Vị tướng quân gái vẻ vang

Cuộc gặp gỡ của Nguyễn Thị Định với các chiến sĩ của Trung đoàn Pháo phòng không Cuba. Ảnh tư liệu  

Sự ra đời của một huyền thoại

Ngày 15-3-1920, trong tâm thức của người dân ấp Hòa Thạnh, xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm, đó là một ngày “định mệnh” của gia đình vợ chồng người nông dân Nguyễn Văn Tiên và Trương Thị Tình. Nếu như hôm đó, người chồng nông nổi, nhẹ dạ cả tin theo lời bà mụ “phải móc đầu hài nhi lôi ra” để cứu sống sản phụ đang trong cơn hấp hối, kiệt sức… thì trên đời sẽ không bao giờ có cô Út Định và không bao giờ có Nữ tướng Nguyễn Thị Định kính yêu của chúng ta sau này. Chính ông Tiên đã âm thầm thắp hương cầu nguyện ông bà tổ tiên và thuyết phục bà mụ kiên trì đợi chờ tiếng khóc của con trẻ. May thay, “Hoàng thiên bất phụ hảo tâm nhơn”, cuối cùng “hữu cầu tất ứng” - mẹ tròn, con vuông toại nguyện. Thành viên thứ mười của gia đình người nông dân Lương Hòa ra đời trong hoàn cảnh “thập tử nhứt sanh” như vậy!

Được gia đình nuôi dạy chu đáo và được người anh ruột Nguyễn Văn Chẩn (Ba Chẩn) giác ngộ cách mạng, năm 1936, vừa tròn 16 tuổi, Út Định đã đảm nhận nhiệm vụ giao liên, đã thực sự bước vào con đường cách mạng. Mười tám tuổi, Nguyễn Thị Định đã trở thành người cộng sản.

Hai mươi tuổi, gặp thử thách, sa vào tay giặc, bị tra khảo, bị đày đến Bà Rá - vùng nước độc và sốt rét, nơi thực dân Pháp và tay sai muốn bào mòn sức khỏe những người chiến sĩ cách mạng. Nhưng chính ở môi trường này, Nguyễn Thị Định rất lạc quan tin tưởng, cho rằng đó là cơ may “như được đi dự lớp huấn luyện Mác-xít chính quy vì ở đó có những giáo sư “đỏ””.

Ra khỏi tù, năm hăm ba tuổi, Nguyễn Thị Định tiếp tục hoạt động trong Mặt trận Việt Minh. Năm 1945, Nguyễn Thị Định là một nữ đảng viên cộng sản trẻ tuổi nhất tham gia lãnh đạo và dẫn đầu hàng ngàn người dân tiến vào giành chính quyền ở tỉnh lỵ Bến Tre.

Rồi cuộc kháng chiến chống Pháp ở Nam Bộ bùng nổ. Người con gái xứ Dừa 26 tuổi đời này, vào tháng 3-1946, đã tạo nên một kỳ tích mới, đã cùng một số ít thành viên đồng đội làm một cuộc hành trình bằng ghe bầu vượt biển ra Bắc gặp Bác Hồ để báo cáo tình hình chiến trường và xin vũ khí của Trung ương. Chính Nguyễn Thị Định là thuyền trưởng đầu tiên chỉ huy tàu “không số” chở 12 tấn vũ khí về cập bến A101 (xã Thạnh Phong, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre) để chi viện cho chiến trường miền Nam, tạo tiền đề cho sự hình thành “đường Hồ Chí Minh trên biển” trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước sau này.

Phong trào Đồng khởi và “Đội quân tóc dài”

Cũng người phụ nữ trẻ tuổi, gan dạ ấy, sau Hiệp định Genève 1954 được Đảng phân công ở lại miền Nam, đã len lỏi trong bóng đêm khủng bố khốc liệt của kẻ thù Mỹ - Diệm, biết bao lần vào sinh ra tử, nhờ sự yêu thương đùm bọc của nhân dân, kiên trì xây dựng cơ sở, xây dựng lực lượng cách mạng - và huyền thoại được hình thành - ngày 17-1-1960, Nguyễn Thị Định đã cùng với các đồng chí lãnh đạo của tỉnh làm nên cuộc Đồng khởi lịch sử, mở màn cho một giai đoạn đấu tranh cách mạng mới ở Bến Tre và cả miền Nam. Chính Nguyễn Thị Định là linh hồn của cuộc Đồng khởi, là người gợi mở khái niệm cuộc đồng lòng khởi nghĩa của nhân dân thực hiện Nghị quyết 15 của Trung ương, từ đó mà hình thành khái niệm “Đồng khởi”.

Từ phong trào Đồng khởi đã khai sinh “Đội quân tóc dài” - một binh chủng độc đáo của cách mạng và phương thức đánh địch bằng “Hai chân - Ba mũi”. Cách đánh địch sáng tạo tuyệt vời của chiến tranh nhân dân ở Bến Tre đã nhanh chóng lan ra toàn miền Nam, làm thất bại hết chiến lược chiến tranh này đến chiến lược chiến tranh khác của Mỹ và bè lũ tay sai.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - nguyên Bí thư Trung ương Cục miền Nam từng nói: “Một người phụ nữ đã chỉ huy thắng lợi cuộc Đồng khởi ở Bến Tre thì người đó rất xứng đáng được làm tướng và ở trong Bộ Tư lệnh đánh Mỹ”.

