Cây cacao khẳng định chỗ đứng quan trọng trong vườn dừa. Ảnh: Tr.Q
* Xin ông cho biết, cây dừa phải trồng với mật độ như thế nào để đảm bảo cho việc trồng xen, nuôi xen?
Dừa là loại cây trồng có khả năng kết hợp trồng xen rất tốt. Các nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho thấy, cây dừa trồng với khoảng cách 7 x 7m hoặc 8 x 8m, ở các vườn chuyên canh thì diện tích đất sử dụng chỉ chiếm khoảng từ 20 - 25%. Vườn dừa vào thời kỳ cho trái, có tới 30% ánh sáng chiếu xuống mặt đất và con số này tăng dần theo độ tuổi của cây dừa và đạt đến 80% vào giai đoạn dừa lão. Theo lý thuyết, năng suất tối đa của một loại cây trồng trong điều kiện tốt nhất vào khoảng 281 tấn sinh khối/ha/năm. Ở vườn dừa chuyên canh cho trái, năng suất cao nhất đạt tới mức 100 trái/cây/năm cũng chỉ cho được 17,1 tấn sinh khối/ha/năm, tức chỉ đạt 6,1% tiềm năng tối ưu. Điều này có nghĩa là sẽ rất lãng phí nếu không biết kết hợp xen canh trong vườn dừa.
Vấn đề cần quan tâm hiện nay là đa số vườn dừa trồng với mật độ quá dày (trên 220 cây/ha đối với dừa ta và trên 250 cây/ha đối với dừa xiêm), không những trở ngại trong bố trí cây trồng xen mà còn trực tiếp làm suy giảm năng suất dừa. Vì vậy, việc bố trí mật độ dừa hợp lý để trồng xen là hết sức quan trọng. Cây dừa trồng với mật độ như thế nào còn phụ thuộc vào chủng loại nuôi trồng xen. Qua thực tế ở tỉnh, việc áp dụng mật độ dừa như sau, tương đối phù hợp với điều kiện sản xuất và mang lại hiệu quả tốt:
Loại dừa ta (cây/ha) xiêm (cây/ha)
Cây trồng xen
Cacao 120 - 150 150 - 200
Cam, chanh, quýt, chuối 120 150
Bưởi 80 - 100 100 - 150
Măng cụt, bòn bon, trồng cỏ, chăn nuôi 80 100
* Sở khuyến khích người dân nên chọn cây gì, con gì để trồng xen, nuôi xen trong vườn dừa, góp phần tăng thu nhập trên cùng diện tích đất canh tác?
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh đã có nhiều mô hình nuôi trồng xen trong vườn dừa có hiệu quả cần được nhân rộng như:
1. Trồng cacao xen trong vườn dừa được đánh giá là mô hình sản xuất bền vững. Vì cây cacao tương đối dễ trồng, có khả năng thích ứng rộng, chi phí đầu tư thấp. Ở Bến Tre, khi trồng xen trong vườn dừa, cây cacao phát triển tốt, do thích nghi trong điều kiện bóng râm, cộng điều kiện canh tác đúng kỹ thuật cho năng suất cao. Hiện thị trường trong nước và xuất khẩu đánh giá cao phẩm chất hạt cacao trồng trên đất Bến Tre. Với năng suất từ 700 - 1.000kg hạt khô/ha/năm (trong điều kiện trồng xen trong vườn dừa) và mức giá ổn định 45.000 đồng/kg, cây cacao tạo thêm thu nhập quan trọng cho nông dân. Hơn nữa, việc trồng xen đúng kỹ thuật còn góp phần nâng cao năng suất cho dừa.
2. Trồng xen các loại cây có múi (bưởi, cam, quýt, chanh…): Đây là loại cây trồng đòi hỏi phải có sự thích hợp với điều kiện đất đai, môi trường tự nhiên, điều kiện sinh thái trong vườn dừa và có những tính toán một cách khoa học để chọn cây trồng xen mang lại hiệu quả cao. Tùy theo giá cả thị trường, cây có múi trồng xen có thể nâng tổng lợi nhuận lên từ 100-150 triệu đồng/ha/năm. Tuy nhiên, cần lưu ý khi dự kiến trồng xen cây có múi phải có đủ năng lực đầu tư sản xuất, đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, đất tương đối tốt, ít bị ảnh hưởng phèn - mặn và tìm hiểu thị trường tiêu thụ nên liên kết với các đơn vị bao tiêu sản phẩm.
