Làng nghề ven biển với phát triển du lịch

Nghề đóng ghe tàu.

Du lịch làng nghề có thể hiểu là loại hình du lịch văn hóa tổng hợp đưa du khách đến tham quan làng nghề truyền thống. Ở những huyện ven biển có nhiều làng nghề đặc trưng đã tồn tại rất lâu, có thể kể đến như: nghề làm khô, làm nước mắm, đóng ghe tàu... 

Trong bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay, các nghề thủ công truyền thống này nếu biết phát triển đúng hướng, đặc biệt gắn với hoạt động du lịch sinh thái - nhân văn của tỉnh sẽ góp phần bảo tồn được làng nghề truyền thống độc đáo và cải thiện thu nhập cho người dân địa phương.

Những lợi thế sẵn có

Làng nghề truyền thống cá khô tập trung ở xã An Thủy (Ba Tri), xã Bình Thắng (Bình Đại). Các mặt hàng khô truyền thống như cá mó, cá đổng, cá chỉ vàng, cá linh, cá đù, cá chình được người tiêu dùng ưa chuộng. Do đó, từ xưa đến nay, các cơ sở làm cá khô luôn chọn các loại cá trên để chế biến, nguồn nguyên liệu khai thác từ vùng biển Bến Tre, do các tàu khai thác gần bờ đánh bắt. Quy trình chế biến cá khô vẫn là sản xuất thủ công nhưng có áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật. Cá nguyên liệu dùng để làm khô phải chọn loại tươi, vừa được đánh bắt về. Sau đó, được đánh vảy, cắt vây, loại bỏ nội tạng, rửa sạch và để ráo. Tiếp theo, dùng muối, đường, ớt tẩm ướp vào cá, tùy vào liều lượng và kinh nghiệm của từng người mà cho ra những hương vị khác nhau. Sau khi đã tẩm ướp xong, cá được đưa vào đông lạnh chờ đến sáng hôm sau đem xếp trên các vỉ lưới để phơi nắng. Thời gian phơi là một ngày để cá khô, nếu gặp trời mưa to thì đem vào lò sấy. Nhờ có các cơ sở chế biến cá khô nên đời sống người dân địa phương được cải thiện, thu nhập được tính theo sản phẩm, khoảng 15 ngàn đồng/kg cá tươi.     

Để phục vụ cho việc khai thác thủy hải sản thì dịch vụ hậu cần nghề cá phải phát triển, trong đó có nghề đóng và sửa chữa ghe tàu. Nghề đóng ghe tàu có thời gian hình thành và phát triển từ nhỏ lẻ đến quy mô lớn. Ngày trước, các cơ sở chủ yếu đóng ghe lưới ba, lưới hai để khai thác gần bờ. Hiện nay, do nhu cầu đánh bắt xa bờ nên chuyển sang đóng các loại ghe như: lưới sỉ, cào, lưới đèn, đáy bè. Nghề đóng ghe tàu ra đời nhằm phục vụ cho ngư dân trong tỉnh, đặc biệt là ở 3 huyện ven biển Ba Tri, Bình Đại và Thạnh Phú. Ngoài đóng mới, các cơ sở còn sửa chữa và duy tu bảo dưỡng các tàu cũ, mỗi chiếc mất từ 1 - 2 tháng. Nghề đóng ghe tàu hoạt động quanh năm, tuy nhiên cao điểm là vào mùa chướng (từ tháng 11 đến tháng 3 âm lịch), đây là thời điểm ghe tàu ít đi biển nên vào xưởng để sửa chữa.

