Tháo gỡ khó khăn trong sản xuất và tiêu thụ cá tra

Theo đánh giá của ngành nông nghiệp, tình trạng mất cân đối giữa sản xuất cá tra nguyên liệu với chế biến và tiêu thụ vẫn chưa có lối ra và ngày càng trầm trọng hơn. Tính từ đầu năm đến nay, giá thức ăn tăng gấp 2 lần, mỗi lần tăng khoảng 250 – 300 đồng/kg. Giá bán cá tra nguyên liệu sụt giảm thảm hại, từ 25.500 đồng đến 26.000 đồng/kg (vào đầu năm 2012) chỉ còn khoảng 18.000 đồng đến 19.000 đồng/kg (hiện nay), trong khi giá thành mỗi ký cá nguyên liệu là 23.500 đồng/kg. Hiện nay, đa số cơ sở nuôi từ huề vốn đến lỗ khoảng 5.000 đồng/kg. Nguyên nhân chủ yếu do giá thức ăn tăng cao nhưng chất lượng bị buông lỏng, không kiểm soát được, qui chuẩn qui định chất lượng và an toàn thực phẩm thức ăn cho cá tra chưa có. Doanh nghiệp liên tục hạ giá xuất khẩu nhưng thị trường đầu ra vẫn bị co hẹp lại; chưa có thông tin chính xác từ phía thị trường để xác định nguyên nhân vì sao doanh nghiệp phải hạ giá bán và kéo theo hạ giá nguyên liệu đầu vào. Công tác quản lý chất lượng sản phẩm còn nhiều bất cập như: việc khảo nghiệm các loại thuốc thú y, chất xử lý cải tạo môi trường và cấp giấy phép lưu hành còn mang tính hình thức. Các cơ sở giống cá tra mọc lên tùy tiện không thể kiểm tra, kiểm soát; cho cá đẻ non, ép đẻ nhiều lần dẫn tới tỷ lệ hao hụt tăng từ 25-30% năm 2010 lên 35-40% năm 2012. Các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu không đủ điều kiện vẫn tùy tiện hoạt động bằng nguồn hàng trôi nổi không đảm bảo chất lượng. Chi phí giá thành của hộ nuôi, các cơ sở nuôi cao hơn doanh nghiệp tự nuôi rất nhiều. Hiện nay, người nuôi không thành lập doanh nghiệp chiếm trên 50% tổng số cơ sở nuôi. Do không có hệ thống tài chính hợp pháp nên không được hoàn thuế giá trị gia tăng thức ăn, thuốc thú y, nên đã gián tiếp tăng chi phí nuôi lên 5-7%. Trong khi đó, doanh nghiệp thu mua cá đều lấy mẫu tự đưa đi kiểm tra dư lượng hóa chất, kháng sinh hoặc tự kiểm tra tại nhà máy, thu mẫu để xác định tỷ lệ cá thịt vàng, tỷ lệ phi-lê. Khi nguồn nguyên liệu đang dư thừa thì doanh nghiệp thường cố tình kéo dài thời gian báo cáo kết quả để buộc người nuôi chịu thiệt.

Để tháo gỡ khó khăn, Chính phủ đã phát hành gói hỗ trợ vốn 9.000 tỷ đồng để giải cứu cho nghề nuôi cá tra nhưng nhiều doanh nghiệp đã tự ý mua quá thấp dưới giá sàn đến 4.000-5.000 đồng/kg, làm ảnh hưởng chung đến sản xuất, xuất khẩu. UBND tỉnh đề nghị các địa phương thống kê các hộ nuôi có vay vốn ngân hàng, các hộ vay doanh nghiệp để có kế hoạch trực tiếp hỗ trợ lãi suất vay ưu đãi cho người nuôi và tiền thuế giá trị gia tăng mua thức ăn, con giống, thuốc thú y mà người nuôi được hoàn trả; tiến hành phân loại doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu để có biện pháp can thiệp ngay đối với các doanh nghiệp bán phá giá; chấn chỉnh giấy phép lưu hành và kiểm tra thức ăn, chất xử lý cải tạo môi trường; rà soát danh mục thuốc thú y dùng trong nuôi trồng thủy sản và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.