Sầu riêng hội nhập ra sao?

Trước năm 1990, nông dân làm vườn tại Chợ Lách có tập quán trồng sầu riêng xen với các loại cây ăn trái khác trong một khu vườn. Một thói quen nữa là việc gây giống cây sầu riêng. Thường thì bà con cứ lấy hột mùa trước để làm giống mùa sau, dẫn tới giống ngày càng thoái hóa. Riêng Chín Hóa (Nguyễn Văn Hóa), từ ngày có giống sầu riêng quý, ông quyết định “làm cuộc cách mạng” trong trồng sầu riêng ngay tại “vương quốc cây trái” Cái Mơn (Vĩnh Thành). Theo đó, ông  chỉ trồng một loại cây sầu riêng trên mảnh vườn của mình. Ông Chín Hóa nói về chất lượng giống sầu riêng quý của mình: “ Lúc phát hiện, trái của cây sầu riêng này khi chín, dáng của nó bầu tròn đầy đặn, lớn hơn so với trái của các cây sầu riêng khác. Tôi thử nạy vỏ ra, múi nào cũng dày cơm, màu vàng sữa, ăn rất thơm ngon, không có múi nào bị sượng hay có xơ. Đặc biệt, khi bóc múi ra khỏi vỏ, nó chỉ hơi hơi dính tay chứ không…nhão nhoẹt như các loại sầu riêng khác…”.

Năm sau, cũng vào mùa sầu riêng chín, Chín Hóa thử lại chất lượng trái của cây sầu riêng ấy, chất lượng và màu sắc của múi cũng y chang như khi ông phát hiện lần đầu. Rồi năm sau nữa, chất lượng nó vẫn thế; đem múi sầu riêng mời nhiều người ăn, ai nấy đều gật đầu khen ngon.

Du khách đang chọn mua sầu riêng. Ảnh: H.Hiệp

Chín Hóa tâm sự: “Trồng rặt một thứ như thế để mình tập trung công sức cho chăm sóc, kỹ thuật, học hỏi kinh nghiệm để có thể tiến lên sản xuất với số lượng lớn, chất lượng đồng đều”. Chín Hóa đã mày mò tìm  cách nhân giống sầu riêng quý hiện có của mình để bán ra thị trường. Chín Hóa cho biết: “Tôi đã nhiều lần cất công đến Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam (Viện NCCAQMN) nhờ các nhà khoa học hướng dẫn cách ghép mầm. Về, tôi ươm cây con từ giống sầu riêng Cái Mơn có sẵn đặc tính cây khỏe, ít sâu bệnh. Khi cây con được 2 năm tuổi, tôi cắt ngọn rồi lấy mầm từ cây đầu dòng (cây giống quý đã phát hiện trong vườn) ghép  vào. Chăm sóc thêm từ 8 tháng đến một năm, cây con giống tăng trưởng mạnh khỏe, lúc đó có thể đem bán cho các nhà vườn…”.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Châu, Viện trưởng Viện NCCAQMN đánh giá: “Sầu riêng Chín Hóa rất ngon, không thua gì sầu riêng Thái Lan cả về chất lượng và năng suất. Qua theo dõi, chúng tôi nhận thấy giống này có đặc tính vượt trội nhất trong tất cả các giống sầu riêng, kể cả sầu riêng truyền thống Cái Mơn. Đặc biệt, sầu riêng Chín Hóa trồng được ở mọi nơi, ở đâu cũng cho năng suất và phẩm chất như nhau.

Về mặt kỹ thuật, các chủ nhà vườn phải trồng xen cây giống cho phấn trong vườn thì sầu riêng mới cho trái sai. Riêng giống sầu riêng Chín Hóa thì không cần trồng cây cho phấn nhưng cây vẫn cho trái đều đặn. Vì vậy, Viện NCCAQMN đã thay mặt anh Chín Hóa để đăng ký với Hội đồng khoa học Bộ NN&PTNT và đã được công nhận là giống tiến bộ kỹ thuật ở mức cao nhất (trước gọi là giống quốc gia)”.

Năm 2003, nhãn hiệu sầu riêng sữa cơm vàng hạt lép Chín Hóa được Cục Sở hữu công nghiệp chính thức công nhận. Bên cạnh sầu riêng Chín Hóa, thời điểm này, giống sầu riêng hạt lép RI-6 sản xuất tại Chợ Lách cũng nổi lên với uy tín về chất lượng. Hàng trái sầu riêng giống RI-6 được khách hàng ưa thích “ngang cơ” với sầu riêng Chín Hóa…Cùng với các loại trái cây khác sản xuất trong nước, đây có thể xem  như bước đầu để cây giống và trái sầu riêng sản xuất trên đất Bến Tre có thể khẳng định được tên tuổi ở thị trường trong nước và nước ngoài khi nước nhà hội nhập WTO.

