Khoan giếng nước mặn nuôi tôm trong vùng ngọt hóa - lợi bất cập hại

Cuối tuần qua, chúng tôi có dịp trở lại Bình Đại, đi trên đường tỉnh 883 khi qua khỏi địa phận xã Châu Hưng, thấy thấp thoáng những vuông tôm nằm xen trong vườn dừa, ruộng lúa. Điều rất bức xúc hiện nay là các ao nuôi đều nằm sát mặt đường tỉnh 883. Nhìn những vườn dừa, ruộng lúa, đất giồng màu mỡ đang lần lượt bị đào ao nuôi tôm biển, nhiều người qua lại không khỏi chạnh lòng. Bởi đây là vùng ngọt hóa được huyện qui hoạch trồng lúa, dừa, mía, cây ăn trái, hoa màu và các loại thủy sản nước ngọt. Nhiều vườn dừa mới trồng được một, hai năm, những vườn cây trái đang trong độ sung sức cũng bị đốn để đào ao nuôi tôm. Thấy vườn dừa mới trồng sắp cho thu hoạch nhưng bị đốn, chúng tôi ghé lại tìm hiểu, bà Nguyễn Thị N. ở Lộc Thuận cho biết, vườn trồng mới được 2 năm chưa có thu hoạch nhưng thấy người ta nuôi tôm thẻ chân trắng vụ vừa rồi trúng quá nên gia đình bà N. hùn với mấy người bà con đào ao nuôi thử. Chúng tôi sang một vuông tôm bên cạnh của chị Trần Thị B. cách ao chị N. chừng vài trăm mét. Chị B. phấn khởi nói, tôm thẻ dễ nuôi, thời gian chỉ khoảng 2 tháng rưỡi là thu hoạch. Hai năm qua, chị thu lãi trên 320 triệu đồng. Tôi hỏi, chị nuôi vậy có làm đơn xin chuyển mục đích sử dụng đất và có được chính quyền địa phương chấp thuận cho nuôi không? Chị hơi ngập ngừng nói: không, nhưng mà ở đây nhiều người cũng nuôi có sao đâu? Rời xã Lộc Thuận, chúng tôi tiếp tục đến xã Phú Long - một trong những điểm nóng của huyện Bình Đại về “phong trào” nuôi tôm biển trong vùng ngọt hóa. Khi vừa đến địa phận xã Lộc Thuận, tôi dừng xe, lấy vội máy ảnh định chụp vài bức mấy vuông tôm đang trong giờ máy chạy cho tôm ăn. Một chị trong nhóm hồ hởi bảo rằng: Gia đình tôi có 7 công đất ruộng, nhưng làm ăn không khá, do chi phí cao, giá lúa thấp. Hai năm rồi, gia đình tôi mạnh dạn chuyển sang nuôi tôm nhưng chỉ làm thử hai ao. Kết quả thấy phấn khởi, tôm trúng kiếm cũng được 200 triệu đồng. Hiện, tôi đang thuê khoan giếng đào tiếp phần đất còn lại để vụ tới sẽ thả luôn tôm thẻ chân trắng. Thấy tình trạng nuôi tôm ào ạt trên vùng ngọt hóa, chúng tôi không khỏi băn khoăn và trở lại UBND xã Phú Long. Theo báo cáo của ông Nguyễn Thành Trí, Phó Chủ tịch UBND xã, Phú Long là một trong những xã được huyện chọn làm thí điểm ngọt hóa cục bộ. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, do giá tôm tăng cao, người nuôi có lãi nhiều nên trong xã phong trào nuôi tôm phát triển rầm rộ rất đáng lo ngại. Tình trạng khoan giếng lấy nước mặn nuôi tôm ngày càng gia tăng đến mức báo động. Theo thống kê, toàn xã có trên 450 cây giếng khoan. Thời gian qua UBND xã kết hợp với các ngành, đoàn thể xã, ấp tổ chức tuyên truyền vận động nhân dân không được khoan giếng lấy nước mặn nuôi tôm theo tinh thần Công văn 957 của UBND huyện. UBND xã cũng đã có Công văn 460 về việc kiểm tra, hướng dẫn, vận động người dân không được khoan giếng. Vì lợi nhuận trước mắt từ việc nuôi tôm nên người dân bất chấp, tự khoan giếng mặc dù chính quyền đã cảnh cáo, nhắc nhở và xử lý. Theo ông Nguyễn Thành Trí, nguyên nhân do tình hình ngọt hóa cục bộ của xã đến nay chưa được thực hiện đồng bộ. Một số hộ dân trồng dừa, mía, lúa không mang lại hiệu quả do giá cả thấp, công lao động ngày càng tăng cao nên họ chuyển sang nuôi tôm. Hiện, xã cũng đang trong tình trạng lúng túng chưa có cách xử lý.

