Ino Mayu và hành trình “Từ hạt giống đến bàn ăn”

Tính đến nay, chị Ino Mayu đã 19 năm đồng hành cùng người nghèo ở một số vùng nông thôn Việt Nam, riêng Bến Tre chị cũng đã hoạt động chính thức kể từ năm 2011. Với phương châm “cho cần câu và cách sử dụng chứ tuyệt đối không cho con cá”, chị đã giúp rất nhiều hộ thoát nghèo, hoặc có đủ ý chí vươn lên thoát nghèo. Lĩnh vực nông nghiệp được chị chọn làm nền tảng triển khai vì cho rằng phù hợp với điều kiện nông thôn Việt Nam. Quan trọng hơn, song song với công việc nhân đạo của mình, chị Ino Mayu đã kết nối sâu sắc hơn nữa tình cảm hữu nghị, gắn bó giữa cộng đồng nhân dân 2 nước Việt - Nhật. Nhưng để thực hiện được khát vọng đậm chất nhân văn ấy, bản thân chị Ino Mayu đã phải chấp nhận hy sinh rất nhiều!

Bỏ phố lên rừng

Năm 1997, Ino Mayu tốt nghiệp đại học chuyên ngành Lịch sử, ở Tokyo, Nhật Bản. Thay vì chọn một công việc ổn định theo chuyên môn tại thủ đô nước Nhật, nơi chị sinh ra và lớn lên như biết bao phụ nữ khác, Mayu đã mạnh mẽ theo đuổi khát vọng trở thành một nhà ngoại giao và kết nối văn hóa Nhật với các nước khác, vốn được cô ươm mầm khi còn ngồi trong giảng đường. Để thực hiện điều đó, Mayu xác định Đông Nam Á là “miền đất hứa”. Chị chia sẻ: “Tôi đã sang Việt Nam, đơn giản vì tôi thấy cảm tình với văn hóa các bạn”. Để dỡ bỏ rào cản về ngôn ngữ, cũng như hiểu thêm về văn hóa, Mayu đã tham gia khóa học 3 năm tại “Trung tâm nghiên cứu về Việt Nam và giao lưu văn hóa”, tại Hà Nội, đây là nơi dành cho sinh viên quốc tế muốn tìm hiểu về Việt Nam.

Trong thời gian 3 năm ấy, Ino Mayu được tạo nhiều điều kiện để tiếp xúc với các vùng nông thôn Việt Nam. Đặc biệt, chị đã dành hẳn một năm ở Cao Bằng để học thêm tiếng Nùng, cũng như tìm hiểu về văn hóa và mưu sinh của họ. Giữa năm 2000, Mayu về Tokyo để theo học Cao học ngành Xã hội học. Đầu năm 2003, luận án “Cách quản lý rừng cộng đồng của người Nùng” được chị bảo vệ thành công. Từ đây, cánh cửa khát vọng về giao lưu văn hóa quốc tế của chị chính thức rộng mở.

Chỉ sau ngày khi tốt nghiệp, tháng 3-2003, “Tổ chức tình nguyện quốc tế Nhật Bản” đã mời Mayu làm việc tại Việt Nam. Lúc ấy là cuối tháng 3, thời gian cận kề mùa hoa anh đào nở rộ và đó cũng là mùa hoa anh đào đầu tiên mà chị được thảnh thơi chờ đợi để thưởng thức. Bởi, phần lớn thời gian đã qua trong đời luôn bận bịu với việc học hành! Nhưng khát vọng tuổi trẻ, hình ảnh những người nghèo ở nông thôn Việt Nam đã luôn ám ảnh và đã cuốn chị đi khi mới chỉ vài cánh hoa anh đào mỏng manh rơi trên đường phố và bắt đầu tỏa hương thơm trên bầu trời xứ sở, năm ấy.