Mối lo chất lượng

Tiếng lành bay xa, giống sầu riêng Chín Hóa, sầu riêng RI-6, từ nhiều năm qua đã vượt ra khỏi đất cù lao Bến Tre và ĐBSCL. Nhiều nhà vườn ở miền Đông Nam bộ, Lâm Đồng, Tây Nguyên… đã tìm  đến các “địa chỉ xanh” tại Chợ Lách để mua cây giống sầu riêng. Về chất lượng trái sầu riêng Chín Hóa và RI-6, người ở TP HCM rất ưa thích hai loại sầu riêng này , có người còn khẳng định mùi sầu riêng Chín Hóa còn ngon hơn hẳn sầu riêng Thái Lan. Trên thị trường hiện nay, giá sầu riêng khổ qua xanh thường chỉ ở mức 7.000 – 8.000 đồng/kg, riêng sầu riêng chính hiệu Chín Hóa, RI-6 thì luôn từ  22.000 đồng/kg đổ lên.

Tôi nêu sự nghi ngại của khách hàng với chị Ngô Thị Cúc, chủ cửa hàng 36 Trái cây bốn mùa (đường Cách mạng Tháng 8, phường 3, thị xã Bến Tre): “Người ngoài tỉnh đến Bến Tre hoặc khách hàng tại TP HCM, khi mua sầu riêng Chín Hóa hay sầu riêng RI-6 chẳng hạn, nếu không thử  tại chỗ, vẫn bị lầm như chơi! Chị có ý kiến gì về điều bất bình đó?”. Chị Cúc trả lời: “Khi thu mua sầu riêng cho cửa hàng mình, chúng tôi có mối mang nào giờ và có… “nghề”. Nhìn, biết liền…Với lại, cửa hàng chúng tôi có bảng hiệu hẳn hoi, bán hàng không đúng thương hiệu, chất lượng, còn đâu uy tín. Người ta sẽ không ghé lại lần thứ hai…”.

Thực tế, ngoài trồng manh mún, nhiều nông dân làm vườn đã trồng giống sầu riêng không sạch bệnh nên cuối cùng phải dùng chất Carbendazim bôi vào trái để trị bệnh nấm, hoặc trái sầu riêng bị sượng. Ở Việt Nam, chất Carbendazim chưa được đăng ký sử dụng cho sầu riêng. Liên minh châu Âu (EU) và cơ quan quốc tế nghiên cứu về ung thư (IARC) không đưa Carbendazim vào danh sách các chất có khả năng gây ung thư, nhưng Cơ quan bảo vệ môi trường Hoa Kỳ (USEPA) xếp chất này vào nhóm C (trong 5 nhóm) có thể gây ung thư. Để khắc phục tình trạng trái sầu riêng bị sượng (cháy múi, nhão cơm), sắp tới, đề tài khoa học về “Khắc phục hiện tượng trái sầu riêng bị sượng bằng biện pháp canh tác” của tiến sĩ Trần Văn Hâu và thạc sĩ Bùi Thanh Liêm sẽ được áp dụng rộng rãi cho nhà vườn. Đề tài này đã được Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Bến Tre nghiệm thu.

Đường hội nhập?

Thạc sĩ Phạm Ngọc Liễu,  Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam nhấn mạnh: “ Thời hội nhập hiện nay chất lượng nông sản phải đặt lên hàng đầu. Để nâng chất lượng, giống là khâu quan trọng nhất. Muốn có giống tốt thì phải sản xuất đúng quy trình và có nhà lưới. Mà muốn đầu tư cho nhà lưới chứa 4-5 ngàn cây giống phải tốn không dưới 150 triệu đồng. Sức đầu tư khá lớn này đã khiến nhiều nhà vườn không làm nổi…”. Tại Vĩnh Thành (Chợ Lách, Bến Tre), trái sầu riêng do ông Chín Hóa trồng, chăm sóc luôn được thương nhân đặt mua trước, không đủ bán. Tuy nhiên, với chỉ hơn 1 mẫu đất trồng rặt sầu riêng, thì mô hình của Chín Hóa cũng chưa phải là lớn và đó chỉ đếm được trên đầu ngón tay tại huyện Chợ Lách và Châu Thành – hai nơi có diện tích trồng sầu riêng lớn nhất của Bến Tre.

Tiến sĩ Nguyễn Quốc Vọng (chuyên viên Bộ Nông nghiệp bang New South Wales, Australia – người tham gia tư vấn và soạn thảo bộ khung về bộ ASEAN GAP (sản xuất nông nghiệp an toàn theo tiêu chuẩn chung của các nước ASEAN) cho rằng thời hội nhập WTO, trái cây của chúng ta phải đối mặt với 4 thách thức: Đó là hàng hóa phải lớn về số lượng, đồng bộ về kích cỡ, màu sắc, bao bì và thời gian giao hàng chính xác. Hai là về chất lượng với chứng chỉ xác nhận về nguồn gốc giống, chất lượng sản phẩm. Ba là, giá rẻ để có thể cạnh tranh. Và cuối cùng là về an toàn thực phẩm, với yêu cầu hàng hóa phải có chứng chỉ nông nghiệp an toàn hay còn gọi là nông nghiệp tốt (GAP – Good Agricultural Practices) để bảo đảm tính vệ sinh và an toàn sản phẩm.