Cũng chính Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã mời Nguyễn Thị Định sang Bộ Tư lệnh quân giải phóng miền Nam để thông tin một quyết định quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ Chính trị, đó là “rút đồng chí Nguyễn Thị Định lên làm Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam. Ngoài công tác chung, Bộ Tư lệnh còn phân công đồng chí theo dõi chỉ đạo phòng trào chiến tranh du kích và đấu tranh chính trị”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh - nhân kỷ niệm lần thứ 20 Ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam - cũng đã ưu ái nhấn mạnh: “Phó tổng Tư lệnh quân giải phóng miền Nam là cô Nguyễn Thị Định. Cả thế giới chỉ nước ta có vị tướng quân gái như vậy. Thật là vẻ vang cho cả miền Nam, cho cả dân tộc ta…”.

Trong suốt 10 năm, từ 1965 - 1975, Nữ tướng Nguyễn Thị Định đã có nhiều đóng góp xứng đáng vào thắng lợi chung của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Với quân hàm Thiếu tướng và sự có mặt của bà trong Bộ Chỉ huy các lực lượng võ trang nhân dân giải phóng miền Nam Việt Nam đã góp phần làm cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy được toàn diện, chặt chẽ, thấu đáo hơn trong triển khai và tổ chức thực hiện cuộc chiến tranh nhân dân chống Mỹ, cứu nước. Tháng 4-1975, trong các cánh quân rầm rập tiến về giải phóng Sài Gòn, có nữ tướng huyền thoại Nguyễn Thị Định trong vai trò là Phó tổng Tư lệnh quân giải phóng miền Nam Việt Nam.

Lần theo cuộc đời của con người làm nên bao kỳ tích huyền thoại từ khi ra đời cho đến lúc cuối đời, từ khi là một thôn nữ đến vai trò Bí thư Tỉnh ủy, Tướng lĩnh và Phó chủ tịch Hội đồng Nhà nước, bà Nguyễn Thị Định trong mắt mọi người vẫn là một con người bình thường, bao dung, dịu dàng và đôn hậu.

Nữ tướng Nguyễn Thị Định từng tâm sự: “Trong chiến tranh, tôi đã cùng các đồng chí, các em đi chiến đấu. Sau ngày toàn thắng, được Đảng phân công về làm công tác Thương binh - Xã hội, tôi rất mừng vì có dịp được chăm sóc anh em, góp phần vào công cuộc đền ơn đáp nghĩa này…”.

Nữ tướng trong mắt đồng chí, đồng đội và bạn bè thế giới

Đồng chí Trần Bạch Đằng - nguyên Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Gia Định đã từng tóm tắt tính cách Nguyễn Thị Định qua sáu mỹ từ “hồn nhiên, lạc quan, tận tụy”. Đồng chí còn khẳng định: “Mỗi thời đại đòi hỏi và sản sinh đội ngũ tiên tiến của nó. Chúng ta tin như thế, như các cụ trước chị tin vào thế hệ của chị”; “lớp người đi trước không thể nói rằng mình hoàn hảo, song đối chiếu với trách nhiệm công dân, lớp người ấy đã cống hiến toàn tâm. Chị Nguyễn Thị Định là một trong lớp người ấy”.

Thượng tướng Trần Văn Trà từng đánh giá vai trò của bà Nguyễn Thị Định: “Chị Ba Định là người trực tiếp nhận nhiệm vụ của cấp trên, trực tiếp chỉ đạo triển khai tiến hành cuộc Đồng khởi ở Bến Tre. Khi nghiên cứu cụ thể và có hệ thống về cuộc Đồng khởi nổi tiếng nầy, tôi không khỏi ngạc nhiên về tài tổ chức, huy động lực lượng, về trình độ vạch kế hoạch và triển khai thực hiện, về nghệ thuật lãnh đạo và ứng phó với tình hình…”. “Rõ ràng, qua phong trào nầy nổi bật lên tài thao lược, ý chí cao, nghệ thuật điều hành của người chỉ huy đội quân tóc dài. Vừa hình thành tổ chức, vừa tác chiến ngay tại chiến trường vô cùng phức tạp…”.

Nhà văn Nguyên Ngọc có nhận xét: “Có lẽ bà là người Việt Nam có nhiều bạn bè nhất trên thế giới, từ những người dân thường cho đến các nguyên thủ quốc gia nổi tiếng và thuộc nhiều chế độ chính trị khác nhau”. “Bà là một phụ nữ nhỏ nhắn, khiêm nhường mà uyên bác, gần gũi mà sang trọng…”, “đại diện cho một Việt Nam đang chiến đấu khốc liệt”, “sự kiên định không gì lay chuyển nổi lại được thể hiện chính bằng một vẻ thong dong đầy tự tin”. “Bà đem bạn bè về cho dân tộc. Và đấy là một trong những nhân tố quan trọng nhất quyết định thắng lợi kỳ lạ của Việt Nam trong thế kỷ qua”.

Giáo sư Sử học Christine Whate (Trường Đại học Tổng hợp Hawaii, Mỹ) trong thư gửi bà Nguyễn Thị Định có đoạn viết: “Tôi cảm thấy rất vinh hạnh khi viết thư nầy gởi thăm bà - một người phụ nữ nổi tiếng và có một vai trò quan trọng trong lịch sử thế giới, một tấm gương của người phụ nữ chân chính. Tôi rất sung sướng khi sử dụng cuốn hồi ký của bà để dạy cho sinh viên nước mình về truyền thống cách mạng Việt Nam”.

Nguyễn Quang Trị