Bộ trưởng Bộ Xây dựng: Tinh gọn bộ máy để đáp ứng yêu cầu đổi mới

Đây cũng là đòi hỏi tất yếu trong xu thế hội nhập nhằm nâng cao vị thế của Việt Nam và ghi danh trên bản đồ xây dựng thế giới. Xung quanh chủ đề này, phóng viên TTXVN đã trao đổi với Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị về việc quản lý chất lượng các công trình cũng như hoàn thiện thể chế, phân cấp phân quyền và tinh gọn bộ máy quản lý trong hoạt động xây dựng để đáp ứng yêu cầu đổi mới trong thời gian tới.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị. Ảnh tư liệu: Phạm Kiên/TTXVN

* Hiện Chính phủ tập trung đẩy mạnh đầu tư công nhằm phục vụ, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước với nhiều công trình trọng điểm mang tầm cỡ quốc gia, quốc tế. Bộ trưởng Bộ Xây dựng với trọng trách là Chủ tịch Hội đồng kiểm tra Nhà nước về công tác nghiệm thu công trình xây dựng; Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng thuộc Bộ là cơ quan Thường trực Hội đồng xin cho biết Bộ Xây dựng đã chỉ đạo, triển khai nhiệm vụ trên ra sao?

Từ những năm 70 của thế kỷ trước, Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Hội đồng nghiệm thu Nhà nước các công trình xây dựng (nay là Hội đồng kiểm tra Nhà nước về công tác nghiệm thu công trình xây dựng - sau đây gọi chung là Hội đồng) để giúp Thủ tướng kiểm tra quản lý chất lượng, thực hiện việc kiểm tra công tác nghiệm thu của chủ đầu tư hoặc trực tiếp nghiệm thu đối với các công trình quan trọng quốc gia giai đoạn trước năm 2021.

Hơn 40 năm qua, trên 120 công trình quy mô lớn, quan trọng quốc gia; trong đó có nhiều công trình sử dụng kết cấu mới, kỹ thuật xây dựng mới, công nghệ hiện đại, lần đầu tiên áp dụng tại Việt Nam hoặc có tầm cỡ khu vực được Hội đồng kiểm tra công tác nghiệm thu hoặc trực tiếp nghiệm thu đã hoàn thành đưa vào khai thác, sử dụng, phát huy hiệu quả to lớn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tiêu biểu có thể kể đến một số công trình như: Thuỷ điện Hòa Bình, Thủy điện Yaly, Thuỷ điện Sơn La, Thủy điện Lai Châu, cầu Cần Thơ, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, cầu Bãi Cháy, cảng Cái Lân, cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, Nhiệt điện Vĩnh Tân 4, cao tốc Tp Hồ Chí Minh – Trung Lương, cầu Nhật Tân, hầm Hải Vân, hầm Đèo Cả, các cảng hàng không Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Vân Đồn... Gần đây có thể kể đến dự án cao tốc Bắc - Nam, các tuyến đường sắt đô thị Nhổn - Ga Hà Nội và Cát Linh - Hà Đông, tuyến đường sắt đô thị số 1 TP. Hồ Chí Minh (tuyến Bến Thành - Suối Tiên)…

Thời gian qua, các công trình trọng điểm quốc gia luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để hoàn thành đúng tiến độ nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và phát huy hiệu quả đầu tư. Theo đó, Bộ Xây dựng - Cơ quan Thường trực Hội động luôn chỉ đạo Hội đồng nghiêm túc, chủ động tổ chức kiểm tra công trình với tần suất phù hợp nhằm phát hiện tồn tại, các vấn đề kỹ thuật (nếu có); kiểm tra, hướng dẫn quản lý chất lượng để giúp chủ đầu tư kịp thời, chủ động trong việc thi công xây dựng, đáp ứng nhiệm vụ, yêu cầu được giao. Đặc biệt chú trọng đối với các công trình đường cao tốc, đường sắt đô thị, năng lượng.

Thời gian tới, Bộ Xây dựng - Cơ quan Thường trực Hội đồng sẽ chủ động rà soát hành lang pháp lý để tiếp tục kiện toàn quy chế hoạt động, quy trình thực hiện cho phù hợp với chủ trương tinh gọn bộ máy Chính phủ trong tình hình mới. Đối với đội ngũ giúp việc, Hội đồng sẽ tiếp tục rà soát, kiện toàn, nhất là đối với đội ngũ chuyên gia, hướng tới việc chuyên gia sẽ đảm đương các công việc liên quan đến công trình đường sắt tốc độ cao, nhà máy điện hạt nhân... là loại hình công trình sẽ được triển khai thi công trong thời gian tới.

* Nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 04/NQ-CP ngày 10-1-2022 về đẩy mạnh phân cấp phân quyền trong quản lý nhà nước. Đặc biệt, theo Kết luận số 97-KL/TW tại Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII đã yêu cầu “xây dựng thể chế phân cấp phân quyền nhiều hơn nữa” với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, vậy Bộ Xây dựng đã triển khai chủ trương, nhiệm vụ này ra sao và đâu là kết quả nổi bật, thưa Bộ trưởng?

Nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, Quốc hội, thực hiện nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 04/NQ-CP ngày 10-1-2022 về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước, Bộ Xây dựng tích cực tham mưu cơ quan có thẩm quyền ban hành các luật, văn bản dưới luật nhằm tăng cường phân cấp và đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong các lĩnh vực quy hoạch, phát triển đô thị, nhà ở và đầu tư xây dựng.

Đối với lĩnh vực đầu tư xây dựng, việc đẩy mạnh phân cấp cho địa phương thẩm định dự án, thiết kế, cấp giấy phép xây dựng, kiểm tra công tác nghiệm thu, cấp giấy phép hoạt động cho nhà thầu nước ngoài, cấp chứng chỉ năng lực cho tổ chức, cá nhân… đã được thực hiện theo lộ trình ngay từ đầu nhiệm kỳ. Đặc biệt trong năm 2024, thực hiện Kết luận số 97-KL/TW, Bộ Xây dựng đã rà soát, tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị định số 175/2024/NĐ-CP ngày 30-12-2024 thay thế Nghị định số 15/2021/NĐ-CP và một số Nghị định có liên quan về quản lý dự án đầu tư xây dựng để thực hiện phân cấp mạnh mẽ thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền của các bộ quản lý công trình xây dựng chuyên ngành và của Bộ Xây dựng về cho địa phương thực hiện. Theo đó, nội dung đề xuất mới đã phân cấp toàn bộ thẩm quyền cấp chứng chỉ hoạt động xây dựng, chứng chỉ hành nghề hạng I cho địa phương thực hiện, đồng thời loại bỏ yêu cầu phải có chứng chỉ hành nghề đối với một số lĩnh vực không còn cần thiết.

Thẩm quyền thẩm định dự án, thiết kế, kiểm tra nghiệm thu cũng được phân cấp triệt để cho địa phương thực hiện. Các bộ quản lý công trình xây dựng chuyên ngành chỉ thẩm định, kiểm tra công tác nghiệm thu đối với dự án có công trình cấp đặc biệt, phức tạp, chưa có quy chuẩn, tiêu chuẩn. Cùng đó, cắt giảm tối đa thủ tục hành chính không cần thiết như giảm loại dự án, công trình phải thẩm định tại cơ quan quản lý nhà nước thông qua mở rộng đối tượng dự án chỉ cần lập báo cáo kinh tế kỹ thuật; giảm tối đa các trường hợp điều chỉnh thiết kế bước sau không phải thực hiện điều chỉnh dự án… Với việc phân cấp triệt để như trên, số thủ tục hành chính từ cơ quan trung ương cơ bản đã được phân cấp cho địa phương thực hiện về thẩm định, kiểm tra công tác nghiệm thu và về cấp chứng chỉ hành nghề, chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng.

Đồng thời, để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước khi thực hiện phân cấp, tại Nghị định số 175/2024/NĐ-CP thay thế Nghị định số 15/2021/NĐ-CP đã bổ sung quy định để cơ quan chuyên môn về xây dựng thuộc các bộ chuyên ngành tăng cường kiểm tra việc tổ chức quản lý, thực hiện của cơ quan chuyên môn tại địa phương và quy định rõ hơn về trình tự, thủ tục, các yêu cầu của từng thủ tục hành chính để tăng trách nhiệm giải trình của cơ quan thực hiện thủ tục. Bên cạnh đó, Nghị định cũng đã bổ sung quy định chi tiết để tháo gỡ vướng mắc về quy hoạch, công trình ngầm tại nhiều địa phương trên cả nước.

