Tôi đi học làm báo dưới trận mưa chất độc dioxin

Có lệnh đấu tranh! Các mẹ, các chị, các cháu mới đó mà đã tập trung hàng trăm người. Mỗi người mang theo lá cây héo, cỏ héo, gà chết, những em bé bị sốt và ra máu, ùn ùn kéo xuống Quận trưởng Trúc Giang, kéo lên Tỉnh trưởng khóc la đòi chúng buộc Mỹ ngừng rải chất độc, cứu chữa bà con. “Chúng tôi là con dân quốc gia, An Khánh chỉ cách con sông là qua tới thành phố Mỹ Tho, có phải căn cứ Việt cộng đâu mà Mỹ cũng hủy diệt chúng tôi!”. Hàng ngàn đồng bào các xã trên tuyến sông mới vừa bị chất độc tiếp tục kéo đi đấu tranh. Bà con tại Thị xã nhiệt tình hưởng ứng cuộc đấu tranh “sao mà ác quá!”. Nhiều người chạy về vườn cũ xem thiệt hại thế nào.

Tàu giặc ngăn, không vượt sông được, chúng tôi phải trụ lại vài ngày tại An Khánh. Có dịp tôi đi khắp xã lá cây đều héo, cây chết. Về đêm nghe tiếng củ hủ dừa bị chất độc kích thích làm nó nở bung ra nghe bốp bốp rùng rợn. Từng ngọn dừa cả trái và lá rơi nguyên dề xuống đất nghe ầm ầm đều vườn. Không ai dám đi gần gốc dừa. Rừng dừa An Khánh, Phú Túc, Phú Đức không còn đọt như rừng chông chĩa thẳng lên trời sẵn sàng thách thức quân thù. Chuối, xoài, cam, quýt, bòn bon, dâu, măng cụt... đều chết hết. Vùng rộng lớn dài hàng chục cây số thật sự là vùng đất chết.

Sự sản, nguồn sống của mỗi gia đình đều mất sạch. Các cuộc đấu tranh liên tiếp xảy ra.

Du kích và bà con bàn bạc lập thế trận chiến đấu mới tổ chức cuộc sống trên vùng đất chết.

Về đêm tàu giặc vẫn ngăn sông, Hai Lùn - trưởng trạm đầu cầu tổ chức cho chúng tôi vượt sông bằng xuồng máy đuôi tôm vào buổi trưa nắng gắt, tất cả chúng tôi đều nằm mọp trong khoang lấy đệm đậy lại và vượt sông.

Gần mươi ngày vượt quốc lộ 4, băng đồng Tháp Mười đất nứt nẻ, lên biên giới Campuchia, xuyên qua rừng Nhum Tây Ninh, đến trạm Lò Gò và vào sâu trong rừng đến Trường Báo chí R. Đây là khu rừng bạt ngàn nguyên sinh, có rất nhiều cây cổ thụ như bằng lăng, gõ, dầu, dây gùi, dây leo hoang dại phủ ngọn cây chót vót gần như không thấy mặt trời.

Người mà chúng tôi gặp đầu tiên là anh Sáu Bùi (Bùi Tấn Mỹ, ủy viên Ban Tuyên huấn T2 phụ trách báo chí) và anh Thanh Nho, Giám đốc Đài Phát thanh Giải Phóng cũng là Hiệu trưởng Trường Báo chí R. Các anh mặc bà ba xám, rách, mặt vàng xanh như bị rét rừng.

Sau hồi trà quạu pha trong bình ton úp ngược xuống ca, vừa uống trà vừa ăn gừng với đường tán, tôi mới kể trên đường đi, chúng tôi bị trận mưa chất độc hóa học phát quang của Mỹ. Với tính nhạy cảm của nhà báo, hai anh liền bảo tôi trong lúc chờ đợi ngày khai giảng, đồng chí viết bài tường thuật hoặc phóng sự trận rải chất độc vừa qua để tố cáo Mỹ ngụy trước dư luận trong nước và thế giới, kịp gởi cho Tòa án quốc tế xét xử tội ác chiến tranh do Bectrand Roussel sắp họp.

