Thảo luận về dự thảo Luật Tố tụng hành chính (sửa đổi)

Vấn đề thứ nhất, về người đại diện của người bị kiện trong tố tụng hành chính, tại Đoạn 2, Khoản 3, Điều 62 dự thảo Luật quy định: “Trường hợp người bị kiện là cơ quan, tổ chức hoặc người đứng đầu cơ quan, tổ chức thì người bị kiện chỉ được ủy quyền cho cấp phó của mình đại diện, người được ủy quyền phải tham gia vào quá trình giải quyết toàn bộ vụ án, thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của người bị kiện theo quy định của luật này”. Đại biểu thống nhất với giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và tình hình đó phù hợp với một số nơi, một số vụ án hành chính đã giải quyết trong thời gian qua.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị Quốc hội cần cân nhắc để mở rộng phạm vi ủy quyền đại diện cho người bị kiện là cơ quan, tổ chức hoặc là người đứng đầu cơ quan, tổ chức. Nếu người bị kiện chỉ được ủy quyền cho cấp phó của mình thì vẫn sẽ gặp khó khăn, vướng mắc trong quản lý hành chính nhà nước và cũng khó khăn vướng mắc cho Tòa án khi giải quyết vụ án hành chính. Lý do, đối với người bị kiện, thực tế đa số vụ án hành chính có người bị kiện là UBND hoặc Chủ tịch UBND là cơ quan và là người chịu trách nhiệm quản lý nhà nước (QLNN) ở địa phương. Nếu Chủ tịch hay Phó Chủ tịch UBND phải trực tiếp tham gia tố tụng sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động QLNN, đến việc phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, nhất là trong điều kiện hiện nay. Đa số các vụ án hành chính sẽ tập trung về TAND cấp tỉnh.

Có những vụ án hành chính quyết định là UBND huyện hoặc Chủ tịch UBND huyện nhưng theo quy định mới thì Tòa án thụ lý giải quyết cả quyết định giải quyết khiếu nại quyết định hành chính, nên ở cấp đa số sẽ là cấp tỉnh. Vì xu hướng án hành chính ngày càng nhiều. Theo quy định của dự thảo Luật, nếu được thông qua thì quá trình giải quyết vụ án hành chính lại có thêm nhiều bước theo tố tụng, nên đương sự phải đến Tòa án nhiều hơn và phải có thời gian để thu thập chứng cứ nghiên cứu tài liệu, hồ sơ để tham gia tranh tụng. Nếu cho người đại diện theo ủy quyền là đại diện của cơ quan tham mưu chuyên ngành hoặc cán bộ tham mưu giúp việc của Văn phòng UBND thì cũng sẽ có điều kiện thuận lợi hơn để tham gia tố tụng. Ở đây quan trọng nhất là ý thức chấp hành pháp luật, sự hợp tác và sự nhận thức của chính quyền các cấp trong việc giải quyết án hành chính là để phục vụ cho hiệu quả QLNN và bảo vệ quyền con người, quyền công dân để có sự hợp tác thì hiệu quả thực sự trong giải quyết án hành chính sẽ đảm bảo.

Trong quá trình đối thoại, nếu thấy quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật thì người đại diện theo ủy quyền có trách nhiệm báo cáo với người có thẩm quyền ra quyết định hành chính để xem xét có thể là quyết định sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định hành chính này. Vấn đề giải quyết án hành chính ở địa phương, thực tế, nếu nhận thức có trách nhiệm thì việc giải quyết này cũng rất có hiệu quả, địa phương có năm UBND tự thu hồi mấy chục quyết định hành chính khi bị kiện. Trong trường hợp, nếu không thỏa thuận được để tự sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định trái pháp luật thì khi xét xử, Hội đồng xét xử (HĐXX) vẫn có quyền quyết định việc sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định hành chính trái pháp luật theo quy định...

Vấn đề thứ hai, về thẩm quyền của HĐXX, ở Điều 195, thẩm quyền HĐXX đã được sửa đổi bổ sung hoàn thiện hơn so với Điều 163 của Luật Tố tụng hành chính hiện hành. Tuy nhiên, thực tế xét xử và thi hành án hành chính cho thấy, nếu luật không quy định cho HĐXX buộc trách nhiệm của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng với bên bị kiện, không buộc khôi phục trạng thái ban đầu hoặc khắc phục hậu quả do quyết định hành vi, hành chính trái pháp luật gây ra, trong những trường hợp quyết định hành chính trái pháp luật đã được thi hành rồi khi bị hủy hoặc sửa HĐXX không thể tuyên rõ trong bản án rất là khó khi thi hành án. Nếu tuyên trong bản án có thể bên thi hành án kháng cáo hoặc Viện kiểm sát kháng nghị, lý do nghĩa vụ đó không được quy định trong thẩm quyền của HĐXX. Dù trong trường hợp này, người có quyền, nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng với bên bị kiện không có lỗi nhưng do được hưởng lợi từ quyết định trái pháp luật nên phải có nghĩa vụ khắc phục hậu quả cùng bên bị khởi kiện. Vậy, đề nghị Quốc hội cho bổ sung vào Điểm g, Khoản 2, Điều 195 dự thảo Luật về buộc trách nhiệm của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và buộc khôi phục tình trạng ban đầu, khắc phục hậu quả do quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật gây ra.