Nhân ngày Đồng khởi nói về một tượng đài

Đây là một tác phẩm điêu khắc tiêu biểu, một công trình nghệ thuật có quy mô lớn về hình thức là khái quát cao về cuộc Đồng khởi năm 1960 và cả quá trình kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Bến Tre. Lãnh đạo tỉnh gợi ý để các anh em văn nghệ sĩ trong tỉnh thực hiện. Một tập thể gồm họa sĩ Lê Dân, điêu khắc gia Trần Thị Chúc, nghệ nhân điêu khắc Lương Xuân Ba, kiến trúc sư Đoàn Thiên Lương bắt tay trải ý tưởng ra trang giấy. Giáo sư Nguyễn Phước Sanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh làm cố vấn.

Mọi người chia nhau từng phần việc. Trong đó, chị Chúc đảm nhiệm tượng bà mẹ; họa sĩ Lê Dân, Xuân Ba phụ trách quần thể tượng còn lại, phù điêu và Đoàn Thiên Lương phụ trách phần lá dừa. Kỷ niệm 35 năm ngày Đồng khởi cũng là thời gian khánh thành tượng đài Đồng Khởi sau khoảng 6 tháng thi công.

Tượng được đặt trên nền là một hồ nước lớn hình tròn có đường kính 30m; hồ nước tượng trưng cho sông nước Bến Tre. Trên hồ nước là 3 mảng bê-tông được bố cục hình xoáy trôn ốc đồng tâm, tượng trưng cho 3 cù lao Bảo, Minh và An Hóa. Biểu tượng chính là lá dừa cao 15,6m. Dù mang nhiều thương tích, nhưng tàu lá dừa vẫn đứng thẳng, tượng trưng cho lòng bất khuất, ý chí kiên cường của nhân dân Bến Tre.

Trong lịch sử, Đội quân tóc dài đã làm khiếp đảm quân thù. Hình tượng bà mẹ Bến Tre được lấy làm tượng chính trong quần thể tượng đài Đồng Khởi. Tượng bà mẹ cao 7,3m, với tư thế tiến lên, tay cầm ngọn đuốc lá dừa giơ cao soi đường, tay vẫy về phía sau như phát hiệu lệnh tiến lên.

Nhóm tượng 5 người cao 4,5m thể hiện nội dung các tầng lớp nhân dân tham gia kháng chiến, từ cụ già đến em nhỏ, người sống và người chết cùng nhau ra trận. Đó là ông lão nông đánh mõ - hình ảnh của nông dân Bến Tre nổi trống đánh mõ trong đêm Đồng khởi; anh bộ đội tay cầm cây súng ngựa trời - một loại vũ khí thô sơ nhưng làm kẻ thù khiếp vía vào những ngày đầu Đồng khởi; một em nhỏ ôm bó chông và người phụ nữ bồng xác một em bé đi đấu tranh.

Bức phù điêu (2 mặt, dài 20m, cao 4m) thể hiện các sự kiện những ngày đầu Đồng khởi, như trận diệt đội Tý, binh vận lấy đồn bót, kéo nhau ra quận Mỏ Cày tản cư ngược để phản đối càn quét dân…

Tượng đài Đồng Khởi hoàn thành, tỉnh chọn điểm đặt tượng ở trung tâm thị xã lúc bấy giờ là ngã ba Tháp. Nơi ấy, mẹ và các anh đã chứng kiến sự vươn mình đi lên của quê hương Đồng Khởi. Từ tên gọi truyền miệng đến chính thức là công viên Đồng Khởi năm 2016, không biết chính xác từ bao giờ, nơi đây trở thành địa điểm sinh hoạt lý tưởng của hệ thống chính trị và quần chúng nhân dân. Từ những buổi văn nghệ, mít-tinh, lễ ra quân giải thể thao đến rèn luyện sức khỏe của mọi giới, mọi lứa tuổi… đều được tổ chức dưới chân tượng đài.

Nếu như phong trào Đồng khởi 1960 đã đi vào lịch sử dân tộc thì tượng đài về phong trào này là biểu trưng của vùng đất anh hùng. Trải qua nhiều ngày tháng, giờ nhắc lại những người trong cuộc dường như đã quên hết mọi vất vả, những giọt mồ hôi đã đổ xuống thay vào đó là niềm hân hoan vì đã đóng góp công sức vào việc giúp tác phẩm hoàn thành.