Hiện nay, cây nhãn được trồng rộng rãi ở nhiều địa phương trong cả nước, trong đó vùng đồng bằng sông Cửu Long và miền Đông Nam bộ có diện tích trồng nhãn khoảng 34.770ha và là nơi sản xuất nhãn hàng hóa lớn nhất trong nước. Hiện, nhiều diện tích nhãn bị bệnh chổi rồng gây hại, và bệnh có khả năng tiếp tục lan rộng trong thời gian tới. Để phòng trị có hiệu quả bà con nông dân cần tuân theo qui trình phòng trừ dưới đây.
Nhận diện bệnh và kỹ thuật phòng trừ
Triệu chứng: Bệnh xuất hiện trên lá non, chồi non và chùm hoa làm chồi lá, hoa không phát triển được. Chồi non mọc thành chùm với nhiều nhánh nhỏ biến dạng, co cụm lại như bó chổi. Các phân đoạn trên cành, lá, chùm hoa đều ngắn và nhỏ lại, nhìn từ xa như dạng tổ chim hoặc bó chổi. Các chồi bị bệnh phát triển kém, thoái hóa, sau đó khô và chết đi.
Theo kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam, tác nhân gây bệnh là do vi khuẩn thuộc nhóm Gamma Prorteobacteria. Vi khuẩn này không thể nuôi cấy trong môi trường nhân tạo, sống trong mạch dẫn của cây, đặc biệt là trên các đọt non, hoa. Đây là loại vi khuẩn mới, chưa được định danh. Bệnh lan truyền qua môi giới là nhện lông nhung, nhện rất nhỏ không nhìn thấy bằng mắt thường. Vòng đời của nhện lông nhung khoảng 8-15 ngày, một năm sinh sản 13-15 thế hệ. Nhện gây hại nặng nhất trong các tháng mùa nắng (tháng 4,5,11,12). Nhện gây hại và truyền bệnh rất sớm, khi không có đọt non chúng chích hút trên lá già nhưng không biểu hiện rõ triệu chứng.
Biện pháp quản lý bệnh chổi rồng
Về giải pháp giống, trồng giống không bệnh, nên trồng giống xuồng cơm vàng có giá trị thương phẩm cao, chống chịu tốt bệnh chổi rồng. Tại các nơi bị bệnh, đặc biệt là các vùng có áp lực bệnh cao, nên áp dụng biện pháp ghép, sử dụng giống nhãn xuồng cơm vàng là mắt ghép. Một số giống khác có thể thay thế cho nhãn tiêu da bò như nhãn long, xuồng cơm trắng, xuồng bao công. Về cây giống, tuyệt đối không nhân giống nhãn từ cây và các vườn nhiễm bệnh, chỉ sử dụng cây được xác định sạch bệnh để làm vật liệu nhân giống. Tránh vận chuyển các vật liệu trồng có xuất xứ từ khu vực bị nhiễm bệnh sang khu vực khác, kiểm tra vật liệu trồng phải đảm bảo phải sạch bệnh.
Biện pháp canh tác
Tưới nước đầy đủ, bón phân cân đối, hợp lý, tránh bón nhiều đạm làm bộ lá phát triển và ra lá không tập trung dễ tạo điều kiện cho nhện và bệnh phát triển. Bón phân, tưới nước kết hợp tỉa cành tạo tán thật tập trung để cây ra chồi đồng loạt, thuận tiện việc chăm sóc và quản lý. Tưới nước với áp lực cao, biện pháp này nhằm hạn chế mật độ nhện và các côn trùng chích hút trên tán cây, làm giảm áp lực bệnh.
Biện pháp cơ giới
Cắt tỉa cành sau thu hoạch để loại bỏ các cành nhiễm bệnh kết hợp tỉa cành tạo tán để loại bỏ mầm bệnh và nhện cư trú trên lá. Tiến hành vào thời điểm mùa mưa hiệu quả sẽ cao hơn. Nên cắt bỏ cành, lá tiếp xúc với mặt đất để hạn chế việc di chuyển của nhện từ mặt đất lên cây. Một số cây lá ký chủ phụ của nhện như bồ ngót, bóng né tím cũng cần được tiêu hủy. Sau khi cắt tỉa, nên thu gom lại thành đống tiêu hủy hay phủ lại bằng nylon để diệt nhện, không để chúng phát tán. Thăm vườn thường xuyên, khi phát hiện chồi bị nhiễm bệnh cần tiến hành cắt bỏ và tiêu hủy. Biện pháp tiêu hủy cành nhiễm bệnh chỉ đạt hiệu quả cao khi được tiến hành đồng loạt trên toàn khu vực nhiễm bệnh. Dụng cụ được sử dụng trong việc cắt bỏ nguồn bệnh được vệ sinh trước khi tỉa cành này sang cành khác.
Biện pháp hóa học
Tiến hành phun thuốc trừ bệnh, nên phun thuốc trừ nhện vào các giai đoạn chồi non hoặc phát hoa chớm hình thành. Nên luân phiên các loại thuốc khác nhau để tránh tính kháng thuốc của nhện. Vùng thường xuyên bị nhiễm bệnh nên tiến hành phun phòng để trừ nhện và các côn trùng khác vào giai đoạn nhãn ra lá, đọt non hoặc lúc phân hóa mầm hoa. Có thể sử dụng một số loại phân bón qua lá để chồi non hay phát hoa phát triển nhanh, tạo sức chống chịu tốt đối với bệnh.
