Khu lưu niệmĐốc binh Phan Ngọc Tòng hiện tọa lạc tại nơi giáp ranh giữa 2 xã An Bình Tây vàAn Hiệp, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre trên mảnh đất có diện tích 600m2, lúc trước
là một ngôi miếu nhỏ vốn thờ thần khi nghĩa quân đánh trận Gò Trụi hi sinh dân làng tiếc thương mà thờ cúng nơi đây. Năm
1999, Nhà nước đã xây dựng nhà bia khang trang trên nền ngôi miếu cũ để thờ cúng Phan Ngọc Tòng và những chiến
sĩ đã hi sinh trong trận Gò Trụi ở phía
trước, ngôi miếu dời lại phía sau.
Từ thị xã Bến
Tre xuôi theo đường tỉnh 887 về hướng Đông Nam đến ngã tư Bình Tây (huyện Ba Tri),
rẽ phải 2 km nữa là đến. Khu lưu niệm gồm có nhà bia phía trước, miếu ở giữa và
mộ nằm phía trong cùng.
Nhà bia có
diện tích 65,120m2 được xây dựng trên nền cao 1m, ba mặt có bậc tam cấp để lên
xuống. Nhà bia rất kiên cố bằng bê tông cốt thép, nóc hình bánh ít, mái cong lợp
ngói vải cá, nền lót gạch bông. Đặt trang trọng ở giữa là bia đá khắc bài văn
bia ca ngợi công đức Đốc binh Phan Ngọc Tòng của ông Nguyễn Văn Châu, toàn văn
như sau:
Bia lưu niệm
Đốc binh Phan công
Trời đất có
âm dương, con người có đạo đức.
Đạo làm người
trước hết là đạo hiếu trung.
Đức làm tướng
trước hết là nhân trí dũng.
“Xưa nay dời
đổi ấy là thường
Mới biết hiếu
trung là nghĩa cả”.
Đốc binh
Phan công xưa úy Phan Ngọc Tòng, người thôn An Bình Đông huyện Bảo An nếp nhà
thư hương, theo đòi nghiên bút, từng làm hương giáo dạy dỗ dân làng.
Người hết hợp
lại tan. Đời hết vui tới buồn.
Năm Ngài 50
tuổi, cuộc đời dồn dập tai ương, gia biến thêm quốc biến. Mẹ già vừa mất, trên
đầu còn vấn khăn tang. Giặc Pháp xâm lăng bên tai rền tiếng súng.
Thấy tàu giặc
chạy trên sông mà xót dạ. Nghe súng đồng rền rĩ mà lòng đau. Nợ nước thù nhà
thêm nặng. Ơn sâu nghĩa cả mong đền.
Không sống
quỳ thà chết đứng!
Ngài đứng
ra mộ nghĩa, họp dân làng. Dân cử ngài giữ chức Đốc binh chỉ huy đánh giặc.
Giáo mác uy
nghi truyền thống cũ. Mất còn thề nối chí ông cha!