư số 83 của Bộ Tài chính năm 2015 quy định các HTX phải xây dựng quy chế quản lý tài chính thông qua đại hội. Đồng thời, ở vai trò, thẩm quyền của các huyện là phải hướng dẫn các HTX thực hiện, kiểm tra, giám sát chặt chẽ.

Phương án kinh doanh, liên kết

Sau khi thành lập, hoạt động của nhiều HTX không như mong đợi, có nơi hoạt động cầm chừng do huy động vốn góp không đủ, kế hoạch sản xuất, kinh doanh chỉ mới đơn thuần là một dịch vụ, chưa đa dạng dịch vụ theo như chương trình 15 xã điểm. “Hầu hết các HTX đều có xây dựng phương án kinh doanh nhưng phương án có sự sao chép của nhau. Năng lực và hạch toán của các HTX còn rất yếu, không rõ ràng. Bên cạnh đó, vốn điều lệ cũng là yếu tố quyết định hoạt động HTX nhưng do phương án sản xuất, kinh doanh không rõ, người dân chưa tin tưởng nên chưa mạnh dạn góp vốn”, Tiến sĩ Hồ Văn Thiệt - Trưởng phòng Kế hoạch - Tài chính, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đúc kết.

Ngoài ra, HTX chưa có sự liên kết với doanh nghiệp trong thực hiện chuỗi giá trị. Hiện nay, chỉ có 18 HTX có liên kết đầu vào và 16 HTX có liên kết đầu ra. Thu hút doanh nghiệp tham gia vào chuỗi, liên kết với HTX cũng là động lực thúc đẩy kinh tế hợp tác phát triển nhưng vẫn còn một số khó khăn nhất định. Cụ thể như trong chuỗi dừa, việc liên kết doanh nghiệp với các tổ hợp tác, HTX còn chậm nhân rộng là do phía tổ hợp tác, HTX không tổ chức được khâu sơ chế và các dịch vụ đa dạng sản phẩm tại chỗ.

Về vấn đề này, ông Huỳnh Quang Đức - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng nhận thấy rằng, người dân, HTX chưa quan tâm đến sơ chế, chế biến giúp tăng thêm giá trị tại chỗ. “Muốn HTX hoạt động thì cần tìm được người đóng vai trò thủ lĩnh, tổ chức được các dịch vụ đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp liên kết. Cần tạo ra những sản phẩm phụ bởi xu thế tiêu dùng hiện nay là hướng về các mặt hàng truyền thống. Đây chính là thế mạnh mà các HTX cần phát huy”, ông Đức nêu.

Cẩm Trúc - Thanh Đồng