Võ Trường Toản với sự nghiệp giáo dục

Cụ Võ Trường Toản học rộng, tài cao, thông đạt kim, cổ; học lực của Cụ dầy dặn, đầy đủ, chất thật, có thuật nghiệp uyên thâm, thông đạt; có lúc về quê mở trường dạy học, đã tào tạo nhiều nhân tài, lỗi lạc như: Ngô Tùng Châu (môn sinh đạo cao nhất), bực thượng hạng: Trịnh Hoài Đức, Phạm Ngọc Uẩn, Lê Quang Định, Lê Bá Phẩm; bậc nhân sĩ là ông Chiêu, ông Trúc, nhà ẩn dật, … Các ông ấy đều gặp hồi phong vận, thời trung hưng, cả thảy đều nên công nghiệp lớn trong đời. Cụ chủ trương lấy lối học “nghĩa lý để giáo hoá”, khi giảng Cụ nói: “sách đại học một nghìn bảy trăm chữ, vỡ ra gồm vô số sự vật, tóm lại còn hai trăm chữ, lại tóm nữa thì một chữ cũng không”; và căn dặn học trò “cần thấu triệt nội dung của cuốn sách, chứ không nên học vẹt từng câu, từng chữ”. Cách dạy ấy thường gọi là: “tri ngôn dưỡng khí” (tri ngôn là hiểu lời, dưỡng khí là nuôi dưỡng khí phách, muốn có được khí phách phải tập nghiã, tức là làm việc nghiã cống hiến hết mình).

Cụ Võ không ham danh lợi, không khứng ra làm quan với cả Tây Sơn lẫn chúa Nguyễn. Ẩn dật với chính quyền mà không ẩn dật với xã hội, cốt để mở trường dạy học cho nhiều người đổ đạt làm quan lớn, không làm quan to thì cũng có đạo lý làm người trong cuộc sống đương thời.