Kỳ 3: Hiệu quả từ trồng xen, nuôi xen trong vườn dừa

Theo kết luận của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nếu so sánh giữa dừa trồng chuyên canh với dừa xen ca cao, dừa xen chanh thì lợi nhuận trung bình hàng năm mô hình dừa chuyên canh đạt 43,2 triệu đồng/ha, dừa xen chanh: 61,2 triệu đồng/ha và dừa xen ca cao 90 triệu đồng. Lợi nhuận hàng năm còn lệ thuộc vào các yếu tố rủi ro thường xảy đến gây thiệt hại như giá cả thấp, sâu bệnh hại, dẫn đến cây trồng thay đổi mới. Như vậy, nếu gặp phải các rủi ro trên, thiệt hại lợi ích kinh tế của mô hình chuyên canh là cao nhất. Mô hình trồng xen là giải pháp kéo giảm thiệt hại, nâng cao thu nhập trên cùng diện tích. Trong đó, trồng dừa xen ca cao được đánh giá là hiệu quả nhất hiện nay với tổng thu nhập tăng gấp đôi so với trồng dừa chuyên canh.

Nông dân Nguyễn Văn Lập là một trong những người tiên phong của xã An Khánh, huyện Châu Thành về trồng xen ca cao trong vườn dừa. Anh kể: “Tôi trồng 70 cây dừa ta và 30 cây dừa xiêm trên diện tích 6.000m2 theo khoảng cách phù hợp. Năm 2001, tôi trồng xen 200 cây ca cao. Chỉ trong vòng 1 năm sau, tôi đã thu hoạch trái đầu tiên. Sau đó, tôi trồng xen thêm 200 cây nữa và hiệu quả ngày càng nâng cao thấy rõ. Mô hình này của tôi được địa phương nhân rộng và phát triển”. So sánh hiệu quả của mô hình với những hộ có diện tích vườn dừa tương tự nhưng không trồng xen trong khu vực, anh Lập tự tin: “Năng suất dừa trong vườn dừa của tôi lúc nào cũng bằng hoặc cao hơn những vườn dừa chuyên canh. Riêng 400 cây ca cao trồng xen, cho thu hoạch hàng năm từ 7 - 8 tấn trái, giá trung bình khoảng 3.500 đồng/kg, tôi có thêm nguồn thu từ 24 - 28 triệu đồng.

Theo Trung tâm Dừa Đồng Gò, mô hình trồng xen hợp lý là phải đảm bảo phù hợp với điều kiện sinh thái, phù hợp với độ tuổi và mật độ vườn dừa, có thị trường tiêu thụ dễ dàng. Ngoài mô hình dừa - ca cao được áp dụng có hiệu quả tại nhiều nơi trong tỉnh, một số mô hình trồng xen khác phổ biến ở tỉnh là dừa - cây có múi (phổ biến ở Mỏ Cày Nam, Mỏ Cày Bắc, Châu Thành, Giồng Trôm); dừa - măng cụt, dâu (Châu Thành); dừa - chuối (các vùng nước lợ).

Huyện Giồng Trôm là một trong những địa phương có nhiều thành công trong việc nhân rộng hiệu quả từ các mô hình trồng xen, đặc biệt là xen cây có múi. Điển hình là mô hình trồng xen cam, chanh, quýt, bưởi da xanh của nông dân Nguyễn Văn Bảy, ở ấp Hòa Lợi, xã Lương Hòa. Đây cũng là một trong những nông dân có diện tích trồng dừa lớn của tỉnh, với 3,8ha. Không chỉ quan tâm đến việc nâng cao thu nhập trên cùng diện tích, đảm bảo lợi ích kinh tế ổn định, anh Bảy còn áp dụng mô hình trồng xen các loại cây có múi, phù hợp với điều kiện tự nhiên. Bằng các biện pháp thâm canh cây trồng như chăm sóc, bón phân, tưới nước đầy đủ, hàng năm, anh thu nhập khoảng 290 triệu đồng từ vườn dừa và tương đương từ cây trồng xen. Trừ đi các chi phí, anh thu lợi nhuận khoảng 350 triệu đồng. Ngoài ra, anh còn tận dụng mương vườn để nuôi cá điêu hồng, trám cỏ, tai tượng… tạo thêm một khoản thu nhập không nhỏ cho gia đình.

