Giải pháp vĩ mô cho phát triển nông nghiệp

TS Philip C. Zirillo - Giám đốc Chương trình cao học Đại học Quản trị Singapore cho rằng biến đổi khí hậu (BĐKH) là một thực tế khách quan và con người (làm kinh doanh) khôn ngoan sẽ biết ứng phó theo cách của mình; rủi ro về BĐKH chưa chắc nghiêm trọng như rủi ro về thị trường tài chính, sự khắc nghiệt của môi trường kinh doanh và mất uy tín trong kinh doanh. Doanh nghiệp (DN) nếu không tránh khỏi 3 điều đó thì đừng nghĩ đến rủi ro về BĐKH. “Nhưng rủi ro về BĐKH sẽ gây ảnh hưởng đến giao thông di chuyển hàng hóa, nhưng quan trọng BĐKH sẽ làm giảm dần sức hấp dẫn của các nhà đầu tư và gây trở ngại buộc những DN trong đó phải ra đi. Vì vậy, mỗi DN cần quan tâm nhiều hơn đến BĐKH trong chiến lược kinh doanh của mình” - TS Philip C. Zirillo nói thêm.

Cùng với những nhận định trên, Phó bí thư Thường trực Tỉnh ủy Bến Tre Phan Văn Mãi cho rằng, để phòng tránh BĐKH có hiệu quả thì vai trò và ý thức của cộng đồng rất quan trọng. “Sau khi người dân hứng chịu ảnh hưởng nặng nề của thiên tai xâm nhập mặn mùa khô 2016 đã bắt đầu ý thức cao hơn về vấn nạn này, đó là việc đáng mừng. Thiên tai đã tác động đã làm biến đổi rất nhiều môi trường sống và điều kiện sản xuất của chúng ta. Không cách nào tránh mặt được nhưng chúng ta đã biết cách để chuyển dần dần từ bất hạnh đó sang phước hạnh” - ông Mãi nói.

Cụ thể hơn về giải pháp, ông Mãi cho rằng sự liên kết giữa các tiểu vùng, toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và với đầu tàu TP. Hồ Chí Minh cần được chuyển động mạnh mẽ hơn với những chương trình cụ thể. Bến Tre đang tiến hành mạnh mẽ cuộc “Đồng khởi khởi nghiệp và phát triển DN”. Trong quá trình hoàn thiện chương trình này, chính quyền liên tục điều chỉnh theo ý kiến đóng góp của khối DN, người dân và trong khi tạo điều kiện tối ưu cho DN đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp cũng song song đó thúc đẩy bằng những ưu đãi để phát triển công nghiệp chế biến.      

PGS.TS Lê Anh Tuấn - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu BĐKH của Trường Đại học Cần Thơ đánh giá “trong rủi có cái may”, đó là cộng đồng đã ý thức bảo vệ môi trường sống và ứng phó với BĐKH. Xâm nhập mặn khủng khiếp nhất trong hơn 90 năm qua đã khiến cho khu vực ĐBSCL nhận được sự quan tâm tăng lên hơn 30% từ thế giới, điều đó đã mở ra nhiều cơ hội được đầu tư hơn. BĐKH mùa khô kéo dài hơn chính là cơ hội phát triển về năng lượng mặt trời, ngành du lịch cũng được tiếp khách dài hơn, diêm nghiệp, gạch ngói, chế biến nông sản cũng sẽ có điều kiện phát triển nhiều hơn. Quan trọng nữa là vấn đề liên kết vùng để tìm giải pháp gìn giữ nước ngọt phát triển sản xuất đã được các tỉnh nhìn nhận đúng đắn hơn.

Tích tụ, tư hữu ruộng đất nông nghiệp và nguồn nhân lực là chìa khóa

Khi bàn về giải pháp vĩ mô cho phát triển nông nghiệp, chuyên gia kinh tế cao cấp Phạm Chi Lan đã ví von về hình ảnh trực quan “lá sen, con ếch và cái ao” để nói về sự tác động của khoa học công nghệ vào nông nghiệp. Khảo sát trong 20 ngày, 13 ngày chung sống không sao cả nhưng hồ nước bị ô nhiễm nặng ngày thứ 14 cuộc sống con ếch trở nên khó khăn. Đến ngày 19 thì sen chết rụi, con ếch phải tìm cách nhảy đi nếu muốn sống bởi nước trong ao sẽ thành nước độc vào ngày thứ 20. “Trên thực tế, nông nghiệp ĐBSCL không những đối mặt với BĐKH nghiêm trọng mà còn đối mặt với vấn nạn ô nhiễm do con người gây ra mà Nhà nước chưa kiểm soát tốt. Trong khi đó, một thách thức khác là lao động có chất lượng cao không chịu ở lại làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp và đây là một thách thức lớn trong điều kiện ngành nông nghiệp cần phải có sự can thiệp mạnh mẽ của khoa học công nghệ” - bà Phạm Chi Lan nói.

Cùng với vấn đề mang tính thời sự đó, bà Lan đưa ra một bộ khung hoàn chỉnh để khôi phục tăng năng suất trở lại (theo VN 2035) trước thực trạng tài nguyên đất và nước bị khan hiếm - thiên tai dịch bệnh nhiều - thị trường biến động hiện nay trong điều kiện Việt Nam đang hội nhập và ứng phó với BĐKH. Trong đó, đáng chú ý là các giải pháp về chính sách và vai trò quản lý, kiến tạo của Nhà nước, đặc biệt là giải pháp về tích tụ, tư hữu ruộng đất trong nông nghiệp.

Vấn đề nguồn lao động có chất lượng cao là giải pháp hết sức quan trọng nhưng hiện nay các DN trong khu vực vẫn đang loay hoay. Ông Phạm Phú Ngọc Trai - Chủ tịch Câu lạc bộ các DN dẫn đầu cho rằng các trường tại TP. Hồ Chí Minh đã đào tạo lao động hàng năm rất lớn nhưng vẫn chưa đào tạo cho ĐBSCL một nguồn chất lượng cao đủ dùng (cũng vì không có việc phù hợp). Cần phải tính toán nghiêm túc cho vấn đề này.