“Giờ tóc bạc vẫn nhớ về một thuở
Tuổi thanh xuân cầm súng giữ biên cương”
Với gần 40 bài trong “Khúc tự tình của dòng sông” (NXB Hội Nhà Văn - 2020) được viết trong khoảng thời gian cũng ngần ấy năm, tác giả Võ Thành Hạo đã tập hợp được những bài thơ “rải rác” in trên các báo thành một tập thơ tương đối “đầy đặn”. Độc giả lại một lần nữa được thưởng thức những bài thơ “quen” của tác giả với sự đồng cảm vẹn nguyên của buổi ban đầu.
Nhà thơ Kim Ba trong lời tựa “Sức gợi của lòng chân thành” giới thiệu tập thơ viết: “Đó là ấn tượng về một trực - cảm - thơ mới mẻ mà gần gũi đến lạ lùng, tha thiết mà vô cùng bình dị; ý thơ không cao xa, bóng bẩy, mà có sức lay động mạnh...”.
Đúng vậy, góp mặt trong tập thơ là nhiều bài được viết trong thời gian tác giả khoác áo lính cầm súng giữ biên cương phía Bắc và dành riêng cho phía Nam nỗi nhớ. Nơi đó có Má, Thầy, trường, bạn, dòng sông, mùa xuân, mùa mưa, mùa nắng... Bóng dáng quê hương chứa chan bao tấm lòng bao dung, nhân hậu đều được tác giả trải lòng qua những câu thơ giàu hình ảnh, âm điệu và đầy sức gợi cảm. Hạt lúa hiện lên mang hình “con mắt mỏi mòn trông” và “lá rừng xào xạc tưởng dầm khua” chứa trong đó những âm điệu thân quen cuộc sống:
Câu hát làm anh nhớ em hơn
Nghe đài báo gió mùa Đông Bắc
Ở quê ta đang bước vào mùa gặt
Nắng xôn xao, con mắt lúa rực vàng
(Phía Nam nỗi nhớ)
Ăn bữa cơm với canh rau măng
Nghe nhớ nhớ mùi canh cá ngát
Gió đuổi nhau trong lá rừng xào xạc
Biết vậy mà cứ tưởng dầm khua
(Con sông)
Nỗi nhớ có khi thoáng qua phút chốc, nhưng cũng có khi quay quắt cồn cào để ta được đọc chữ “thèm” thay chữ “nhớ”. Khi đó, hình ảnh của “Má” hiện ra trong “ngôn ngữ thơ” đẹp đẽ, lay động lòng người. Từ “nhớ lời má dặn”, rồi “thèm bánh tét”, “thèm cái dáng má ngồi...”:
Lại một chiều mưa mênh mông
Con chim mang về tiếng sấm
Anh gởi cho em, lời má dặn:
Ôm củi vô con! Trời sắp mưa rồi!
(Viết về mùa mưa của Má)
Thèm cái dáng má ngồi canh bánh tét,
Thèm lửa hồng em nướng bánh phồng xôi.
(Xuân về lại nhớ)
Trời New York tuyết rơi dày buốt giá
Thèm vô phương một chút nắng nồng nàn
(Đêm New York)
Riêng Khúc tự tình của dòng sông là một bài thơ đặc biệt, không phải vì tựa đề được chọn đặt cho cả tập thơ, mà bởi 2 lần tác giả viết tiếp phần “vĩ thanh”. Thơ viết vào những dịp khởi công và khánh thành cầu Rạch Miễu. Dù “Để hôm nay trên hai nhánh sông Tiền/ Chiếc cầu ta mơ đã thành hiện thực/ Cũng như em, ta đang trào giữa ngực/ Niềm hân hoan rạo rực tuổi thanh xuân” cũng kịp để lại quá khứ những lời nhắn gởi thủy chung:
Cuộc đời cái gì đến rồi cũng sẽ đi
Những bóng phà rồi sẽ thành ký ức
Ta sẽ không còn em để vỗ về...
Hãy ngủ yên... phà ơi...
Ngủ một giấc thật say...
Để tiếp tục mơ cùng ta
Những chiếc cầu huyền thoại mới.
(Vĩ Thanh - Khúc tự tình của dòng sông)
Nếu được hỏi, bài thơ nào làm độc giả xúc động nhất thì xin mạn phép trả lời ngay đó bài viết về ông Milo Roten. Một người Thụy Sĩ nhận Việt Nam làm quê hương thứ hai, ông nhận nỗi đau của trẻ em Việt Nam bị tàn tật do chiến tranh là nỗi đau của chính mình. Trước khi về bên kia thế giới, ông có tâm nguyện sau cùng là được rải tro cốt của mình xuống một nhánh sông Cửu Long chảy qua đất Bến Tre. Có lẽ không trích một câu nào trong bài thơ này, mà chỉ nhắc đến tựa “Hàm Luông ơi... có một người chờ” cũng đã quá đủ.
Khi chọn một tứ thơ trong bài “Phía Nam nỗi nhớ” để làm tựa đề cho bài viết của mình vì một ấn tượng khó quên. Đó là vào dịp Ngày thơ Việt Nam tại Bến Tre lần thứ XVII - 2019 với chủ đề “Hướng về biên cương Tổ quốc” trùng với kỷ niệm 40 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc, Báo Đồng Khởi cho đăng lại bài “Phía Nam nỗi nhớ” của tác giả Võ Thành Hạo. Khi báo được phát hành, một độc giả chia sẻ rằng đã đọc bài này cách đây gần 40 năm và lần đăng lại tác giả đã sửa lại một câu. Chuyện chỉnh lại đôi câu, thậm chí một chữ trong bài thơ hay một tác phẩm văn học là “chuyện thường ngày ở huyện” của người cầm bút với mong chăm chút, hoàn thiện cho “đứa con tinh thần” của mình. Điều ngạc nhiên ở đây chính là sức sống âm thầm, bền bỉ của một bài thơ được viết ra của một người lính trẻ ở tuổi đôi mươi xa nhà hành quân miền biên viễn “Và sau lưng là nỗi nhớ phía Nam”...
Nguyễn Võ Khang Hạ