Tư tưởng đạo đức, tác phong của Chủ tịch Hồ Chí Minh mãi mãi là di sản vô giá đối với toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta. Đó là một chỉnh thể đã tạo nên nhân cách của Bác – một mẫu mực hoàn thiện của nhân cách Việt Nam – nhân cách của con người cách mạng, con người cộng sản; một tấm gương trong sáng đối với mọi thế hệ người Việt Nam.
Tư tưởng, đạo đức, tác phong là ba mặt có liên quan chặt chẽ với nhau, bao quát cả lý trí, tình cảm, nhận thức và hoạt động thực tiễn; trong đó tư tưởng chi phối đạo đức, tác phong; đồng thời đạo đức, tác phong lại hiện thực hóa tư tưởng, qua hoạt động thực tiễn của con người.
Trong việc giáo dục cán bộ, đảng viên, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng tư tưởng và đạo đức, đồng thời rất quan tâm tới rèn luyện tác phong hết sức cụ thể, sâu sắc, đầy cảm hóa, thuyết phục và hướng dẫn trực tiếp hành động cho mọi người, thuộc mọi giai cấp, tầng lớp trong xã hội.
Về mặt tác phong, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú ý giáo dục cán bộ, đảng viên trên cả ba lĩnh vực: “Công tác, lãnh đạo và sinh hoạt hằng ngày; thể hiện cả trong ba mối quan hệ; đối với công việc, đối với người khác, đối với bản thân mình”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh giáo dục cán bộ, đảng viên về tác phong cũng như về tư tưởng đạo đức không chỉ qua những lời nói, những bài viết, mà điều quan trọng hơn là ở ngay những hoạt động thực tiễn của Người. Bác là người luôn thực hiện trước hết và hơn ai hết phương châm: “Nói phải đi đôi với làm”. Hơn thế nữa, Bác đã làm nhiều hơn những điều Bác đã nói và viết. Sự vĩ đại của Bác chính là ở đó. Niềm tin tuyệt đối, sự kính trọng đến mức thiêng liêng của mọi người đối với Bác cũng bắt nguồn từ đó.
Điểm nổi bật nhất trong tác phong của Bác là tính quần chúng sâu sắc, sự tin yêu và tôn trọng quần chúng; vừa lãnh đạo, vừa phát huy quyền làm chủ của quần chúng; vừa giáo dục, vừa không ngừng học hỏi quần chúng; giản dị, gương mẫu và luôn luôn quan tâm đến đời sống của quần chúng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thường dạy cán bộ, đảng viên chúng ta phải: “Từ quần chúng mà ra, phải trở lại với quần chúng”. Bác đã nhiều lần phê phán tệ xa rời quần chúng, lên mặt “quan cách mạng”, “quan nhân dân”, những người chưa xứng đáng là người đầy tớ, người học trò của dân. Những thói mệnh lệnh, cửa quyền đối với quần chúng, cưỡng bức, ức hiếp quần chúng, không chú ý lắng nghe ý kiến phê bình, những kiến nghị của quần chúng, bỏ mặc không xem xét những yêu cầu, khiếu nại của quần chúng… là hoàn toàn xa lạ với quan điểm và tác phong của Bác. Bác thường nhắc nhở mọi người: “Chúng ta phải yêu dân, kính dân, thì dân mới yêu ta, kính ta”. Làm cho dân kính, dân tin, dân yêu, dân phục là vấn đề thuộc về lòng người. Uy quyền chỉ có thể làm người ta sợ, chứ không thể giành được sự tin yêu, kính phục của người khác. Quần chúng chỉ tin yêu, kính phục cán bộ, đảng viên khi thấy ở người cán bộ, đảng viên có tấm lòng trọn vẹn với dân, với nước như Bác Hồ dạy.
Tấm lòng của Bác đối với nước với dân mênh mông như biển cả. Khi đã trở thành Chủ tịch nước, Bác vẫn không khác Già Thu hồi mới trở về Pắc Bó. Khi về làm việc tại Khu Phủ Chủ tịch giữa thủ đô Hà Nội, Bác vẫn gần gũi với mọi người như Ông Ké hồi ở chiến khu Việt Bắc – dù bận trăm công nghìn việc, nhưng đã hàng trăm lần Bác đến các đơn vị của lực lượng vũ trang nhân dân thuộc đủ các binh chủng, quân chủng, các ngành để thăm hỏi cán bộ, chiến sĩ. Bác cũng đã có mặt ở hàng trăm công trường, xí nghiệp, nông trường, hợp tác xã, bệnh viện, trường học, nhà giữ trẻ, lớp mẫu giáo và nhiều nơi ở của những công nhân, cán bộ bình thường. Dấu chân Bác đã để lại ở nhiều địa phương, từ trung du đến đồng bằng, từ miền núi đến miền duyên hải và các đảo xa. Có đến hàng nghìn lần Bác đã tiếp khách trong khu Phủ Chủ tịch, không phải chỉ ở trong phòng khách long trọng mà còn ở cả bên giàn hoa hoặc bên sàn gỗ. Đối với mọi người Bác đều ân cần, trân trọng.
Nếu tác phong quần chúng là nội dung nổi bật nhất trong tác phong của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thì tác phong tập thể, dân chủ với Người là một nội dung không kém phần quan trọng. Nó xuất phát từ quan điểm về chủ nghĩa tập thể của chủ nghĩa Mác-Lênin và từ nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng kiểu mới của giai cấp công nhân. Bác Hồ yêu cầu cán bộ, đảng viên phải xây dựng một tác phong tập thể, dân chủ trong công tác, trong lãnh đạo.
Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy rằng: Đối với người phụ trách, người lãnh đạo, tác phong tập thể dân chủ, đòi hỏi phải mở rộng dân chủ nội bộ, mở rộng dân chủ với quần chúng, phát huy tinh thần làm chủ với mọi người. Cách làm việc đó sẽ tạo ra không khí làm việc hoạt bát, phấn khởi, hăng hái và đầy sáng tạo. Người lãnh đạo, người phụ trách cần có tác phong tập thể dân chủ, đòi hỏi là phải hết sức lắng nghe cấp dưới; hơn thế nữa, còn biết khơi gợi cho cấp dưới nói lên ý kiến của mình.
Trong công tác lãnh đạo, Bác Hồ yêu cầu cán bộ, đảng viên phải xây dựng tác phong khoa học, cách làm việc có khoa học. Tác phong khoa học đòi hỏi trong khi làm việc, trong khi lãnh đạo, theo Bác Hồ là phải có kế hoạch rõ ràng từ kế hoạch lớn đến kế hoạch nhỏ. Bác còn nhắc nhở chúng ta phải biết quý trọng thời gian, làm việc phải đúng giờ, làm việc phải có điều tra nghiên cứu, nắm chắc tình hình, nắm chắc vấn đề mới đi đến quyết định triển khai.
Tác phong khoa học đòi hỏi người lãnh đạo, người phụ trách và tất cả chúng ta phải làm việc thật cụ thể, thật chính xác, thiết thực, có hiệu quả. Bác Hồ đòi hỏi trong việc làm và lãnh đạo phải sâu sát, phải tăng cường kiểm tra đôn đốc chặt chẽ để kịp thời phát huy mặt tốt, sửa chữa sai sót. Bác thường dặn cán bộ phải chân đi, mắt thấy, tai nghe, miệng nói, tay làm, không được lãnh đạo chung chung. Bác Hồ yêu cầu mọi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên rèn luyện để có được một tác phong sinh hoạt giản dị, lành mạnh, trong sạch.
