Công tác quản lý, xứ lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh

Cải tạo, nâng cấp, mở rộng bãi rác An Hiệp, huyện Ba Tri để tiếp nhận rác thải sinh hoạt của hộ dân TP. Bến Tre, huyện Châu Thành và huyện Ba Tri.

Thực trạng công tác quản lý

Theo Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Minh Cảnh, trên địa bàn tỉnh, trong năm 2023, tổng khối lượng CTRSH phát sinh tại các hộ gia đình, cộng đồng dân cư khoảng 1.150 tấn/ngày. Lượng CTRSH phát sinh tại khu vực đô thị khoảng 340 tấn/ngày và tại khu vực nông thôn khoảng 810 tấn/ngày.

Khối lượng CTRSH được thu gom, vận chuyển đưa về cơ sở xử lý tập trung (bãi chôn lấp rác thải và nhà máy xử lý rác thải - XLRT) khoảng 400 tấn/ngày. Trong đó, khu vực đô thị khoảng 280 tấn/ngày, chiếm 82% và khu vực nông thôn khoảng 120 tấn/ngày, chiếm khoảng 14%.

Đối với khu vực nông thôn, phần lớn lượng CTRSH được thu gom và tự xử lý tại hộ gia đình đảm bảo đạt các yêu cầu về bảo vệ môi trường (BVMT) trong xây dựng nông thôn mới, với khối lượng khoảng 430 tấn/ngày, chiếm tỷ lệ khoảng 53%.

Thành phần CTRSH phát sinh trên địa bàn tỉnh, gồm: Rác hữu cơ chiếm khoảng 73,7%, có độ ẩm lớn và khả năng phân hủy sinh học cao. Rác có thể tái chế, tái sử dụng (giấy, kim loại và các loại nhựa) chiếm khoảng 13,5%. Gạch, gốm, thủy tinh và các loại khác chiếm khoảng 12,5%. Chất thải chứa thành phần nguy hại (đồ điện gia dụng thải bỏ, pin thải, chai, lon thuốc diệt côn trùng…) chiếm khoảng 0,3%.

Công tác thu gom, vận chuyển CTRSH do các đơn vị sự nghiệp công lập và các doanh nghiệp tư nhân thực hiện. Trên địa bàn tỉnh có 11 trạm trung chuyển rác thải (10 trạm trung chuyển rác thải cho TP. Bến Tre và 1 trạm trung chuyển rác thải cho một số xã của huyện Châu Thành). Trong đó, có 5/11 trạm trung chuyển rác thải (chủ yếu của TP. Bến Tre) tiếp nhận rác thải vượt công suất thiết kế, chiếm 45%. Các huyện còn lại chưa đầu tư xây dựng các trạm trung chuyển rác thải. Rác thải sau khi được thu gom, tập kết tạm thời tại các điểm tập kết rác thải trước khi vận chuyển về các cơ sở XLRT tập trung.

CTRSH trên địa bàn tỉnh chủ yếu được xử lý bằng biện pháp chôn lấp trực tiếp tại các bãi chôn lấp rác thải, chiếm tỷ lệ hơn 90%. Toàn tỉnh có 5 bãi chôn lấp rác thải đang hoạt động, gồm: 2/5 bãi chôn lấp rác cơ bản đáp ứng các yêu cầu về BVMT của bãi chôn lấp chất thải rắn hợp vệ sinh (bãi rác xã Châu Bình, huyện Giồng Trôm có diện tích 1,3ha, tiếp nhận và XLTR phát sinh trên địa bàn huyện, với khối lượng khoảng 30 tấn/ngày; bãi rác An Hiệp, huyện Ba Tri, có diện tích 7,8ha đang tiếp nhận, xử lý từ 220 - 230 tấn rác thải/ngày). 3/5 bãi chôn lấp rác chưa đáp ứng các yêu cầu về BVMT, đang trong tình trạng quá tải, có nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường nếu không được quản lý tốt, gồm: Bãi rác An Thạnh, huyện Mỏ Cày Nam, diện tích khoảng 2ha, tiếp nhận và xử lý khoảng 40 tấn/ngày. Bãi rác thị trấn Chợ Lách, huyện Chợ Lách, diện tích khoảng 0,6ha, đang tiếp nhận và xử lý khoảng 30 tấn rác thải/ngày. Bãi rác thị trấn Bình Đại, huyện Bình Đại, diện tích khoảng 2ha, tiếp nhận và xử lý khoảng 40 tấn rác thải/ngày.

