Ấn tượng từ một dự án giảm nghèo

Chị Ino Mayu, người Nhật Bản, Trưởng đại diện Tổ chức Seed to Table (Cải thiện sinh kế của hộ nghèo), nói tiếng Việt lưu loát: “Các anh, chị nên gọi dự án này là “Từ hạt giống đến bàn ăn” cho gần gũi, sát sườn với mục đích dự án”.

Tháng 7-2012, khi khảo sát thấy nhiều vùng nông thôn ở huyện biển Bình Đại (Bến Tre) có nhiều hộ nghèo không có đất, khó khăn về nước sinh hoạt, sản xuất trong mùa nắng, nguồn tài nguyên thiên nhiên bị ô nhiễm, nhiều người dân phải đi làm thuê kiếm sống, Tổ chức Seed to Table đã chọn 5 xã là Thạnh Phước, Đại Hòa Lộc, Phú Long, Châu Hưng, Long Hòa để thực hiện dự án. Dự án do Bộ Ngoại giao Nhật Bản tài trợ, cho 569 hộ ở vùng này vay để nuôi vịt với số tiền 45 ngàn USD.

Theo chân chị Ino Mayu, tôi đến hộ chị Phan Thị Mai (ấp Tân An, xã Thạnh Phước). Chị Mai cho biết, với tiền vay từ dự án, chị mua 25 con vịt nhỏ, mỗi con 12 ngàn đồng. Sau đợt đầu nuôi vịt (3 tháng), chị lãi trên 3 triệu đồng. Hai đợt tiếp theo, chị cũng có lãi như vậy. Chồng chị Mai tiếp lời: “Từ tiền của dự án, tôi đầu tư mua thêm dụng cụ chứa nước ngọt, trồng rau trong mùa khô. Mỗi ngày, gia đình tôi kiếm thêm 40 - 50 ngàn đồng từ tiền bán rau”.

Chị Nguyễn Thị Ngọc Mai (ấp Tân Hưng, xã Châu Hưng) cho biết, đợt đầu chị cũng nhận nuôi 25 vịt con. Cái hay là dự án còn hướng dẫn chị nuôi trùn quế để làm thức ăn cho vịt. Trùn quế sinh sôi nhiều, chị đem bán cho người khác kiếm thêm thu nhập.

Khác với những hộ nuôi vịt loanh quanh trong nhà, anh Nguyễn Hồng Phúc (xã Châu Hưng) chọn cách thả vịt trên đồng ruộng. Anh Phúc chia sẻ: “Nuôi vịt kiểu này, cứ mỗi công đất lúa (1.000m2), tôi được nhận 25 vịt con. Từ đàn vịt gần 100 con, tôi nuôi tới lớn còn 80 con, bán ra cũng kiếm được trên 5 triệu đồng. Nhiều hộ nuôi vịt thả trên đồng không cần bán vịt vẫn có lời. Nhờ thả vịt, đa số các hộ trồng lúa không sử dụng hoặc ít sử dụng thuốc trừ sâu, chi phí giảm mà năng suất lại tăng. Đó là chưa nói đến chuyện mình còn góp phần bảo vệ môi trường tại địa phương”.

Gặp lại chị Ino Mayu vào trung tuần tháng 11-2014, chị cho biết, đến nay, Bộ Ngoại giao Nhật Bản đã tài trợ mở rộng cho dự án này ở Bình Đại 90 ngàn USD. Dự án sẽ có thêm 2 xã tham gia là Vang Quới Đông và Tam Hiệp. Mục tiêu trọng tâm tiếp theo là cho các nông dân nghèo vay vốn nuôi bò và heo rừng. Bên cạnh đó, dự án vẫn tiếp tục hỗ trợ người dân phát triển chăn nuôi gia cầm theo hướng thân thiện môi trường, phát triển vườn rau sạch; cấp bể (ống hồ) để tích trữ nước ngọt trong mùa nắng.

Về “Ngân hàng bò”, hiện có 32 hộ nuôi bò với 32 con bò mẹ. Dự án chỉ hỗ trợ 20 triệu đồng mua bò mẹ, chi phí còn lại do các hộ đối ứng. Các hộ nghèo được mượn con bò mẹ là hộ có kết quả nuôi vịt tốt, tham gia hoạt động dự án đều đặn và trả vốn “Ngân hàng vịt” đầy đủ. Các hộ đang mượn bò sẽ trả 1 con bê cái cho “Ngân hàng bò” để dự án tiếp tục hỗ trợ cho các hộ đủ điều kiện khác.

Phương pháp “vun trồng”

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Bến Tre Phan Văn Khổng (đơn vị đối tác) hồ hởi kể về cách thức Seed to Table thực hiện dự án. Ban đầu, sau khi khảo sát, dự án xúc tiến thành lập ban cộng đồng tại các xã, kêu gọi bà con tự nguyện tham gia dự án, xây dựng ngân hàng chăn nuôi vịt tại các ban cộng đồng để quay đồng vốn bền vững; mời các hộ nghèo tham gia tập huấn để hiểu rõ thêm dự án… Ông Khổng kể: “Chị Ino Mayu rất năng động, từ Hà Nội bay vào Bến Tre như ăn cơm bữa. Với bà con trong dự án, chị cùng ăn, cùng ở, cùng làm việc với họ. Đây là điều mà ngành Khuyến nông ở ta rất muốn làm nhưng chưa thể thực hiện vì còn nhiều mặt hạn chế, mà cụ thể là vấn đề nhân sự”. Các hoạt động và phương pháp đánh giá của dự án là những kinh nghiệm rất đáng học hỏi. Chẳng hạn về phương pháp tập hợp, xử lý thông tin, từ khâu lấy phiếu đánh giá các lớp tập huấn, phiếu đánh giá theo đợt, phiếu đánh giá cuối cùng, biên bản họp hàng tháng của ban cộng đồng, người giám sát hoạt động, đến việc tổng hợp thông tin và phân tích theo tiêu chí của dự án… Điều đặc biệt là dự án bắt buộc các hộ nhận “giống” phải lập sổ ghi chép quá trình sản xuất của mình. Chẳng hạn vì sao nuôi trùn quế cho vịt ăn lại bị chết, có phải nông dân cho trùn “ăn” nước mặn hay vì thiếu phân bò. Hoặc vịt lâu lớn, có phải nguyên nhân vì giống không đều, cần mua thêm thức ăn nhưng hộ sản xuất thiếu vốn…

Ông Sato Kakuro - Phó Tổng lãnh sự Nhật Bản tại TP. Hồ Chí Minh thường đến thăm các nông dân trong dự án. Ông cho biết đã nhiều lần xem báo cáo của Tổ chức Seed to Table, ở đây, có những mặt dự án làm tốt nhưng cũng có những mặt còn hạn chế. Từ những việc làm cụ thể, sâu sát, dự án sẽ dễ điều chỉnh và ông là người rất ủng hộ việc mở rộng “ngân hàng bò” đến các ban cộng đồng. Cũng tương tự vậy, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Trần Anh Tuấn đánh giá cao cách “gieo giống” và phương pháp “vun trồng”  của Tổ chức “Từ hạt giống đến bàn ăn”, đó là sự chắt chiu, sâu sát và bền vững.