Rời Phú Long, chúng tôi tiếp tục đến xã Thạnh Trị cũng là điểm nóng về tình hình này. Dọc hai bên đường, những cánh quạt từ các vuông tôm làm tung nước trắng xóa cả mặt ao. Vuông tôm ở đây không giống như những xã khác, ao rất nhỏ, chỉ khoảng 500m2 đến 1.000m2 mặt nước và phần lớn đều nằm rải rác trong đất ruộng, vườn dừa, đất giồng. Chỉ một đoạn đường ngắn từ UBND xã đến huyện lộ 40 thì đã có mấy chục ao tôm như thế. Tuy nơi này không nhiều như ở Phú Long nhưng cũng có trên 265 cây giếng khoan lấy nước mặn nuôi tôm. Thấy một chủ vuông đang hì hục cùng mấy người thợ khoan giếng, tôi ghé lại hỏi thăm, một anh trong nhóm thợ vui vẻ cho biết: Cây nước có đường kính 60mm, khoan độ sâu khoảng trên dưới 100m, để có độ mặn chừng 30 phần ngàn trở lên. Mỗi giếng khoan chi phí khoảng 10 triệu đồng. Khi được hỏi:  khoan giếng có đăng ký hay xin phép địa phương gì không? Một anh trả lời, không, chỗ nào thuê là tụi tui làm, mà trước nay đâu nghe ai nói gì? Thấy tình hình quá bất ổn chúng tôi ghé vào UBND xã Thạnh Trị. Anh Nguyễn Văn Hiệp, Bí thư kiêm Chủ tịch xã cho biết, xã Thạnh Trị này còn khá nghèo, ít điều kiện phát triển kinh tế. Mấy năm nay, nhờ nuôi tôm nên một số hộ dân khá lên. Toàn xã hiện chỉ có 1.252ha đất sản xuất nông nghiệp nhưng phần lớn đất sản xuất kém hiệu quả. Năm 2011, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn qui hoạch khu ngọt hóa Ba Lai với tổng diện tích 1.200ha. Trong đó, đất nuôi thủy sản 496ha, đất lúa 79ha, đất mía 135ha, đất trồng dừa 138ha, còn lại đất khác chiếm 352ha. Hiện nay, khu vực ấp Bình Thạnh 3 và ấp Bình Phú người dân đã thả nuôi tôm biển với diện tích 280ha, cá nước ngọt 10ha, chủ yếu là cá lóc bông. Tuy hiệu quả kinh tế đem lại từ việc nuôi tôm là rất lớn nhưng điều băn khoăn của xã hiện nay là tình trạng khoan giếng cây lấy nước mặn nuôi tôm diễn ra ngày càng ào ạt và khá phức tạp. Mặc dù UBND xã đã nhiều lần tổ chức kiểm tra, nhắc nhở nhưng thực tế không thể ngăn chặn tình trạng nhiều hộ dân đang tiếp tục khoan giếng, do nuôi tôm thẻ chân trắng gần đây trúng mùa và trúng giá đậm. Song, một thực tế rất khó khăn cho địa phương hiện nay là tuy được ngọt hóa nhưng các công trình đê, cống chưa hoàn chỉnh nên không đủ nước ngọt tưới tiêu phục vụ trong trồng trọt, chăn nuôi. Để tháo gỡ khó khăn này, UBND xã đề nghị cần tiếp tục khai thông cống số 1 và nạo vét các tuyến kênh để đủ nước phục vụ cho trồng trọt, chăn nuôi. Định hướng cho địa phương trồng cây gì, nuôi con gì cho phù hợp, hỗ trợ cho vay ưu đãi khi chuyển đổi nghề cũng là vấn đề cần quan tâm.