Ino Mayu và Tổ chức Seed to table

Tổ chức “Tình nguyện quốc tế Nhật Bản” tuyên bố kết thúc ở Việt Nam, vào tháng 9-2009, đối với Ino Mayu là một kết thúc chưa trọn vẹn. Bởi, theo chị, những người nghèo mà chị giúp đỡ vẫn chưa thật sự thoát nghèo bền vững, do sản phẩm của họ chưa kết nối được với thị trường để có đầu ra ổn định bằng giá trị cao. Mặt khác, khát vọng kết nối cộng đồng Việt - Nhật bằng văn hóa của chị chỉ mới bắt đầu.

Ròng rã trong 6 tháng (từ tháng 8-2008 đến cuối tháng 4-2009), chị vừa lên kế hoạch, vừa viết chương trình, dự án để thành lập Tổ chức Seed to table - từ hạt giống đến bàn ăn. Giữa năm 2009, kế hoạch dự án của chị được Bộ Ngoại giao của Nhật chấp nhận và cấp kinh phí ODA trong 3 năm cho hoạt động của tổ chức này. Kết thúc dự án, rất nhiều người nghèo ở các tỉnh miền Bắc như Vĩnh Phúc, Hà Nam khá lên, cùng với một vùng nguyên liệu chủ yếu là rau hữu cơ đầy giá trị trên thị trường ở các vùng đô thị tại địa phương và xuất hiện cả ở TP. Hà Nội.

Mayu tạm yên tâm với những gì đã làm được tại miền Bắc, đồng thời lên sẵn kế hoạch mang Seed to table Nam tiến. Trong hội nghị kết thúc dự án này, tổ chức của chị có mời đại diện các Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư ở các tỉnh, thành trong cả nước đến dự và phát biểu. Mayu cho biết chị rất ấn tượng với bài phát biểu tâm huyết và nhiều băn khoăn với nông dân nghèo những vùng ven biển, thường xuyên bị ảnh hưởng của thiên tai và biến đổi khí hậu của ông Phan Văn Khổng - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư Bến Tre, duyên nợ giữa chị và người nghèo Bến Tre cũng chớm nở từ đó.

Mayu và câu chuyện “hai mươi Năm con vịt”

Tiếp tục được Chính phủ Nhật Bản tài trợ kinh phí với Dự án “Cải thiện sinh kế cho hộ nghèo bằng hữu cơ tại huyện Bình Đại”, chị Mayu xông xáo vào phối hợp với Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư Bến Tre thực hiện. Tuy nhiên, mô hình chăn nuôi vịt xen trong ruộng lúa của Mayu nhanh chóng… phá sản, do một số điều kiện khách quan và sự tính toán chưa kỹ lưỡng của chị.

“Do thời điểm năm 2011 Bến Tre có dịch cúm gia cầm, những điều mà tôi không ngờ là các hộ nghèo của Bình Đại có rất ít, thậm chí không có đất sản xuất nên mô hình “lúa + vịt” thất bại ngay từ đầu. Trong khi nhiều nông dân nghèo đã không tin vào 25 con vịt xiêm của tôi có thể thay đổi số phận họ. Buồn cười nhất lúc đó, do ảnh hưởng của giọng Đông Bắc Bộ nên “hai mươi lăm con vịt” mà tôi lại nói thành “hai mươi năm con vịt”, mới nghe đã kỳ cục nên người dân không hợp tác với tôi ngay từ đầu cũng hợp lý” - chị Mayu vui vẻ kể lại.

Chị Mayu chia sẻ thêm, chăn nuôi vịt, rồi tận dụng những phế phẩm thực vật có ngay tại nhà mình, kết hợp với trồng vườn rau sạch nho nhỏ để phong phú hơn cho bữa ăn, cũng như có thức ăn phụ dồi dào cho vịt là một mô hình mà chính tôi đã xác định là rất khả thi trên cơ sở tìm hiểu thật kỹ lưỡng cho địa phương này. Hỗ trợ vốn nhiều hơn cho họ cũng không sao nhưng điều đó sẽ trở thành gánh nặng lớn và bản thân họ cũng không đủ kinh nghiệm chăn nuôi, rủi ro là quá nhiều. Trầy trật mãi nhưng nhờ vào sự cố gắng thuyết phục chân tình của mình, trong năm 2011, tổ chức của chị đã giải ngân hỗ trợ được kinh phí 300 triệu đồng, cho 203 hộ nghèo, trong 3 xã Bình Thắng, Thạnh Phước và Đại Hòa Lộc. Đến năm 2015, hiện con số này đã gần một ngàn hộ, với quy mô 7 xã và 60% trong số đó có lãi và từng bước vươn lên thoát nghèo một cách bền vững.

