Trong lịch sử thế giới đương đại, quan hệ giữa hai Đảng; hai Nhà nước và Nhân dân hai nước Việt Nam - Cuba rất đặc biệt.

Ngày 2-12-1960, Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) và Chính phủ nước Cộng hòa Cuba chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao, mở ra trang sử mới cho tình hữu nghị giữa hai dân tộc Việt Nam - Cuba.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Việt Nam, Cuba luôn đi đầu trong phong trào quốc tế ủng hộ Việt Nam, là nước đầu tiên trên thế giới công nhận Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền nam Việt Nam, chấp thuận Phái đoàn Ðại diện thường trú của Mặt trận (tháng 7-1962), bổ nhiệm Ðại sứ (tháng 3-1969) và là đại diện nước ngoài duy nhất thường trú bên cạnh Chính phủ lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam.

Mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước đã được anh hùng dân tộc Cuba José Marti, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chủ tịch Fidel Castro gây dựng, được các thế hệ lãnh đạo và nhân dân Cuba, Việt Nam dày công vun đắp, giữ gìn, bảo vệ và tiếp tục trao truyền cho các thế hệ mai sau.

Ở Việt Nam, tỉnh Bến Tre có Làng Moncada - xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm và tại tỉnh Artemisa ở Cuba có Làng Bến Tre.

Ngày 20-12-1969, một ngôi làng mang tên “Làng Bến Tre” đã ra đời trong phong trào rộng rãi tại Cuba để biểu thị tình đoàn kết, ủng hộ, động viên khích lệ nhân dân miền Nam nói chung, nhân dân Bến Tre nói riêng trong công cuộc đấu tranh chống lại kẻ thù xâm lược và bọn tay sai.

 “Làng Bến Tre” có một phiên bản nhà sàn Bác Hồ, là biểu tượng của tình đoàn kết giữa nhân dân hai nước Việt Nam - Cuba. Hàng năm, Làng Bến Tre đều tổ chức Tết Âm lịch cổ truyền Việt Nam và kỷ niệm Ngày Bến Tre Đồng khởi (17-1-1960).

“Làng Bến Tre (Bentre Comunidad) ở tỉnh Artemisa, Cuba. Trong làng có “CASA VIETNAMITA” (Nhà Việt Nam), Nhà Việt Nam được xem là trái tim của ngôi làng. Nhà Việt Nam có một bức tranh làm bằng gáo dừa và nhiều hình ảnh, tư liệu về hai nữ anh hùng của hai nước: Nữ tướng Nguyễn Thị Định và Anh hùng Moncada, Melba Hernandez. Gọi bà Melba Hernadez là anh hùng vì trong trận tiến công vào pháo đài Moncada ngày 26-7-1953 của đội quân cách mạng 164 người do Fidel chỉ huy, chỉ có hai phụ nữ, trong đó có bà Melba - một người cũng có học vị tiến sĩ luật như Fidel. Sau khi Cách mạng Cuba thành công vào năm 1959, bà Melba giữ nhiều chức vụ quan trọng. Cuộc đời hoạt động của bà Melba gắn chặt với Việt Nam.

Năm 1963, Ủy ban Đoàn kết với miền Nam Việt Nam, tiền thân của Hội Hữu nghị Cuba - Việt Nam bây giờ được thành lập, Fidel giao cho bà làm Chủ tịch. Bà vận động ủng hộ Việt Nam khắp Cuba và nhiều lần sang Việt Nam mang theo hàng hóa, nhu yếu phẩm do nhân dân Cuba quyên góp gửi tặng nhân dân Việt Nam”, Nhà báo - Đạo diễn phim tài liệu Hữu Vinh (quê Bến Tre) kể lại chuyến đi Cuba vào năm 2019.

Đối với tỉnh Bến Tre, đáp lại tấm chân tình của Cuba, ngày 9-1-1984, nhân kỷ niệm 24 năm Ngày Đồng khởi Bến Tre. Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bến Tre chọn xã Lương Hòa huyện Giồng Trôm quê hương của nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định là nơi “kết nghĩa” với Cuba đặt tên là “Làng Moncada”.

Tên gọi Moncada nhắc nhớ các thế hệ người Cuba về cuộc tiến công vào pháo đài Moncada (26-7-1953), đây được xem là sự kiện mở đầu cuộc cách mạng do lãnh tụ Fidel Castro lãnh đạo vì mục tiêu chống đế quốc, giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, là cột mốc đánh dấu quá trình thức tỉnh của các quốc gia dân tộc Mỹ Latinh trong cuộc đấu tranh chống đế quốc, bảo vệ chủ quyền quốc gia, củng cố đoàn kết, thống nhất lực lượng, thực hiện công bằng và tiến bộ xã hội.

