Từ thực tế liên kết giữa nhà vườn và doanh nghiệp ở Bến Tre

Thương hiệu bưởi da xanh của doanh nghiệp Hương Miền Tây
(Mỏ Cày Bắc). Ảnh: H.H

Liên kết “4 nhà”

Một kinh nghiệm thực tế tại Bến Tre vừa qua cho thấy, tuy các doanh nghiệp này mới chỉ bước đầu liên kết nhưng đã mang lại hiệu quả nhất định. Đó là Công ty TNHH XNK trái cây Chánh Thu ở thị trấn Chợ Lách chuyên xuất nhập khẩu trái cây; Công ty TNHH Hương Miền Tây (xã Phước Mỹ Trung - Mỏ Cày Bắc), chuyên xuất nhập khẩu trái cây các loại; vựa trái cây Hoàng Quý (xã Tân Thành Bình - huyện Mỏ Cày Bắc) chuyên thu mua và cung cấp cho thị trường bưởi da xanh, bưởi Năm Roi, cam, quýt. Trong đó, đặc sản bưởi da xanh chiếm số lượng lớn nhất. Theo ý kiến nhận xét của Giám đốc 3 mô hình trên, nếu có sự liên kết tốt giữa “4 nhà” thì nông sản ngày càng đáp ứng tốt nhu cầu xuất khẩu, kể cả chất lượng và số lượng. Người nông dân sẵn sàng vào các tổ liên kết sản xuất và sản xuất theo một quy trình cụ thể như VietGAP hay GlobalGAP, giá cả hàng nông sản sẽ tăng từ 15 – 20%. Nếu không có sự liên kết thì dù có sản xuất đúng quy trình như Tổ hợp tác bưởi da xanh của Quới Sơn (đạt tiêu chuẩn VietGAP) nhưng giá cả không cao vì nhà DN từ nơi khác đến mua.

Theo đánh giá của các nhà đầu tư nước ngoài, trái cây Việt Nam nói chung, Bến Tre nói riêng rất ngon, nhiều loại độc quyền, các DN đều mong muốn đầu tư vào lĩnh vực này. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có nhà đầu tư nào thực hiện. Nguyên nhân là trái cây Việt Nam có quá nhiều hạn chế khi xuất khẩu tươi, như: chưa bảo đảm về an toàn vệ sinh thực phẩm, chưa đủ số lượng lớn, kích cỡ chưa đồng đều. Các loại trái tươi không đúng kích cỡ, không thể xuất khẩu được thì cần phải có nhà máy chế biến sang dạng khác, nhưng Việt Nam lại thiếu các nhà máy như vậy. Các doanh nghiệp được mời xây dựng nhà máy chế biến thì thiếu vốn, thiếu nguyên liệu. Nguyên nhân lớn nhất khiến trái cây Việt Nam chưa phát huy được thế mạnh là do sản xuất nhỏ lẻ, không đủ số lượng; chất lượng chưa đồng đều; kỹ thuật nông nghiệp kém. Vì sản xuất nhỏ lẻ nên khó triển khai các kỹ thuật nông nghiệp mới, chuẩn hóa kỹ thuật trồng theo tiêu chuẩn GAP...

Phát huy vai trò liên kết

Từ những bất cập trên chúng tôi xin đề xuất những giải pháp nhằm phát huy vai trò liên kết “4 nhà” như sau: Trước tiên là phải nâng cao chất lượng và số lượng hàng nông sản để cạnh tranh trong xuất khẩu. Việc này vừa làm thay đổi tập quán sản xuất của nông dân, vừa hướng tới nền sản xuất bền vững trong thời kỳ hội nhập. Tích tụ ruộng đất, thành lập vùng chuyên canh sản xuất trong nông nghiệp có quy mô lớn bằng biện pháp hình thành các tổ liên kết sản xuất, hợp tác xã hoặc thành lập các doanh nghiệp nông nghiệp theo hình thức cổ phần. Tập trung quỹ đất, tạo nên vùng sản xuất có diện tích lớn, có đại diện nông dân ký hợp đồng với DN để tránh rủi ro cho nông dân. Tăng cường vai trò của quản lý nhà nước trong việc hỗ trợ, điều phối và đầu tư cơ sở hạ tầng, quy hoạch vùng nguyên liệu, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, kiểm tra, giám sát và đảm bảo tính pháp lý cho việc thực hiện hợp đồng giữa các bên. Tạo dựng một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn để khuyến khích nhiều DN đầu tư kinh doanh nông sản. Nhiều DN tham gia thị trường sẽ tạo ra tính cạnh tranh cần thiết giúp khai thác triệt để và nâng cao năng lực sản xuất của nông dân. Tiếp tục hỗ trợ để các tổ chức liên kết của nông dân phát triển hơn nữa, tạo kênh liên kết hiệu quả giữa DN và nông dân. Tạo điều kiện khuyến khích các nhà khoa học chuyển giao kết quả nghiên cứu cho nông dân và được hưởng một phần lợi nhuận thỏa đáng từ kết quả sản xuất tạo ra. Tổ chức lại sản xuất, hỗ trợ nông dân sản xuất theo mô hình chất lượng tiên tiến, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, vừa dễ dàng truy xuất nguồn gốc sản phẩm, cụ thể là xây dựng theo tiêu chuẩn GlobalGAP hoặc VietGAP. Nhà khoa học tập trung nghiên cứu các mô hình sản xuất mới theo hướng nâng cao chất lượng và hạ giá thành nông sản giúp cho người nông dân dễ dàng áp dụng, thu được lợi nhuận cao. DN phải thật sự đóng vai trò trung tâm trong mối liên kết và ký kết hợp đồng với các địa phương. DN phải có kế hoạch đầu tư vùng nguyên liệu và bao tiêu sản phẩm cho nông dân. Bản thân nông dân phải tự xóa bỏ tư tưởng làm ăn nhỏ lẻ, vươn lên nắm bắt phong cách làm ăn lớn phù hợp với yêu cầu sản xuất hàng hóa. Muốn vậy, nông dân phải nêu cao tinh thần tự nguyện vào hợp tác xã theo hình thức mới để có điều kiện tiếp thu khoa học kỹ thuật, tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng, áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế; đồng thời, dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước và ngân hàng để phát triển sản xuất và làm giàu chính đáng.