 |
| Hát sắc bùa ở Quảng Ngãi. |
Trong những ngày Tết cổ truyền ở nước ta, tục hát sắc bùa là một hình thức dân ca nghi lễ vào ngày đầu năm khá phổ biến ở các tỉnh miền Trung và Nam bộ.
Hát sắc bùa là cách chúc mừng ngày Tết thường được tổ chức thành từng đội từ 5 – 7 người, có khi đến vài chục người, gọi là phường bùa. Thời gian hát từ đêm 30 tháng chạp đến rằm tháng giêng, cá biệt như ở Quảng Ngãi có thể kéo dài cả mùa xuân. Về tên gọi của loại hình cũng có những biến thể khác nhau, như ở Nam Trung bộ và Nam bộ gọi là sắc bùa, ở Quảng Nam gọi là ca xuân sắc bùa, ở Hòa Bình gọi séc bùa. Hiện nay, hình thức hát sắc bùa còn giữ lại tương đối đầy đủ hơn cả là hát sắc bùa Thừa Thiên Huế. Đội hát sắc bùa ở đây gồm 14-16 người, gồm một ông cái sắc, một ông tróc quỷ, một em bé đóng quỷ, một ông đánh trống và ông lối lo đọc chú. Nét đặc sắc của hát sắc bùa Thừa Thiên Huế là rất đậm chất sân khấu nên rất hấp dẫn. Các nhân vật đều được phân vai và biểu diễn theo vai được phân. Còn đội đọc chú thì giữ vai trò như đồng ca.
Ở một số địa phương khác như Quảng Trị, Quảng Bình, Quảng Nam, Nghệ An, Hà Tĩnh, Bến Tre… hát sắc bùa về hình thức nghi lễ cơ bản cũng giống như ở Thừa Thiên Huế, có điều bỏ bớt phần bắt quỷ, chỉ có khác chúc mừng năm mới. Bài hát chúc mừng mỗi nơi một khác, và ngay từng nơi, từng đối tượng nghề nghiệp, từng gia cảnh, bài hát chúc mừng phải thay đổi làm sao cho phù hợp. Chẳng hạn ở Quảng Bình, lúc vào nhà chỉ có ông bà già, thì hát:
Ngó vô trong nhà
Cao đèn đỏ lửa
Xin ông ra khai môn
Để cho bầy tui vào
Trông lên giường cao
Thấy con rồng ấp
Ngó xuống dưới đất
Thấy con rồng chầu
Ông mệ (bà) sống lâu
Thượng đế thơ sắc…
Ở Nghệ An, người ta lập thành phường gọi là phường sắc bùa để hoạt động vào dịp Tết. Mỗi phường có từ 4-10 người, có khi toàn trẻ em từ 10-15 tuổi, trừ người trùm phường, t