Tỉnh Bến Tre vinh dự nhiều lần được đón các đồng chí lãnh đạo Cuba, như: Chủ tịch Quốc hội Cuba, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn TNCS Cuba, Đại sứ và Tổng lãnh sự Cuba đến thăm, chúc mừng các ngày lễ lớn tại Làng Moncada Lương Hòa.

Phó chủ tịch UBND xã Lương Hòa Lê Văn Bình cho hay: “Xã Lương Hòa có diện tích 1.697,8ha, gồm 6 ấp, 3.355 hộ dân, dân số 10.747 người; 258 đảng viên, 100% gia đình đảng viên đều treo ảnh Nữ tướng Nguyễn Thị Định và Lãnh tụ Fidel Castro. Xã từng là căn cứ hậu cần của Tỉnh ủy Bến Tre và đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn trong thời kỳ chống Mỹ. Đây là nơi sinh ra vị tướng tài ba Nguyễn Thị Định”.

Từ khi xã Lương Hòa lấy tên “Làng Moncada”, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân nơi đây càng tự hào hơn về mối quan hệ gắn bó keo sơn giữa hai quốc gia và hai dân tộc. Truyền thống tốt đẹp này luôn được nhân dân Làng Moncada gìn giữ và truyền lại cho thế hệ sau. Đặc biệt là sau khi các Trường mầm non, Tiểu học và Trung học cơ sở Lương Hòa được đổi tên thành Trường Mầm non Moncada, Trường Tiểu học Moncada, Trường Trung học cơ sở Moncada, các buổi sinh hoạt truyền thống cho học sinh nhằm ôn lại mối quan hệ giữa nhân dân hai nước được duy trì thường xuyên.

Ông Nguyễn Ngọc Tăng - người dân ngụ ấp Phong Điền, xã Lương Hòa bày tỏ: “Giờ đây, mỗi lần khi được tin có phái đoàn Cuba đến thăm xã Lương Hòa - làng Moncada, thì người lớn, trẻ nhỏ đều phấn khởi vui mừng như được gặp lại người thân xa quê, nay về lại với gia đình. Thế hệ như chúng tôi có trách nhiệm giáo dục, truyền tiếp để thế hệ con, cháu hiểu đúng về mối quan hệ kết nghĩa này, góp phần gìn giữ truyền thống hữu nghị tốt đẹp”.

Để thắt chặt hơn nữa tình hữu nghị giữa Việt Nam và Cuba nói chung, Làng Bến Tre và Làng Moncada nói riêng, tỉnh Bến Tre thống nhất chọn xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm để xây dựng Nhà lưu niệm Làng Moncada, xã Lương Hòa.

Phó chủ tịch UBND huyện Giồng Trôm Nguyễn Minh Trung cho biết: “Nhà lưu niệm Làng Moncada, xã Lương Hòa là nơi lưu giữ những tư liệu lịch sử giữa hai Làng Moncada (Bến Tre) và Làng Bến Tre (Cuba), cũng như những tư liệu, hình ảnh của lãnh đạo hai dân tộc, nhằm tiếp nối truyền thống cách mạng vẻ vang, giữ gìn, phát huy tình hữu nghị, đoàn kết gắn bó giữa hai dân tộc Việt Nam - Cuba”.

Tại buổi lễ kỷ niệm 70 năm Ngày tấn công pháo đài Moncada, 40 năm thành lập làng Moncada - xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm (tổ chức vào ngày 6-9-2023), bà Ariadne Feo Labrada - Tổng Lãnh sự Cuba tại TP. Hồ Chí Minh phát biểu: “Thật là một đặc ân cho các đồng nghiệp của tôi và cho tôi khi được đến tỉnh anh hùng này để cùng các bạn kỷ niệm những ngày mang tính biểu tượng này và tôn vinh tình hữu nghị, đoàn kết và chủ nghĩa quốc tế vào những ngày hai nước kỷ niệm 60 năm thành lập Ủy ban Quốc gia. Đoàn kết với nhân dân miền Nam Việt Nam và kỷ niệm 50 năm chuyến thăm đầu tiên của lãnh tụ lịch sử Cách mạng Fidel Castro tới Việt Nam, đặc biệt là vùng giải phóng miền Nam”.

--------------------

Nội dung: Thạch Thảo

Hình ảnh: Hữu Vinh - Thạch Thảo - Bảo tàng Bến Tre

Thiết kế: Mỹ Hạnh