“Hoa” Hội thẩm nhân dân

Lần giở từng trang giấy của quyển tập học trò 200 trang đã sờn gáy, chúng tôi điểm qua từ vụ án này đến vụ án khác. Mỗi vụ án là mỗi câu chuyện đau lòng, mỗi bài học làm người đọng lại. Chủ nhân của quyển tập là một Hội thẩm nhân dân được xem là “kỳ cựu” trong công tác này, ông Võ Hồng Quân (mọi người hay gọi thân thương là bác Bảy Quân). Là Hội thẩm nhân dân từ những năm 1980, trải qua ba nhiệm kỳ Hội thẩm của Tòa án tỉnh, ông Quân đã tham gia xét xử hàng trăm vụ án các loại. Mỗi vụ án dù thuộc lĩnh vực hình sự hay dân sự, dù đơn giản hay phức tạp đều khiến người hội thẩm cao niên này nặng lòng suy tư.

Ông Quân tâm sự: “Người Hội thẩm cũng như thẩm phán được luật pháp trao thẩm quyền quyết định sinh mạng chính trị cũng như tài sản, hạnh phúc của một con người nên trách nhiệm rất nặng nề. Dù đã nhiều năm tham gia xử án nhưng đối với tôi không vụ án nào giống vụ án nào. Vụ trước là bài học kinh nghiệm cho vụ sau”. Chính vì vậy mà có “sự ra đời của cuốn Sổ tay Hội thẩm”, như ông Quân gọi đùa. Ông cho biết, nhờ việc ghi chép lại các vụ án, kỹ năng xử án, kiến thức pháp luật của ông được nâng cao dần, hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ sai sót trong xét xử. Đây cũng là phương tiện, công cụ để giáo dục con cháu trong gia đình bởi qua các vụ án, những quy phạm đạo đức, chuẩn mực xã hội, quy định pháp luật được biểu hiện rất sinh động, cụ thể.

Là một cán bộ hưu trí, ông Quân có lợi thế từng làm Chánh Thanh tra Sở Thương mại (Sở Công Thương ngày nay) nên về trình độ pháp luật, kỹ năng đọc hồ sơ, kỹ năng xét hỏi rất đảm bảo. Trong các bước của quá trình xét xử vụ án, ông Quân chú trọng nhất ở phần nghiên cứu hồ sơ. Bởi chỉ khi nào người hội thẩm có nắm chắc hồ sơ vụ việc thì mới có cơ sở để thẩm tra, nhận định, đưa ra kết luận chính xác. Có những vụ việc, ông Quân dành gần tuần lễ chỉ để nghiên cứu kỹ lưỡng, chi tiết hồ sơ. Vì lý do sức khỏe, nhiệm kỳ Hội thẩm nhân dân Tòa án Nhân dân tỉnh, nhiệm kỳ 2011-2016, không tham gia tiếp nhưng ông Quân luôn dõi theo công tác xét xử của các đồng nghiệp.

Bà Trần Mỹ Thanh - Hội thẩm nhân dân “thâm niên” của tỉnh

Bên ly trà nóng, hồi tưởng lại thời gian cũ, năm 1989, lúc là Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh, bà Trần Mỹ Thanh đã bắt đầu tham gia công tác hội thẩm. Chuyển qua nhiều nơi làm việc khác nhau, thậm chí khi đã về hưu, bên cạnh việc phụ trách công việc ở Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin tỉnh, bà Mỹ Thanh vẫn luôn gắn bó với vai trò Hội thẩm của mình. Nhiệm kỳ Hội thẩm Nhân dân năm 2004-2011, bà Mỹ Thanh là Trưởng đoàn Hội thẩm. Đến nhiệm kỳ 2011-2016, vì bận nhiều việc ở Hội, nên bà chỉ tham gia là hội thẩm viên. Những người trong ngành Tòa án đều nói với nhau rằng so ra thì bà Mỹ Thanh là hội thẩm nhân dân “lâu đời” nhất khi đã 22 năm - 5 nhiệm kỳ làm hội thẩm.

Theo bà Mỹ Thanh, để làm tốt công tác xét xử thì quan trọng nhất là trong giai đoạn ra phiên xử người hội thẩm phải dựa vào diễn biến vụ án, vận dụng kiến thức pháp luật, kinh nghiệm sống vào vụ án cụ thể để nhận định kỹ nội dung vụ án, đưa ra phán quyết chính xác. Mỗi lần ra xét xử, bà đều dùng “giác quan thứ sáu” để có bước đánh giá đương sự cũng như nội dung vụ việc. Bà Thanh cũng là một trong những hội thẩm tham gia xử những vụ án nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, dư luận xã hội đang quan tâm. Bà cho biết, tuy người bị cáo có tàn ác tới đâu nhưng khi ra xử, hội thẩm cũng như thẩm phán phải có sự khách quan, lòng bao dung với bị cáo, có như thế bản án mới đảm bảo công bằng, khách quan vừa có lý vừa có tình.

Ông Nguyễn Thanh Sang: không bị ảnh hưởng của dư luận xã hội

Ông Nguyễn Thanh Sang, Chánh Thanh tra Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tuy chỉ mới tham gia công tác hội thẩm hơn mười năm nay nhưng số lượng án xét xử cũng không thua ai, nhất là án hình sự.

Việc cơ quan bận rộn, nhân sự của Phòng Thanh tra chỉ có ba biên chế nhưng khi ông đã nhận tham gia vụ nào thì đều hoàn thành đầy đủ. Khi được hỏi ngồi xử các vụ án hành chính hay hình sự có tính chất nghiêm trọng, được dư luận xã hội quan tâm, ông có bị “run tay” không, ông bảo: “Hội đồng xét xử nào chả muốn bản án của mình được dư luận xã hội đồng tình nhưng không vì thế mà bị dư luận xã hội chi phối, ảnh hưởng. Điều cốt lõi là mình phải có năng lực, khả năng đánh giá, giải quyết vấn đề thì dù ngồi xử án hành chính có liên quan đến cơ quan cấp trên của người hội thẩm ở cơ quan thì cũng không bị ảnh hưởng”. Cũng như ông Bảy Quân, ông Sang công tác trong lĩnh vực thanh tra nên đối với công việc hội thẩm có nhiều thuận lợi. Đồng thời, việc xét xử cũng giúp ông bổ trợ, nâng cao công tác chuyên môn. Nhất là trong lĩnh vực hành chính, ông Sang đã rút kết những kỹ năng cơ bản, cần thiết khi ra một quyết định hành chính đảm bảo tính đúng luật của quyết định.

Đã tham gia xét xử nhiều án hình sự, ông Sang đau lòng nhất khi nhận những vụ mà gia đình bị cáo cũng là gia đình người bị hại. Ông chia sẻ: “Làm nghề này phải có cái đầu tỉnh táo với những chi tiết vụ án nhưng quan trọng hơn là phải có trái tim nhạy cảm trước số phận con người. Ý nghĩa thật sự của bản án là ở việc cải tạo, giáo dục con người giúp họ hướng thiện, làm lại cuộc đời”.