Tủ sách pháp luật hiệu quả ra sao?

Ông Mai Văn Nguyện-Trưởng phòng Tư pháp huyện Chợ Lách cho biết: TSPL thường được đặt tại trụ sở UBND xã, ở bộ phận một cửa, tiếp dân. Nơi đây đông người ra vào, liên hệ làm giấy tờ, ồn ào không thích hợp cho việc đọc sách, nghiên cứu tài liệu, nhất là các văn bản quy phạm pháp luật, người đọc cần phải tư duy, tập trung cao. Còn mượn về nhà thì hầu như không có ai mượn, do tâm lý e ngại thủ tục rườm rà. Ông Nguyện còn cho biết thêm: “Chợ Lách chỉ có xã Sơn Định và Vĩnh Thành là có phòng riêng phục vụ việc tiếp nhận trao trả hồ sơ, có đem một số sách, báo pháp luật, văn bản quy phạm pháp luật để cho người dân xem. Kết quả cho thấy người dân nơi đây có mượn đọc nhiều”. Ở một số địa phương khác TSPL được đặt ở những góc khuất hoặc trong phòng làm việc của chủ tịch, phó chủ tịch UBND, người dân không biết xã có tủ sách. UBND xã, phường thì làm việc theo giờ hành chính, lúc đó người dân cũng bận mưu sinh, vì thế càng hạn chế lượt người đến tìm đọc sách, báo tại các TSPL. Qua tiếp xúc và trao đổi với người dân các xã: Châu Hưng, Thới Lai (Bình Đại) hay ngay cả ở thị trấn Chợ Lách, bà con đều nói: Biết UBND xã có TSPL nhưng do thấy không thuận tiện nên khi cần thì ra hiệu sách mua cho tiện. Thực trạng trên cũng diễn ra ở nhiều địa phương khác trong tỉnh. Một số địa phương khác thực hiện luân chuyển một số đầu sách pháp luật ra điểm bưu điện văn hóa xã (BĐVH) hoặc về ấp, khu phố cho người dân thuận tiện, dễ tìm đọc nhưng lại vướng ở khâu quản lý, bảo quản sách. BĐVH có trang bị hệ thống Internet để người dân truy cập là nơi một bộ phận thanh thiếu niên tụ tập lên mạng chat, chơi games làm cho không gian ồn ào, phức tạp, chật chội, không thích hợp là nơi đọc sách.

Mặt khác, TSPL chưa phát huy được hiệu quả sâu rộng đến người dân cũng một phần do người dân ít chịu đọc, nghiên cứu, sách, báo, tài liệu pháp luật. Khi nào có những vướng mắc liên quan đến pháp luật thì họ lại nhờ đến sự tư vấn trực tiếp của cán bộ tư pháp địa phương, trợ giúp pháp lý hoặc Tổng đài 1080… mà không tự mình xem văn bản pháp luật. TSPL hầu như chỉ có cán bộ công chức của địa phương mượn sách đọc để phục vụ công tác chuyên môn nghiệp vụ của mình.

Tuy nói là TSPL phải được trang bị ít nhất 4 bộ phận sách, báo, tài liệu pháp lý và hàng năm theo đề nghị của CBTP, UBND cấp xã phải trích từ ngân sách chi cho việc bổ sung đầu sách mới (1,2 triệu đồng/năm) nhưng nhiều địa phương không thực hiện được việc này. Kinh phí để mua bổ sung sách hằng năm bị địa phương “tiết kiệm” để chi vào mục đích khác. Tận mắt nhìn thấy chiếc tủ kiếng (ở một xã thuộc huyện Bình Đại) phân làm 3 kệ sách nhưng chỉ lèo tèo mười mấy cuốn sách, trong đó có phân nửa là các văn bản quy phạm pháp luật đã hết hiệu lực, không một quyển công báo nào, trong, ngoài tủ bụi đóng dày đặc mới biết được tình trạng xuống cấp của những TSPL như thế nào. Cán bộ lãnh đạo của UBND xã này cho biết: Ở xã có một tủ sách khác đặt tại ấp với nhiều đầu sách hơn, 2/3 là sách lịch sử, số còn lại là sách liên quan đến lĩnh vực pháp luật.

Trong những loại sách, báo, tạp chí pháp luật cần có của TSPL thì công báo là loại mà địa phương được phát miễn phí theo Quyết định số 61/1998/QĐ-TTg ngày 31-3-1998 về việc phát hành công báo nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam cho xã, phường, thị trấn. Nếu địa phương biết khai thác sử dụng nguồn văn bản trong công báo thì hiệu quả rất lớn, lại không tốn chi phí mua vì “văn bản pháp luật đăng trên công báo có cùng giá trị pháp lý; là văn bản chính thức duy nhất cùng văn bản gốc dùng để đối chiếu và sử dụng trong mọi trường hợp khi có sự khác biệt giữa văn bản đăng trên công báo và văn bản có từ các nguồn gốc khác hoặc khi có tranh chấp pháp lý” (trích Điều 7 Nghị định số 104/2004/NĐ-CP của Chính phủ). Tuy nhiên, theo bà Trịnh Thị Thanh Bình-Phó Giám đốc Sở Tư pháp: ở nhiều xã, công báo chất đống, để tràn lan, khi cần tìm không biết đâu mà lục. Trong khi, tiền ngân sách hàng năm để mua công báo về phát cho cấp xã là rất lớn. Nếu xã khai thác tốt công báo thì sẽ giảm được khoản tiền để mua các văn bản quy phạm phát luật.

Những năm qua, TSPL cấp xã đã giúp cán bộ, đảng viên và nhân dân nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, góp phần quan trọng vào việc nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý nhà nước của cán bộ cấp xã, giảm bớt tình trạng “đói luật” của người dân; tình hình vi phạm pháp luật giảm, đơn thư khiếu kiện vượt cấp giảm; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh tiếp tục được giữ vững... Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, còn tồn tại không ít bất cập  như đã nêu trên làm cho hiệu quả mà TSPL mang lại chưa cao. Thủ tướng Chính phủ vừa có Quyết định số 06/2010/QĐ-TTg ngày 25-1-2010 về việc xây dựng, quản lý, khai thác TSPL nhằm củng cố và nâng cao hiệu quả khai thác TSPL, góp phần quan trọng vào mục tiêu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, hy vọng rằng TSPL sẽ được các cấp, ngành hữu quan quan tâm xây dựng, quản lý và khai thác hiệu quả hơn.