Thu gom, xử lý rác thải trên địa bàn tỉnh

Vấn đề xử lý rác thải đang cần được tỉnh tập trung giải quyết. 

Một số khó khăn

Theo PGS.TS. Lâm Văn Tân - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN), hiện nay, tổng khối lượng rác thải sinh hoạt phát sinh 1.150 tấn/ngày. Tỷ lệ thu gom, xử lý tại các bãi chôn lấp và nhà máy XLRT tập trung 397 tấn/ngày. Lượng rác thải phát sinh tại đô thị 340 tấn/ngày, được thu gom, xử lý tại cơ sở XLRT tập trung 281 tấn/ngày, chiếm tỷ lệ 82%. Lượng rác thải phát sinh tại nông thôn 810 tấn/ngày, được thu gom và xử lý khoảng 550 tấn/ngày, chiếm tỷ lệ 68% (bao gồm thu gom, xử lý tại cơ sở XLRT tập trung và tự thu gom, xử lý tại hộ gia đình đạt các yêu cầu về bảo vệ môi trường trong xây dựng nông thôn mới). Tỷ lệ phân loại rác thải tại nguồn ước khoảng 25%.

Tuy nhiên, công nghệ sử dụng của nhà máy XLRT tại tỉnh không đáp ứng được yêu cầu thực tế của địa phương. Tỉnh có 8 bãi xử lý chất thải rắn đang hoạt động chủ yếu phục vụ xử lý cho các khu vực đô thị. Hiện nay, mới chỉ có 3 bãi rác được trang bị hệ thống thu gom nước rỉ rác. Đó là bãi rác huyện Mỏ Cày Nam, bãi rác huyện Giồng Trôm và bãi rác huyện Ba Tri. Các bãi rác còn lại không có lớp lót đáy, không có hệ thống thu gom nước rỉ rác. 5 huyện/thành phố có phương tiện chuyên dụng thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt đến nơi xử lý (TP. Bến Tre, Châu Thành và Giồng Trôm, Mỏ Cày Nam, Ba Tri). Các huyện còn lại, phương tiện thu gom, vận chuyển chủ yếu là xe tải hoặc xe bán tải, chưa đảm bảo vệ sinh môi trường trong quá trình thu gom, vận chuyển đến nơi xử lý.

Trên địa bàn TP. Bến Tre có 7 trạm trung chuyển rác thải sinh hoạt. Huyện Châu Thành có 1 trạm trung chuyển rác. Việc thu gom rác thải sinh hoạt từ hộ dân chuyển đến bãi rác được thực hiện bằng thủ công, với trang thiết bị hỗ trợ cũ kỹ, thiếu thốn, chưa đáp ứng được yêu cầu đặc biệt đối với tuyến huyện và xã.

Đến thời điểm hiện tại, cũng như đa số các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, tỉnh XLRT chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp. Phương pháp chôn lấp rác thải đòi hỏi một quỹ đất lớn, gây lãng phí tài nguyên đất và nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao. Hầu hết bãi rác tại các huyện có diện tích nhỏ (từ 1 - 3ha), đang trong tình trạng quá tải, không có khả năng chia sẻ, tiếp nhận thêm rác thải và có nguy cơ phát sinh điểm nóng về ô nhiễm môi trường. Tuy Nhà máy XLRT Bến Tre trước đó có trang bị lò đốt rác nhưng công suất không đáp ứng và hiện nay đã hư, không hoạt động được. Tháng 6-2023, tỉnh giao thêm đất (diện tích 1,2ha) để triển khai giai đoạn 2 đầu tư lò đốt rác công suất 12 tấn/ngày tại Nhà máy XLRT huyện Thạnh Phú, nhưng vẫn chưa được đưa vào vận hành. Dự án Nhà máy xử lý chất thải rắn huyện Bình Đại đã được chấp thuận chủ trương đầu tư tháng 8-2023 nhưng vẫn chưa triển khai. Tỉnh đang xem xét điều chỉnh Dự án Nhà máy XLRT Bến Tre theo công nghệ đốt chất thải rắn phát điện, có công suất phát điện 15MW, công suất xử lý chất thải rắn sinh hoạt và chất thải rắn công nghiệp thông thường 650 tấn/ngày đêm...