3. Các loại cây ăn trái vùng nước ngọt (bòn bon, măng cụt, dâu…): Đây là những loại cây có giá trị kinh tế cao nhưng đòi hỏi kỹ thuật canh tác chặt chẽ; đặc biệt cây trồng không thích nghi trong điều kiện đất bị ngập úng hoặc bị nhiễm mặn. Chú trọng khâu thủy lợi nội đồng, tích trữ được nước ngọt trong thời điểm mặn xâm nhập, phải có đê bao chống ngập úng đề phòng lúc triều cường dâng cao.
Ngoài các mô hình trồng xen nêu trên, tùy theo điều kiện sản xuất thực tế, bà con có thể trồng xen các loại chuối, trồng cỏ nuôi bò, nuôi gà thả vườn, nuôi ong lấy mật, tận dụng diện tích mặt nước mương vườn nuôi tôm - cá. Khi kết hợp nuôi xen trong vườn dừa, phải lưu ý cây trồng cần được canh tác theo hướng an toàn, áp dụng các biện pháp hữu cơ sinh học.
* Tỉnh có chính sách gì hỗ trợ cho nông dân trồng xen, nuôi xen trong vườn dừa?
Thời gian qua cũng như sắp tới, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trực tiếp triển khai các chính sách, giải pháp đồng bộ, thích hợp để hỗ trợ nông dân trồng xen, nuôi xen trong vườn dừa, cụ thể:
- Thông qua dự án 10.000ha cacao trồng xen trong vườn dừa, hỗ trợ cây giống (từ 40% đang đề nghị tăng lên 100%), tập huấn chuyển giao kỹ thuật, cử cán bộ kỹ thuật tham gia chỉ đạo sản xuất… từng bước tạo chuyển biến trong sản xuất. Hiện toàn tỉnh có gần 9.000ha đất vườn dừa trồng xen cacao, trong đó có 40% diện tích đang cho trái, góp phần tích cực trong công tác giảm nghèo cho người dân, đặc biệt trong điều kiện giá dừa xuống ở mức thấp như hiện nay.
- Xây dựng nhiều mô hình nuôi trồng xen kết hợp trong vườn dừa như: Mô hình dừa kết hợp trồng cacao, nuôi tôm càng xanh, nuôi gà sạch, cây ăn trái xen trong vườn dừa, trồng cỏ cao sản kết hợp nuôi bò, dê,… thông qua các mô hình nhằm nâng cao nhận thức về tổ chức sản xuất, kiến thức và kỹ thuật canh tác và tiến đến nhân rộng trong sản xuất.
- Tổ chức các lớp tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, sinh hoạt câu lạc bộ nông dân giúp nông dân tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật mới, chia sẻ kinh nghiệm trong sản xuất.
* Ngoài ra, ông có trao đổi gì thêm với người trồng dừa?
Như nhận định trước đây của Sở, do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế trên thế giới, cộng với năng suất dừa trong nước cũng như các quốc gia trong khu vực tăng so với các năm trước nên ảnh hưởng đến khả năng tiêu thụ, giá dừa bị giảm. Tuy nhiên, cần khẳng định đây chỉ là yếu tố mang tính thời điểm. Hiện giá dừa trong tỉnh đang có chiều hướng tăng trở lại. Vì vậy, người trồng dừa cần bình tĩnh và an tâm đầu tư sản xuất. Sự việc này cũng cho thấy, việc tổ chức sản xuất dừa còn những bất cập cần sớm điều chỉnh như: thiếu liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp và nông dân, chi phí trung gian trong sản xuất còn cao, các sản phẩm chế biến từ dừa chưa phong phú… Hướng tới, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn mong muốn tiếp tục được sự hợp tác chặt chẽ của các ban, ngành, đoàn thể, chính quyền địa phương các cấp. Hiệp hội Dừa cầu nối trung gian giúp nông dân trồng dừa gắn kết cải thiện, nâng cao hiệu quả sản xuất góp phần đưa cây dừa Bến Tre phát triển theo hướng ổn định, bền vững và hiệu quả.
* Xin cảm ơn ông!