Để tạo điều kiện người dân nắm bắt thông tin và thuận lợi hơn khi thực hiện thủ tục hành chính, Bộ Xây dựng đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 111/NĐ-CP để triển khai xây dựng, quản lý và khai thác cơ sở dữ liệu về đầu tư xây dựng. Hệ thống cơ sở dữ liệu khi hình thành sẽ cung cấp nền tảng thông tin để tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý, thông tin dữ liệu để cắt giảm thủ tục giấy tờ hành chính và công cụ để quản lý, kiểm tra việc thực hiện tại địa phương. Đồng thời, khi Nghị định số 175/2024/NĐ-CP thay thế Nghị định số 15/2021/NĐ-CP có hiệu lực, việc kết hợp áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) và hệ thống cơ sở dữ liệu trong quản lý hoạt động xây dựng về thẩm định, cấp giấy phép xây dựng sẽ là cơ sở để tăng tốc số hóa, chuyển đổi số trong ngành xây dựng.

* Thưa Bộ trưởng, hiện dư luận rất quan tâm đến việc nghiên cứu, đề xuất hợp nhất Bộ Xây dựng và Bộ Giao thông vận tải. Bộ trưởng kỳ vọng như thế nào về việc hợp nhất này trong bối cảnh phải đổi mới mạnh mẽ, quyết liệt, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị “tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả” như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu?

Thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương và Ban Chỉ đạo Chính phủ tổng kết Nghị quyết 18, thời gian qua, Bộ Xây dựng đã khẩn trương, tích cực làm việc với Bộ Giao thông vận tải để xây dựng Đề án hợp nhất hai Bộ. Đến nay, Báo cáo Tổng kết Nghị quyết 18 và dự thảo Đề án Hợp nhất Bộ Xây dựng và Bộ Giao thông vận tải đã được báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Đây là công việc đặc biệt quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến từng cán bộ, công chức, viên chức; đòi hỏi chúng ta phải có sự đoàn kết, thống nhất, đồng thuận cao, quyết tâm, dũng cảm, hy sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích chung. Mỗi lãnh đạo, cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu, phải gương mẫu, quyết liệt trong quá trình thực hiện, bám sát các nguyên tắc của Đảng, cương lĩnh chính trị, điều lệ Đảng, Hiến pháp, pháp luật và thực tiễn. Việc sắp xếp tổ chức, bộ máy phải gắn với phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho địa phương. Sau sắp xếp, bộ máy phải vận hành thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, phải tốt hơn trước đây; không để bỏ trống các lĩnh vực quản lý nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ; không chồng chéo chức năng nhiệm vụ; không để ách tắc trong công việc, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

Điểm nổi bật khi thực hiện Nghị quyết 18 của Bộ Xây dựng là có cơ cấu tổ chức tinh gọn nhất trong 4 nhiệm kỳ Chính phủ gần đây, dù trong bối cảnh chức năng, nhiệm vụ Bộ Xây dựng được giao đã liên tục tăng qua các nhiệm kỳ và chỉ tiêu biên chế được giao rất hạn hẹp. Trong bối cảnh nhiệm vụ được giao nhiều và nặng nề qua từng nhiệm kỳ Chính phủ, Bộ Xây dựng vẫn giữ cơ cấu tinh gọn nhất khi không hình thành cấp Tổng cục, không thành lập một số tổ chức hành chính có ở một số bộ khác..., mà các tổ chức này đều được tinh gọn thành các bộ phận bên trong những đơn vị trực thuộc Bộ. Bộ Xây dựng là một trong những Bộ đầu tiên bỏ mô hình phòng trong Vụ.

Các cơ quan hành chính trực thuộc Bộ cơ bản đều đã được thành lập, giữ ổn định tên gọi và mô hình hoạt động trong khoảng 4 nhiệm kỳ gần đây. Một số cơ quan được nâng cấp, chuyển đổi mô hình hoặc tổ chức, sắp xếp lại trong 2 nhiệm kỳ gần đây (từ Vụ lên Cục, từ Ban sang Vụ) đều xuất phát từ yêu cầu thực tiễn quản lý, việc bổ sung nhiệm vụ cho Bộ Xây dựng qua từng nhiệm kỳ và yêu cầu cải cách hành chính. Bên cạnh đó, Bộ cũng đã đẩy mạnh việc kiện toàn tổ chức bộ máy bên trong của các đơn vị sự nghiệp công lập; hợp nhất, sắp xếp, tổ chức lại các bộ phận bên trong các đơn vị để thu gọn đầu mối, tránh chồng chéo chức năng nhiệm vụ, giảm biên chế. Đồng thời, thực hiện nghiêm các định hướng, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong việc đẩy mạnh sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước.