Để có được hiệu quả như trên, người trồng phải áp dụng các biện pháp kỹ thuật nâng cao năng suất, như: kỹ thuật ươm, trồng, phòng trừ sâu bệnh, tỉa cành, tạo tán, mật độ phù hợp. Theo kinh nghiệm của các nông dân tiêu biểu và khuyến cáo của Trung tâm Dừa Đồng Gò: đối với các giống dừa cao, mật độ hợp lý từ 140 - 160 cây/ha; giống dừa cho trái uống nước, mật độ hợp lý là 200 cây/ha.

Để nhân rộng các mô hình

Những năm gần đây, huyện Mỏ Cày Bắc là một trong những điểm sáng của tỉnh về việc đi đầu thử nghiệm nhiều mô hình trồng xen, nuôi xen rất hiệu quả từ các dự án của Trung ương, tỉnh, Dự án Phát triển kinh doanh với người nghèo nông thôn… 

 Khu vực gồm các xã: Tân Thành Bình, Hòa Lộc, Khánh Thạnh Tân, Tân Bình, Thành An, Thanh Tân, 1 phần xã Tân Phú Tây, 1 phần xã Thạnh Ngãi và 1 phần xã Phước Mỹ Trung (tạm thời được gọi là vùng nước lợ của huyện). Mỗi năm, khu vực này có từ 2 tháng đến 3 tháng nước mặn. Dừa được xem là cây trồng chính của vùng, với diện tích 7.540ha. Trong đó dừa đang cho thu hoạch gần 5.500ha, sản lượng 55 triệu trái (năm 2011). Thời gian qua, ca cao được xem là cây trồng xen chủ lực của vùng, với diện tích hiện có 1.276ha và sản lượng là 5 tấn/ha (năm 2011). Ngoài ra, các loại cây trồng xen khác cũng mang lại hiệu quả là bưởi da xanh, dâu, chuối. Nuôi xen trong vườn dừa cũng là một cách tăng gia sản xuất. Hai loại vật nuôi xen chủ yếu và có hiệu quả nhất hiện nay là con gà trên bờ và con tôm dưới nước. Đặc biệt, mô hình này có thể áp dụng cho các hộ có ít đất sản xuất. Chỉ cần 200 đến 500m2 đất trồng dừa, người dân có thể nuôi xen được 2.000 con gà theo phương pháp nuôi an toàn sinh học. Tương tự, mô hình dừa - ca cao - tôm cũng đang phát triển tại xã Thạnh Ngãi và đang có chủ trương nhân rộng.

Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mỏ Cày Bắc cho biết: Nhìn chung, huyện có nhiều mô hình trồng xen, nuôi xen hiệu quả nhưng việc phổ biến trong nông dân còn chậm. Với tốc độ lan tỏa chưa cao của các mô hình này trong thời gian qua, kế hoạch thực hiện 3.000ha ca cao, 1.000ha bưởi da xanh trồng xen trong vườn dừa đến năm 2015 của huyện là một vấn đề nan giải. Nguyên nhân do khâu vận động, tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân còn hạn chế; các đoàn thể chưa thật sự quan tâm trong việc tác động, định hướng người dân vận dụng các mô hình nuôi trồng hiệu quả trong giai đoạn hiện nay.

Để có thể đẩy nhanh tốc độ nhân rộng, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mỏ Cày Bắc xây dựng kế hoạch liên tịch, có liên đới trách nhiệm giữa phòng và các đoàn thể. Việc làm này nhằm nâng cao vai trò, trách nhiệm của các đoàn thể trong việc vận động, tuyên truyền, định hướng cho nông hộ áp dụng các mô hình trồng xen, nuôi xen trong vườn dừa.

Kỳ cuối: Nâng cao chuỗi giá trị từ dừa