Cách nhận biết và phòng ngừa biến chứng bệnh thận mạn

Bác sĩ khuyến cáo kiểm soát tốt huyết áp để phòng ngừa bệnh lý về thận.

Số bệnh nhân gia tăng

Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, hiện có hơn 10% dân số thế giới đang phải đối mặt với các bệnh lý về thận. Mỗi năm, bệnh lý này cướp đi mạng sống của 5 - 10 triệu người trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, mỗi năm ghi nhận hơn 8 ngàn ca mắc mới. Hiện cả nước có khoảng 5 triệu người đang bị suy thận, khoảng 26 ngàn người bị suy thận mạn tính giai đoạn cuối phải chạy thận nhân tạo.

Riêng ở tỉnh, mặc dù chưa có con số thống kê chính xác, tuy nhiên nhu cầu của người bệnh suy thận mạn cần được chạy thận nhân tạo tăng dần qua các năm. Ghi nhận tại Bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu, số người bệnh đến thăm khám, điều trị, đăng ký chạy thận nhân tạo tăng dần từ năm 2005 đến nay. Cụ thể, năm 2005, Bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu trang bị 2 máy chạy thận nhân tạo nhưng do nhu cầu bệnh ngày càng tăng, số lượng máy tăng theo từng giai đoạn. Năm 2016, bệnh viện có 30 máy, đến nay đã có 56 máy chạy thận nhân tạo, 2 máy HDF online phục vụ cho bệnh nhân chạy thận với công suất mỗi ngày có 4 bệnh nhân chạy/máy.

Năm 2023, Bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu thực hiện gần 50 ngàn lượt chạy thận nhân tạo cho hơn 320 bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối. Dù số máy chạy thận liên tục được trang bị mới, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng đủ yêu cầu chạy thận của bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối. Phó giám đốc Bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu Trần Thị Mỹ Hạnh cho biết: Trung bình mỗi năm có 80 bệnh nhân mới tại Phòng Thận nhân tạo của bệnh viện. Điều này cho thấy số bệnh nhân mắc bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối ngày càng gia tăng. Đây là bệnh lý không hồi phục, khi mắc bệnh thì cần phải điều trị suốt đời. Chi phí điều trị tốn kém, mất thời gian, ảnh hưởng nghiêm trọng chất lượng sống của người bệnh và gia đình.

Nhận biết sớm dấu hiệu của bệnh

Phó giám đốc Bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu Trần Thị Mỹ Hạnh cho biết: Mỗi cơ quan trong cơ thể đều có chức năng riêng biệt. Mỗi người có 2 quả thận và thận đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể như: cân bằng nước, điện giải, kiềm toan, khoáng xương, tiết ra hoóc-môn kích thích tạo hồng cầu, kiểm soát huyết áp. Theo Hội Thận học Quốc tế KDIGO 2024, có nhiều dấu chứng để chỉ điểm tổn thương thận: Albumin niệu (là một chất được tìm thấy trong nước tiểu - PV) > 30mg/g, cặn lắng nước tiểu bất thường, rối loạn điện giải và bất thường khác do tổn thương ống thận, tiền căn ghép thận hoặc độ lọc cầu thận giảm < 60ml/phút… Tất cả những bất thường này phải kéo dài trên 3 tháng mới được gọi là BTM, nếu xảy ra thoáng qua hoặc chưa đủ 3 tháng thì chỉ được gọi là bệnh thận cấp.

Thận là cơ quan đào thải chất độc của cơ thể nên một khi thận đã suy thì chức năng đào thải chất độc sẽ giảm và chất độc tăng cao trong cơ thể sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh. Khi bệnh nhân bị suy thận thường chưa có biểu hiện triệu chứng ra bên ngoài cho đến khi vào suy thận mạn giai đoạn cuối, các triệu chứng sớm thường mơ hồ và không đặc hiệu cho suy thận. Các dấu hiệu sớm nhận biết bệnh suy thận: suy nhược cơ thể, mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, da khô, ngứa da, phù mặt, tay chân, đau lưng, thiếu máu, thay đổi tính chất nước tiểu (tiểu bọt, tiểu máu, tiểu xá xị, tiểu ít, tiểu đêm), rối loạn giấc ngủ, vọp bẻ, co rút cơ, tăng huyết áp, khó thở, ớn lạnh.

“Tỷ lệ người bị bệnh thận mạn ngày càng gia tăng mà nguyên nhân dẫn đến suy thận chủ yếu là do biến chứng của các bệnh lý như: tiểu đường, cao huyết áp… và một số thói quen sinh hoạt thiếu khoa học. Bệnh thận mạn hoàn toàn có thể được chẩn đoán từ giai đoạn rất sớm khi chưa có triệu chứng lâm sàng qua phương pháp xét nghiệm định kỳ hàng năm. Người mắc bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, tiền căn tổn thương thận cấp thường xuyên theo dõi sức khỏe. Vì đây là đối tượng nguy cơ cao bệnh thận mạn. Hiệu quả điều trị sẽ tỷ lệ thuận với thời gian phát hiện, tuy vậy bệnh suy thận mạn có thể phòng ngừa”, bác sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh cho biết.

Để phòng ngừa bệnh lý về thận, bác sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh khuyến cáo: Mỗi cá nhân tuân thủ 8 quy tắc vàng để bảo vệ thận, gồm: hoạt động thể lực phù hợp, kiểm soát tốt đường huyết, theo dõi, kiểm soát tốt huyết áp, hạn chế muối, thực phẩm chế biến sẵn, uống 1,5 - 2 lít nước/ngày, không hút thuốc lá, dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, định kỳ kiểm tra chức năng thận nếu có yếu tố nguy cơ (đái tháo đường, tăng huyết áp, có tiền căn gia đình bệnh thận, có bệnh tim mạch, có tiểu đạm, tiểu máu khi xét nghiệm tình cờ…).

Để làm chậm tiến trình của bệnh lý về thận, người dân cần lưu ý chế độ ăn uống. Theo khuyến cáo của bác sĩ chuyên khoa, lượng protein ăn vào là 0,8gram/kg cân nặng/ngày ở bệnh nhân mắc bệnh thận mạn giai đoạn 3 - 5. Lượng Natri đưa vào là < 2gram mỗi ngày. Năng lượng đưa vào cho bệnh nhân bệnh thận mạn giai đoạn 3 - 5, có tình trạng chuyển hóa ổn định, là 25 - 35 kcal/kg cân nặng/ngày tùy theo tuổi, giới, mức độ hoạt động thể lực, thành phần cơ thể, trọng lượng mục tiêu, giai đoạn bệnh thận mạn và các bệnh đồng mắc, tình trạng viêm mạn tính. Giảm muối NaCl < 6g/ngày, tăng muối Kali > 4g/ngày, ăn nhiều rau, củ, trái cây, tăng chất xơ, giảm thịt đỏ, tăng cá, tăng protein thực vật, giảm béo.

Bài, ảnh: Phan Hân