Thế trận quân sự xóm, ấp nằm trong thế trận của xã, phường, thị trấn. Đó là sự tổ chức, bố trí lực lượng, hệ thống công sự, vật cản, trận địa chiến đấu của dân quân tự vệ và nhân dân để chống lại mọi hoạt động của địch.
Trong thời bình, mỗi xóm, ấp, khu phố phải xây dựng các tổ, tiểu đội, trung đội dân quân tự vệ cơ động để có thể huy động, đối phó với mọi tình huống. Các xóm, ấp ở địa bàn trọng điểm, biên giới, hải đảo có thể tổ chức lực lượng dân quân tự vệ tập trung sẵn sàng chiến đấu hoặc chốt bảo vệ mục tiêu, địa bàn quan trọng. Xây dựng và huấn luyện theo kế hoạch chiến đấu - trị an để chủ động đối phó với các tình huống có thể xảy ra trong thời bình và thời chiến.
Trong thời chiến, thế trận quân sự của xóm, ấp là sự phát triển, bổ sung, hoàn chỉnh thế trận đã có từ thời bình, với lực lượng dân quân tự vệ phát triển rộng khắp, có số lượng lớn và hệ thống công sự, vật cản, trận địa chiến đấu, căn cứ chiến đấu để bảo vệ địa phương, cơ sở, được xây dựng hoàn chỉnh, đảm bảo khả năng đánh địch theo kế hoạch chiến đấu - trị an của xã, bám trụ chiến đấu lâu dài.
Quá trình xây dựng thế trận quân sự phải đặc biệt chú ý tận dụng và cải tạo địa hình, địa vật phức tạp của xóm, ấp, khu phố để tạo thế trận hiểm hóc, liên hoàn, vững chắc, đảm bảo khả năng ngăn chặn địch và bám trụ vững chắc ở cơ sở.
Việc xây dựng thế trận quân sự phải kết hợp chặt chẽ với thế trận của cấp trên và của đơn vị bạn, tạo thành thế trận liên hoàn vững chắc, nhiều tầng, nhiều lớp. Xây dựng thế trận phải tiến hành từng bước từ thời bình để chủ động đối phó với mọi tình huống khi có chiến sự xảy ra, phải kết hợp chặt chẽ với xây dựng kinh tế và huy động sức mạnh toàn dân tham gia.