Giải pháp xử lý rác thải

Theo PGS.TS. Lâm Văn Tân - Giám đốc Sở KH&CN, quy hoạch tỉnh giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050, về quy hoạch XLRT, tỉnh có 3 khu XLRT tập trung: Khu XLRT cho khu vực đô thị phía trên XLRT của huyện Chợ Lách, Mỏ Cày Nam, Mỏ Cày Bắc, Châu Thành, Giồng Trôm và TP. Bến Tre), tại xã Hữu Định, huyện Châu Thành mở rộng trên nền Nhà máy XLRT Bến Tre cũ (diện tích khoảng 20ha) và vị trí tại xã An Thạnh, huyện Mỏ Cày Nam (diện tích 22ha) - về phương án quy hoạch 2 khu này được lựa chọn trước mắt mở rộng thêm 3,24ha đầu tư tái cơ cấu Nhà máy XLRT Bến Tre (xã Hữu Định). Khu còn lại (xã An Thạnh) để dự phòng rác thải cho tỉnh, đưa vào quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, đến giai đoạn năm 2025 hoặc sau năm 2025 đề xuất giải phóng mặt bằng khoảng 10ha để làm phương án dự phòng rác thải của tỉnh (trong trường hợp Nhà máy XLRT của tỉnh ngưng hoạt động sửa chữa hoặc gặp sự cố trong hoạt động không thể tiếp nhận rác thải của tỉnh). Đồng thời, tạo mặt bằng sạch mời gọi đầu tư XLRT công nghiệp, nguy hại và khu chứa bùn thải (đổ thải bùn thải từ nạo vét cống rãnh đô thị, bùn từ hệ thống xử lý nước thải). Khu liên hợp XLRT cho khu vực kinh tế ven biển 20ha (định hướng cho phát triển hướng Đông của tỉnh sau năm 2030, định hướng đến năm 2050) được mở rộng trên nền bãi rác An Hiệp, huyện Ba Tri.

Về cơ chế, chính sách, tỉnh sẽ tích hợp nội dung quản lý chất thải rắn tỉnh vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, huyện. Trong đó, bổ sung mạng lưới các trạm trung chuyển rác. Điều chỉnh giá dịch vụ phù hợp theo điều kiện thực tế. Từng bước có lộ trình tiến đến mức thu đủ chi cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Xây dựng định mức giá cho đơn vị tiếp nhận XLRT, điều kiện tiêu chuẩn công nghệ, chính sách ưu đãi để kêu gọi đầu tư. Vận dụng các chinh sách khuyến khích đối với hoạt động trong lĩnh vực môi trường (Nghị định số 69/2008/NĐ-CP). Xây dựng quy định (hoặc hướng dẫn) phân loại rác tại nguồn; sổ tay hướng dẫn quản lý rác thải.

Ngoài việc thực hiện các giải pháp chung cho vùng, tỉnh cần quan tâm thêm số giải pháp cho tỉnh trong thời gian tới. Cụ thể, đầu tư lại các nhà máy XLRT trên địa bàn tỉnh. Cụ thể, hoàn thành phương án đầu tư Nhà máy XLRT Bến Tre đảm bảo đúng quy định và phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh, hoàn chỉnh các thủ tục về điều chỉnh dự án Nhà máy XLRT Bến Tre. Khẩn trương đầu tư dự án mở rộng bãi rác An Hiệp để đảm bảo tiếp nhận rác khi bãi rác hiện hữu đã lấp đầy. Tiếp tục phân bổ nguồn ngân sách nhà nước hỗ trợ địa phương thực hiện các hạng mục công trình đảm bảo cho công tác vận hành, XLRT tại bãi rác An Hiệp hiệu quả, đúng quy định. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng Nhà máy XLRT huyện Thạnh Phú quý II-2024 hoàn thành giai đoạn 2 đưa vào hoạt động chính thức.

Bài, ảnh: Trần Quốc