Quy trình đóng ghe phải tuân theo trình tự và nguyên tắc nhất định, do người thợ cả trong xưởng chỉ huy. Quy trình đóng tàu gồm ghim lô, lên xương, tức là đóng bộ khung cho ghe. Sau đó, là vô chỉ, vô ra tức là đóng những thanh gỗ lên khung xương (vô chỉ là từ ngoài đóng vào, vô ra là từ trong đóng ra). Kế tiếp là ốp ván lên phần khung xương đã vô chỉ, toàn bộ đáy tàu. Sau khi đóng xong phần thân là đến công đoạn dựng mui, tức là làm cabin nơi người tài công ngồi lái tàu và chống thấm cho thân tàu. Ngày trước, những kẽ hở của ván được trám bằng dầu chai, rồi dùng kẽm gai quấn xung quanh, sau đó trét một lớp xi măng áo bên ngoài và sơn. Hiện nay, có thêm phương pháp mới là thân tàu được phủ bằng nhựa composite. Loại vật liệu mới này có ưu điểm là bền, nhẹ và không thấm nước, con hàu khó bám vào, giúp tàu nổi trên mặt nước hơn là trám xi măng, tuy nhiên giá thành rất cao.

Phát triển du lịch làng nghề

Ngoài những giá trị kinh tế đem lại, các nghề truyền thống ven biển ở xã An Thủy còn mang nhiều nét văn hóa về đời sống, sản xuất đặc trưng của dân cư, có thể khai thác nhằm gia tăng lợi nhuận. Trong bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay, hoạt động du lịch ngày càng phát triển và nhận được sự quan tâm của xã hội. Do đó, việc đưa nghề truyền thống vào khai thác trong hoạt động du lịch được xem như là một động thái tích cực nhằm đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu đa dạng từ phía du khách. Hơn nữa, phát triển du lịch làng nghề góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống một cách bền vững.

Trước hết, nghiên cứu xây dựng những sản phẩm có thể làm quà lưu niệm cho du khách đem về sau chuyến tham quan, đây là hướng ưu tiên mà các làng nghề muốn phát triển du lịch phải quan tâm. Đối với làng nghề làm cá khô và tôm khô thì các sản phẩm phải có hương vị thơm ngon, không chất bảo quản, hợp vệ sinh. Cùng với đó, cần nghiên cứu thị hiếu của khách hàng để cải tiến thiết kế, màu sắc nhằm tạo ra những mẫu mã sáng tạo. Các xưởng đóng ghe tàu có thể chế tạo những mô hình mô phỏng các loại ghe tàu đang có để du khách mua làm quà.

Đối với khách du lịch, vấn đề vệ sinh môi trường là mối quan tâm hàng đầu. Vì vậy, chính quyền và các ngành chức năng nên hỗ trợ làng nghề làm cá khô và tôm khô xử lý nước thải, nghề đóng ghe tàu giảm bụi. Đồng thời, bản thân mỗi người dân cũng phải ý thức giữ gìn cảnh quan làng nghề xanh, sạch, đẹp. Kế tiếp, phải đào tạo kỹ năng làm du lịch cho người dân trong làng nghề bởi họ là chủ thể trong hoạt động du lịch. Nếu làm tốt điều này sẽ tạo được môi trường thân thiện, cởi mở, gần gũi giữa người dân và du khách, để lại ấn tượng tốt đẹp sau chuyến du lịch. Đào tạo kỹ năng làm du lịch cho lao động làm du lịch trong làng nghề về phong cách tiếp đón, giao tiếp với du khách lịch sự, tận tình, chu đáo, kỹ năng bán hàng và tiếp thị sản phẩm.

Du lịch làng nghề ven biển có nhiều lợi thế, tiềm năng để phát triển. Do chưa được quan tâm, loại hình du lịch làng nghề này vẫn còn ở dạng tiềm năng, manh mún và nhỏ lẻ. Chính vì thế, việc đi tìm và áp dụng các biện pháp, phương hướng nhằm phát triển du lịch làng nghề ở ven biển là một vấn đề lớn, cần sự phối hợp của các cơ quan chức năng và người dân địa phương. Thông qua đó, góp phần đưa du lịch làng nghề trở thành ngành kinh tế hiệu quả, góp phần giảm nghèo, cải thiện đời sống cho người dân.