Quyết định khởi tố vụ án là cơ sở pháp lý đầu tiên để thực hiện việc điều tra. Quyết định này làm phát sinh quan hệ pháp luật TTHS giữa cơ quan có thẩm quyền và những người tham gia tố tụng. Các hoạt động điều tra và việc áp dụng biện pháp ngăn chặn chỉ được tiến hành sau khi có quyết định khởi tố vụ án. Tuy nhiên, trong trường hợp cần thiết phải làm sáng tỏ những tài liệu đầu tiên, xác định hoàn cảnh, địa điểm xảy ra tội phạm, thu thập những vật chứng và những tình tiết có giá trị cho việc phát hiện tội phạm thì tiến hành khám nghiệm hiện trường; trường hợp khẩn cấp hoặc phạm tội quả tang thì bắt người trước khi khởi tố vụ án.
Khi xác định có dấu hiệu tội phạm, cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi tố vụ án. Nếu xác định không có dấu hiệu tội phạm thì ra quyết định không khởi tố vụ án. Theo quy định Khoản 2, Điều 8 Bộ luật Hình sự năm 2015, trong trường hợp đặc biệt, khi xác định “những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể…” thì không khởi tố VAHS mà có thể xử lý bằng các biện pháp khác.
Khởi tố VAHS có ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết VAHS: đảm bảo cho việc phát hiện nhanh chóng mọi hành vi phạm tội; là giai đoạn tố tụng mở đầu các hoạt động điều tra; tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động tố tụng tiếp theo; góp phần đảm bảo quyền tự do dân chủ của công dân được pháp luật bảo hộ.
Để ra quyết định khởi tố VAHS, cơ quan điều tra phải xác định được có sự việc xảy ra và sự việc đó đã có dấu hiệu của tội phạm.
Huỳnh Trâm
