Khởi tố vụ án hình sự (VAHS) là giai đoạn mở đầu của tố tụng hình sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền xác định có hay không có dấu hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố hoặc quyết định không khởi tố vụ án.
Theo quy định tại Điều 100 Bộ luật Tố tụng hình sự, chỉ
được khởi tố VAHS khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu
tội phạm dựa trên những cơ sở sau đây: có tố giác của công dân hoặc có tin báo
của cơ quan, tổ chức, hoặc tin báo trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Luật cũng quy định, khởi tố VAHS dựa trên cơ sở phát hiện
của các cơ quan như: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án, Bộ đội biên
phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác của Công
an nhân dân, Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều
tra trực tiếp phát hiện dấu hiệu của tội phạm. Luật quy định, người phạm tội tự
thú cũng là cơ sở để khởi tố VAHS.
Khi xác định có dấu hiệu tội phạm, cơ quan có thẩm quyền
ra quyết định khởi tố vụ án. Nếu không có dấu hiệu tội phạm thì ra quyết định
không khởi tố vụ án. Trong trường hợp đặc biệt, khi xác định những hành vi tuy
có dấu hiệu tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể, thì
không khởi tố VAHS mà có thể xử lý bằng biện pháp khác.
