Các giải pháp công trình ứng phó với hạn mặn

Công trình Hồ chứa nước ngọt Kênh Lấp (Ba Tri). Ảnh: Thanh Hồng

Công trình thủy lợi ngăn mặn

Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh (BQL tỉnh) Nguyễn Văn Điền cho biết, BQL tỉnh nhận trách nhiệm triển khai các giải pháp công trình cho hệ thống thủy lợi. Trong đó, có 8 cống lớn của Dự án Quản lý nước Bến Tre. Hiện nay, 8 cống này chia làm 4 cặp, cặp thứ nhất là cống Tân Phú (Châu Thành) - Bến Rớ, là 2 cống nhỏ nhất trong hệ thống đã triển khai đấu thầu và chuẩn bị giao thầu sẽ triển khai đến cuối năm 2020. Các cống lớn, gồm: cặp thứ 2 là cống Thủ Cửu (Giồng Trôm) - Cái Quao (Mỏ Cày Nam); cặp thứ 3 là cống Vàm An Hóa - Vàm Bến Tre; cặp thứ 4 là Vàm Thơm - Vàm Nước Trong sẽ cố gắng đẩy nhanh tiến độ để đấu thầu trong năm 2021. Đồng thời, hoàn thiện các cống kiểm soát mặn đang triển khai và hoàn chỉnh trình phê duyệt để triển khai dự án hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi Nam - Bắc Bến Tre.

Hiện nay, BQL tỉnh đã thực hiện 4 cống nằm trong Dự án kiểm soát mặn, gồm: cống 418 (Ba Tri), Giồng Giỏ (Mỏ Cày Nam), cống Sa Kê (Mỏ Cày Nam) và cống Kênh Lộ (Chợ Lách). 

Đối với hệ thống thủy lợi Bắc Bến Tre hiện đã cơ bản kiểm soát được mặn. Đến nay, khu vực huyện Bình Đại đã khép kín từ xã Định Trung kéo dài đến An Hóa. Riêng các hệ thống cống lớn chỉ còn lại cống An Hóa và Bến Tre trên nhánh sông Ba Lai. Ngoài ra, tất cả hệ thống 27 cống lớn đã triển khai xong, còn lại một số cống nội đồng, cống điều tiết thì địa phương đang phối hợp với cơ quan chức năng triển khai để rà soát, có kế hoạch đắp đập tạm và đắp bọng. Hệ thống thủy lợi từ Phú Túc đi xuống cống: An Hiệp, Cả Quản, Cầu Vĩ, sông Mã đã triển khai xong. Mặc dù chưa hoàn thiện 100% nhưng đã lắp đặt cửa khoan có thể vận hành khi mặn xâm nhập các cống cơ bản.

Phía bờ Nam Bến Tre, 8 cống lớn đã triển khai, chỉ còn cống An Thuận 1 và An Thuận 3 (có khẩu độ 10m) đang trong công tác lắp đặt miệng cống. Trên địa bàn TP. Bến Tre còn một loạt các nắp cống cần kiểm soát để ngăn mặn kịp thời. Do đó, trách nhiệm của địa phương phối hợp với Công ty Khai thác các công trình thủy lợi Bến Tre kiểm soát chặt chẽ các nắp cống này và các nhánh nhỏ từ Giồng Trôm đi lên.

Hệ thống thủy lợi huyện Giồng Trôm phía sông Ba Lai có cống Trung Nhuận, cống Xẻo Lắng đã triển khai cơ bản có thể vận hành. Riêng cống lớn Thủ Cửu phía sông Hàm Luông chưa triển khai. Do vậy, việc vận hành khu vực này chỉ vận hành khép kín cục bộ theo từng nhóm, từng kênh.

Tại Ba Tri tạm ổn khi mặn xâm nhập vì cống 418 từ Cầu Sập chuyển về đã đi vào vận hành sẽ ngăn được mặn. Khu vực Thạnh Phú có cống Giồng Luông đang triển khai và đã lắp được cửa khoan hồi đầu tháng 12-2020.