Sứ giả kết nối văn hóa cộng đồng

Từ thành công bước đầu, tổ chức của Ino Mayu nâng tầm quy mô thành mô hình “ngân hàng bò” và vườn rau sạch lớn hơn tại một số xã có điều kiện tại Bình Đại. “Vẫn theo sườn của nguyên lý cũ, tôi buộc người tham gia, ở từng cấp độ, phải thực hiện đầy đủ như tham gia đầy đủ các lớp tập huấn, ghi chép theo dõi kỹ lưỡng từng thời kỳ phát triển của đối tượng mình chăm sóc. Hay tôi dứt dạt bỏ những hộ nghèo ở xã Phú Long, cho dù họ đã tha thiết mời tôi trở tại, tại vì trước đó, họ đã bỏ dự án của tôi mà theo một dự án khác cũng về phát triển rau sạch, khi dự án kia hết tài trợ nguyên liệu thì họ bơ vơ chẳng làm được và bắt đầu nghĩ về sự tích cực lâu dài của dự án tôi làm… Tất cả những điều đó không ngoài mục đích tập cho nông dân nghèo biết áp dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất, thấy được giá trị khi tham gia sinh hoạt cộng đồng, cũng như cho họ bài học để sau này phải biết quyết tâm theo đuổi lý tưởng trên cơ sở phân tích kỹ lưỡng, quyết định đúng đắn nhất khi muốn làm một điều gì đó trong cuộc sống. Đó cũng là những đặc điểm về cách làm việc của những người Nhật Bản chúng tôi” - chị Mayu phân trần.

Trong khi chính phủ, cũng như một số tổ chức, doanh nghiệp tài trợ các dự án của chị và cả họ hàng của Mayu tại Nhật Bản nữa, luôn dõi theo những bước chân chị trên đất nước Việt Nam. Đặc biệt, hình ảnh của một số hoạt động nhân đạo của chị tại Việt Nam được công chiếu trên kênh truyền hình Nhật Bản, trong một chương trình của Bộ Ngoại giao, tháng 6 vừa qua, cũng như những hình ảnh về người nghèo Việt Nam qua blog cá nhân hay mạng xã hội facebook của mình, hiện đã có rất nhiều nhà hảo tâm và họ hàng của cô đã tình nguyện gửi quà, tiền để ủng hộ cho những người nghèo. Đến nay, thông qua Hội Bảo trợ bệnh nhân nghèo, người tàn tật và trẻ mồ côi tỉnh Bến Tre, cô đã góp hơn 100 triệu cho những mảnh đời bất hạnh.

“Cô May”, “chị May” - Mayu được người dân nghèo nông thôn gọi thân thiện như thế từ nhiều năm qua. Cùng với khả năng lưu loát tiếng Việt, sống hòa đồng, vui vẻ, tuy nhiên vẫn là sự mạnh mẽ trong suy nghĩ, dứt khoát trong cách làm đã khiến nhiều người quen với phong cách làm việc của chị, nhiều người từ lâu đã không còn khoảng cách về quốc gia, dân tộc với chị nữa.

“Năm 2019, sau khi hoàn thành dự án rau sạch ở Ba Tri, tôi sẽ về quê hương. Trong khoảng thời gian này, tôi sẽ thực hiện thêm ý tưởng là tận dụng những nguyên phế liệu trái cây sẵn có ở Bến Tre để chế tạo một sản phẩm hoàn hảo như phụ nữ ở một số nước đã làm được. Tôi kỳ vọng chính quyền các địa phương mà tôi đã gầy dựng mô hình, họ sẽ làm tiếp tục và nhân rộng ra. Được như vậy, từng mùa hoa anh đào nơi xứ sở mới trọn vẹn trong tôi”.