Sau Đồng Khởi 1960, tại xã Bình Khánh (Mỏ Cày nay là Mỏ Cày Nam), Tỉnh ủy Bến Tre quyết định thành lập Đại đội 264; đồng thời, chỉ định đồng chí Trần Công Khanh (Năm Đấu) phụ trách công tác trinh sát địa bàn, tổ chức nắm địch phục vụ cho lãnh đạo, chỉ đạo công tác đánh địch, bảo vệ ta (đây là tổ chức tiền thân của Quân báo - trinh sát của Bến Tre ngày nay).
Đến cuối tháng 4-1960, Tỉnh ủy Bến Tre quyết định thành lập Ban Quân báo, trực thuộc Tỉnh ủy và bổ nhiệm đồng chí Hà Văn Thạch, ủy viên Ban Thường vụ Huyện ủy Mỏ Cày làm trưởng ban cùng với một số cán bộ giúp việc. Từ đó, Quân báo Bến Tre đã khẩn trương xây dựng hệ thống tổ chức, phát triển lực lượng, tập trung khai thác, thu thập tin tức về địch phục vụ theo yêu cầu chỉ đạo của Tỉnh ủy. Công tác xây dựng lực lượng được triển khai. Từ một số cán bộ cốt cán ban đầu, hệ thống Tổ chức, Quân báo - trinh sát tỉnh, huyện, xã đã hình thành.
Trong công tác trinh sát, thông qua mạng lưới, ta đã nắm mọi hoạt động của hệ thống đồn bót, vị trí đóng quân và tuyến giao thông vận chuyển thủy, bộ của địch. Đồng thời, ta còn nắm các phiên hiệu, đơn vị, quân số, chỉ huy, trang bị vũ khí, công cụ phòng ngừa, hành quân di chuyển và hoạt động của địch. Trong công tác điệp báo, ta đã tổ chức được mạng lưới khai thác, thu thập tin tức, chủ trương, kế hoạch của quân ngụy, phục vụ kịp thời cho Tỉnh ủy để Tỉnh ủy đề ra các chủ trương, giải pháp phát huy sức mạnh tổng hợp, đưa phong trào Đồng Khởi tiếp tục phát triển và thắng lợi. Sau hơn 1 năm thành lập, Quân báo Bến Tre đã xây dựng được nhiều cơ sở nội tuyến, điệp báo trong lực lượng bảo an, dân vệ và trong các cơ quan trọng yếu của địch. Trong đó, các cơ sở nội tuyến trong lực lượng bảo an, dân vệ đã phối hợp với lực lượng bên ngoài diệt nhiều đồn, thu hàng trăm vũ khí các loại. Các cơ sở vị trí và điệp báo đã nắm và cung cấp cho ta nhiều tài liệu quan trọng, giúp ta chống phá có hiệu quả các hoạt động tình báo, gián điệp của địch. Rút kinh nghiệm từ công tác cơ yếu trong 9 năm kháng chiến chống Mỹ, ta đã mạnh dạn tổ chức thu nhận, khai thác mã khóa trên hệ thống truyền tin của địch. Qua đó, ta đã phát hiện nhiều tổ chức, hoạt động của địch, phục vụ kịp thời cho Tỉnh ủy, Ban Chỉ huy Quân sự tỉnh. Đây chính là cơ sở, điều kiện ban đầu để cho ra đời phương pháp trinh sát kỹ thuật P20 sau này, phục vụ có hiệu quả công tác đánh địch và bảo vệ ta trên chiến trường Bến Tre từ năm 1960 đến năm 1975. Điểm nổi bật là ta nắm được âm mưu có tính chiến lược của địch; đồng thời, nắm từng trận càn quét, đánh phá, oanh kích, pháo kích của địch, kể cả pháo đài bay B52 của Mỹ giúp Tỉnh ủy chủ động có giải pháp phòng ngừa và tấn công địch. Từ năm 1960, trên chiến trường Bến Tre, chiến tranh ngày càng ác liệt, địch sử dụng nhiều binh khí kỹ thuật hiện đại và chiến thuật độc ác. Mỗi năm, địch tiến hành từ 900 đến 1.500 cuộc càn quét cấp sư đoàn, trung đoàn, tiểu