Sau 7 năm thực hiện Nghị quyết 18, cơ cấu tổ chức của Bộ Xây dựng đến nay chỉ còn 15 đơn vị hành chính; đã giảm số lượng phòng trong các đơn vị hành chính từ 54 phòng xuống còn 46 phòng (tương đương 28%); giảm 14% tổng số đầu mối tại các đơn vị sự nghiệp, đã chuyển giao 21 đơn vị sự nghiệp giáo dục, y tế về Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Đại học Quốc gia Hà Nội và các địa phương. Sáp nhập Viện Quy hoạch xây dựng miền Nam vào Viện Quy hoạch đô thị nông thôn quốc gia. Bộ Xây dựng cũng đã chuyển giao về SCIC 5 doanh nghiệp, thoái hết vốn nhà nước tại 5 doanh nghiệp. Đến thời điểm hiện tại, Bộ Xây dựng chỉ còn đại diện chủ sở hữu tại 6 doanh nghiệp, giảm 10 doanh nghiệp, tương đương 62,5% tổng số doanh nghiệp nhà nước trực thuộc trước đó.

Cũng sau 7 năm thực hiện Nghị quyết 18, số lượng chỉ tiêu biên chế được giao của Bộ Xây dựng giảm 7,5%, đến nay chỉ còn 357 biên chế; giảm 565 người, tương đương 14% tổng số lượng người làm việc hưởng lương từ nguồn thu sự nghiệp tại các đơn vị sự nghiệp công lập của Bộ Xây dựng.

Trong điều kiện bộ máy tổ chức và số lượng biên chế đã hết sức tinh gọn qua nhiều nhiệm kỳ, Ban cán sự đảng Bộ Xây dựng đã chỉ đạo việc xây dựng Đề án hợp nhất Bộ Xây dựng và Bộ Giao thông vận tải với 2 yêu cầu lớn: Một là nghiêm túc rà soát, đánh giá tổ chức bộ máy bên trong Bộ Xây dựng để lên phương án tiếp tục tinh gọn bộ máy; đã tinh gọn thì cần tinh gọn hơn nữa. Hai là nhận thức Bộ Xây dựng và Bộ Giao thông vận tải là một để thẳng thắn đánh giá các chức năng, nhiệm vụ trùng lắp hoặc có sự gắn kết, liên thông. Qua đó, mạnh dạn đề xuất các phương án đột phá để giải thể, hoặc hợp nhất, tổ chức lại các đơn vị của hai bộ theo hướng tinh gọn, khoa học và nâng cao được hiệu lực, hiệu quả hoạt động.

Theo Đề án Hợp nhất Bộ Xây dựng và Bộ Giao thông vận tải, số đầu mối thuộc cơ cấu của 2 Bộ trước khi hợp nhất là 42 đơn vị; trong đó Bộ Xây dựng có 19 đơn vị, Bộ Giao thông vận tải có 23 đơn vị. Dự kiến sau sắp xếp, sáp nhập, hợp nhất còn 25-27 đơn vị, giảm tương đương 35-40% tổng số đầu mối. Cùng với sự khẩn trương, nỗ lực của Bộ Xây dựng và Bộ Giao thông vận tải, hiện nhiều địa phương cũng đang triển khai xây dựng Đề án hợp nhất Sở Xây dựng và Sở Giao thông vận tải theo tinh thần: “vừa chạy vừa xếp hàng; Trung ương không chờ cấp tỉnh, cấp tỉnh không chờ cấp huyện, cấp huyện không chờ cơ sở”.

Trong quá trình triển khai xây dựng Đề án, Bộ Xây dựng nghiêm túc quán triệt tinh thần chỉ đạo của Trung ương, Chính phủ và của Ban cán sự Đảng Bộ Xây dựng; nắm bắt tâm tư nguyện vọng và làm tốt công tác tư tưởng cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, tạo được sự đồng thuận, thống nhất cao, cùng vì sự nghiệp và nhiệm vụ chính trị chung; tin tưởng vào sự hợp nhất là sức mạnh. Qua đó, cán bộ, công chức, viên chức và người lao động của Bộ Xây dựng vững tin, quyết tâm dù ở bất kỳ vị trí công tác nào cũng hết mình phấn đấu, nỗ lực hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

* Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Nguồn: Vietnam+