Tôi nghĩ - Chà! gay quá! Mình ở tỉnh chỉ là tay ngang làm báo chứ có học hành gì đâu. Mình chưa học mà bị Thủ trưởng báo chí T2 và thầy Hiệu trưởng bắt mình làm bài thi rồi! Thôi liều vậy! Một chữ cũng thi, hai chữ cũng thi!

Tôi giăng võng dưới tán cây rừng, lúc ngồi, lúc nằm mà viết. Viết một mạch đến ngày sau nộp bài khẩn trương như nhà báo lành nghề. Tôi đưa anh Sáu Bùi sửa dùm. Anh Sáu không sửa mà góp ý. Tôi thêm bớt cũng khá nhiều và chỉnh đốn bài phóng sự xong. Tôi rất hài lòng. Nếu ở tỉnh thì tôi đã cho in vào báo rồi. Tôi liền gặp anh Thanh Nho, xin anh sửa thẳng vào để tôi viết lại. Hết sức chân tình, anh sửa từ câu, từ chữ, từ ý. Gần như anh sửa hết bài của tôi, chữ đỏ từ trên xuống dưới. Thật tình khi nhận bài, nhìn sơ qua, tôi có phần tự ái. Đọc kỹ thì tôi lại phục ông thầy Thanh Nho. Sao mà cắt câu của tôi hết sức ngắn gọn. Sửa những từ rất sáng. Còn ý thì anh mạnh dạn bỏ những ý chủ quan, mà để cho sự việc tự nó nói, nên khá xúc động, khá thuyết phục.

Trong một buổi, tôi chỉnh lại theo ý của thầy và nộp bài cho thầy.

Ngay ngày hôm sau, Đài Phát thanh giải phóng, rồi Đài Tiếng nói Việt Nam liên tiếp phát bài phóng sự về việc Mỹ rải chất độc hóa học ở xã An Khánh.

Đây quả là một phần thưởng cho người học trò sắp vào Trường Báo chí R (mật danh Trung ương Cục miền Nam).

Mấy ngày sau, anh Thanh Nho gặp tôi niềm nở bắt tay chúc mừng. Anh nói: “Bài của anh được dịch 4 thứ tiếng Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam và cũng kịp gởi quốc tế đã sử dụng. Vậy là có tác dụng! Nhân lúc đồng chí học ở đây hãy tiếp tục viết về các mặt của cuộc kháng chiến ở Bến Tre còn nóng hổi để gởi cho Đài”.

Hơn 3 tháng học tập, thầy Thanh Nho và các thầy như Bùi Kinh Lăng bên văn nghệ, Trần Bạch Đằng lãnh đạo Tuyên huấn R đã dạy tôi rất nhiều về chuyên môn, còn giao tôi phụ trách tờ nội san của trường. Cuối khóa học tôi được may mắn dự với tư cách là đại diện Báo Chiến Thắng tỉnh Bến Tre và phát biểu ý kiến trong đại hội các nhà báo dân chủ và yêu nước miền Nam Việt Nam. Trong đại hội, tôi được làm quen và học hỏi với nhiều nhà báo đàn anh như Nhĩ Mục từ Sài Gòn ra, Tiêu Như Thủy ở T1, anh Sáu Bùi ở T2, anh Hai Khuynh ở T3 mà chúng tôi đặt cho cái tên Bê-tô-côm, cùng các nhà báo ở các tỉnh miền Nam. Các anh ở các khu kể trên và tôi đại diện cho báo các tỉnh được bầu vào Ban Chấp hành Hội Nhà báo dân chủ và yêu nước miền Nam Việt Nam cho đến ngày 7-7-1976. Sau ngày thống nhất đất nước thì hai hội Hội Nhà báo Việt Nam và Hội Nhà báo Dân chủ và yêu nước miền Nam Việt Nam đã thống nhất thành Hội Nhà báo Việt Nam. Tôi tiếp tục ở trong Ban Chấp hành Hội Nhà báo Việt Nam đến hết nhiệm kỳ 5 năm.