đoàn với các chiến thuật: trực thăng vận bủa lưới, phóng lao, hạm đội nhỏ trên sông, pháo bầy, B52 rải thảm, chất độc da cam, hủy diệt màu xanh, địch càn quét dài ngày, chà đi xát lại, đánh ngày đánh đêm, cóc nhảy, biệt kích, không kỵ… nhưng các cuộc càn quét ấy đều bị Quân báo, trinh sát của ta phát hiện trước, phục vụ kịp thời cho lãnh đạo, chỉ huy chủ động đối phó, tránh né an toàn và đánh tiêu hao nhiều sinh lực địch. Các trận đánh điển hình như: Trận đánh trực thăng vận diệt hai đại đội chủ lực ngụy, ngày 5-7-1963 ở Gò Keo, xã Thạnh Phú Đông (Giồng Trôm); trận đánh tiêu diệt Tiểu đoàn Ó Đỏ ngày 18-3-1964 ở xã Phú Lễ (Ba Tri); trận tiêu diệt Tiểu đoàn Ó Vàng ngày 9-4-1964 ở An Thạnh (Mỏ Cày); trận Lộ Thơ, xã Thành Triệu (Châu Thành) diệt gọn Tiểu đoàn 41 Biệt động quân, ngày 20-8-1964; trận đánh tiêu diệt Đại đội Mỹ ở xã Phú Hưng (Thị xã) năm Mậu Thân 1968; trận đánh tiêu diệt gọn Trung đoàn 10, Sư đoàn 7 bộ binh ngụy ở xã Hữu Định, Phước Thạnh (Châu Thành) ngày 6-5-1968; trận tiêu diệt Tiểu đoàn 401 Bảo an và Thiếu tá Tiểu đoàn trưởng Hồ Văn Sáng khét tiếng ác ôn; phục vụ đánh bại cuộc càn lớn của Liên quân Mỹ ngụy có B52 rải thảm ở Giồng Trôm, diệt một tiểu đoàn chủ lực ngụy ở Gò Tranh và đánh chìm 28 tàu chở quân ngụy trên sông Giồng Trôm, ngày 27-7-1968…
Ngoài ra, Quân báo - trinh sát Bến Tre còn phát hiện chính xác, kịp thời kế hoạch hành quân càn quét của Mỹ ngụy, để bảo toàn lực lượng cách mạng tỉnh Bến Tre, trong đó nổi bật như: Quân báo phát hiện sớm hơn 7 tiếng đồng hồ trận càn lớn vào cuối năm 1962, của hai tiểu đoàn chủ lực địch, đánh trúng điểm dừng chân của hơn 300 cán bộ cốt cán của tỉnh Bến Tre ở Cả Cát (Thạnh Phú) gồm bí thư huyện, xã trở lên vừa dự đại hội Đảng bộ tỉnh ở Cồn Tra, trên đường về địa phương để công tác. Nhờ phát hiện sớm, ta kịp thời rút trở về Cồn Rừng an toàn, trước khi hai tiểu đoàn ngụy ập tới bao vây Cả Cát. Trận khác, khi ta tiêu diệt Tiểu đoàn 41 biệt động quân ngụy ở xã Phú Túc (Châu Thành) địch lập tức đưa vào đây 8 tiểu đoàn chủ lực ngụy bao vây truy kích tiểu đoàn 516 của ta, nhưng nhờ ta nắm chắc được địch, phục vụ cho ban chỉ huy tiểu đoàn chủ động đánh tiêu hao nhiều sinh lực địch và thoát ra khỏi vòng vây an toàn. Năm 1971, địch bình định lấn chiếm, Tỉnh ủy, Tỉnh đội và nhiều ban ngành khác phải rút về rừng Thạnh Phú đóng quân, địch lại đánh phá vào khu vực này nhưng nhờ ta phát hiện trước, nên đã kịp thời đưa hết lực lượng ra khỏi vùng hỏa lực của địch và ém quân an toàn…
Phạm vi của một bài viết chưa thể kể hết những chiến công, những hy sinh thầm lặng của các chiến sĩ Quân báo trinh sát Bến Tre, nhưng nhân dịp kỷ niệm 65 năm Ngày truyền thống, chúng tôi xin giới thiệu danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” mà Lực lượng vừa đón nhận để vinh danh ngành Quân báo, trinh sát Bến Tre, để ghi nhận những thành tích của ngành mà Nhà nước đã phong tặng.