Một số khó khăn, vướng mắc

Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Minh Cảnh cho biết: Hệ thống pháp luật về BVMT, về đất đai và về đấu thầu để lựa chọn đơn vị thu gom, vận chuyển và XLRT đã được hình thành cơ bản đầy đủ, nhưng vẫn còn bất cập, có quy định còn mang tính chung chung, thiếu đồng bộ.

Cụ thể, theo quy định của Luật BVMT và Luật Đấu thầu, việc lựa chọn đơn vị thu gom, vận chuyển rác thải phải thông qua hình thức đấu thầu và các huyện trên địa bàn tỉnh đang áp dụng theo phương thức đấu thầu rộng rãi trọn gói từng năm (quy định về sử dụng ngân sách nhà nước chi thường xuyên). Điều này đã gây khó khăn nhất định đối với các nhà thầu khi tham gia do không có cơ sở tính toán đầu tư cơ sở hạ tầng dài hạn để đáp ứng yêu cầu về thu gom, vận chuyển rác thải.

Bộ Tài nguyên và Môi trường chậm ban hành định mức, kinh tế kỹ thuật để địa phương xây dựng, điều chỉnh giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, XLRT phù hợp với điều kiện thực tế. Điều này đã gây khó khăn cho doanh nghiệp thực hiện tái đầu tư cho công tác BVMT. Hiện nay, chưa có hành lang pháp lý, thiếu hướng dẫn cơ chế đấu thầu trong thực hiện đấu thầu các dự án XLRT, nhất là có gắn với tái chế rác thải, XLRT có thu hồi năng lượng phát điện… dẫn đến tỉnh gặp lúng túng trong công tác kêu gọi đầu tư các dự án XLRT có thu hồi năng lượng để phát điện theo đúng quy định của Luật Đấu thầu và các luật có liên quan.

Công tác quy hoạch, xây dựng nhà máy XLRT, khu XLRT tập trung tại tỉnh đang còn gặp khó khăn liên quan đến khoảng cách an toàn về môi trường theo QCVN 01:2021/BXD của Bộ Xây dựng (đối với nhà máy XLRT, khu XLRT tập trung có khoảng cách an toàn môi trường tối thiểu 500m). Trong khi điều kiện thực tế của tỉnh “đất hẹp, người đông” và thói quen sống phân tán, công tác giải phóng mặt bằng rất khó khăn và các nhà máy XLRT theo công nghệ mới (đốt rác có thu hồi năng lượng để phát điện) không gây ảnh hưởng nhiều đến môi trường xung quanh.

Về công nghệ xử lý CTRSH: Trung ương chưa có mô hình chuẩn, chưa có hướng dẫn các tiêu chí cụ thể lựa chọn nhà đầu tư, công nghệ xử lý đối với lĩnh vực đầu tư xử lý CTRSH. Có nhiều công nghệ xử lý CTRSH tiên tiến trên thế giới, nhưng chi phí đầu tư cao và chưa được khẳng định sự phù hợp về tính chất, thành phần CTRSH của nước ta nói chung hoặc của địa phương nói riêng. Lực lượng cán bộ làm công tác thanh tra, giám sát môi trường từ cấp tỉnh đến cấp xã còn mỏng, không đủ người, thiết bị cần thiết (do hạn chế kinh phí) nên công tác này còn gặp không ít các khó khăn khi giải quyết các vấn đề thực tế.

(Còn tiếp)

Bài, ảnh: Trần Quốc