Khu vực huyện Chợ Lách, hiện có 1 dự án đang triển khai là cống Kênh Lộ đã đóng được 3 trụ còn giai đoạn hoàn thiện trên cống, khi đưa vào sử dụng sẽ kiểm soát nước mặn cho 3 xã hoa kiểng: Phú Sơn, Vĩnh Thành, Vĩnh Bình.

Kịch bản cung cấp nước sinh hoạt

Cùng với các công trình thủy lợi đã và đang triển khai, việc cung cấp nước sinh hoạt trong thời điểm hạn mặn cũng đang được ngành chức năng xây dựng kế hoạch cụ thể. Công ty cổ phần Cấp thoát nước Bến Tre hiện có 6 nhà máy nước (NMN) gồm: An Hiệp, Sơn Đông, Hữu Định, Lương Quới, Chợ Lách, với tổng công suất 67.200m³/ngày đêm. Tỷ lệ cấp nước trên địa bàn TP. Bến Tre 96%, khu công nghiệp cung cấp 100%, thị trấn, thị tứ 60%, khu vực dân cư nông thôn 43%.

Để đảm bảo nước ngọt phục vụ, công ty đã xây dựng 2 kịch bản cụ thể để chủ động kế hoạch ứng phó tại chỗ, thực hiện các giải pháp công trình để có đủ nguồn nước cung cấp vào mạng lưới phục vụ mùa mặn 2020-2021.

Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty cổ phần Cấp thoát nước Bến Tre Nguyễn Thị Diễm Phượng cho biết, kịch bản 1 mặn xâm nhập đến TP. Bến Tre, các điểm lấy nước của NMN Sơn Đông, Hữu Định, Lương Quới bị nhiễm mặn, trạm bơm Cái Cỏ - NMN An Hiệp, Chợ Lách không mặn, công ty ưu tiên nguồn nước ngọt từ thượng nguồn. Từ trạm bơm Cái Cỏ sẽ bơm nước về cho NMN An Hiệp và NMN Sơn Đông xử lý. Bên cạnh đó, công ty dự kiến sẽ lấy thêm nguồn nước phụ trên sông Tiền dẫn vào sông Ba Lai đến rạch sông Mã theo kênh Xáng đến NMN Sơn Đông. NMN Hữu Định (Châu Thành) sẽ sử dụng nguồn nước thô Ba Lai. NMN Lương Quới (Giồng Trôm) nguồn nước trên sông Hàm Luông và nước sạch từ TP. Bến Tre đưa về thông qua Trạm bơm tăng áp Chẹt Sậy với công suất khoảng 2 ngàn mét khối/ngày đêm. NMN Chợ Lách sử dụng nước sông Tiền dẫn vào trạm nước thô Chợ Lách.

Kịch bản 2, nước mặn xâm nhập toàn tỉnh, tất cả các điểm lấy nước của các NMN thuộc công ty bị nhiễm mặn. Công ty sẽ thực hiện như kịch bản 1. Đồng thời, tùy theo diễn biến mặn xin chủ trương UBND tỉnh cho đóng đập tạm Tân Phú, thực hiện hình thức thuê cừ thép. Đối với NMN Chợ Lách, công ty lựa chọn giải pháp vận chuyển nước ngọt thô bằng xà lan để NMN Chợ Lách xử lý và bơm cấp sử dụng.

Ngoài ra, công ty sẽ bám sát tình hình thực tế diễn biến độ mặn để thực hiện phương án đầu tư trạm bơm nước thô và tuyến ống dẫn nước thô (khoảng 3,2km) từ sông thông lưu về NMN Chợ Lách khi huyện Chợ Lách đắp đập gần cầu Đình Bình Sơ để ngăn mặn. Ngoài ra, công ty sẽ triển khai giải pháp đầu tư thiết bị lọc mặn RO công suất 3 ngàn mét khối/ngày đêm, dự kiến sẽ hoàn thành cuối tháng 1-2021; chuẩn bị xây dựng các đập tạm trên sông Ba Lai, trên Rạch Chùa, Tân Phú.

Ph. Hân - A. Nguyệt - Th. Đồng