Cần làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra trong mô hình tổ chức mới

Đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi - Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách tỉnh Bến Tre phát biểu tại buổi thảo luận Tổ.

Đối với Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân

Đại biểu đồng tình với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật, nhằm cụ thể hóa chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy và sắp xếp lại mô hình hoạt động. Việc chuyển đổi từ mô hình tổ chức bốn cấp hiện nay của Tòa án nhân dân sang mô hình ba cấp là bước đi phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống tòa án. Trong quá trình xây dựng và hoàn thiện dự án luật, đại biểu có một số ý kiến đóng góp cụ thể như sau:

Thứ nhất, dự thảo Luật quy định việc chuyển đổi Tòa án nhân dân cấp huyện sang mô hình Tòa án nhân dân khu vực, với tổ chức gồm các tòa chuyên trách gồm: Hình sự, Dân sự, Kinh tế, Hành chính, Gia đình và người chưa thành niên. Tòa án nhân dân cấp tỉnh cũng có các tòa chuyên trách tương tự, nhưng có Tòa Hành chính. Đại biểu cho rằng mô hình này cơ bản đáp ứng được yêu cầu thực tiễn xét xử, nhất là trong bối cảnh không còn cấp huyện và số lượng vụ việc sẽ tăng lên đáng kể tại cấp khu vực. Tuy nhiên, dự thảo Luật có đề cập đến việc một số Tòa án khu vực ở những địa bàn (ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng) có thể thành lập thêm Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ. Trong khi đó, Tòa án nhân dân cấp tỉnh tại những địa phương này lại không có các Tòa tương ứng để đảm nhiệm công tác phúc thẩm đối với hai lĩnh vực này. Điều này gây thiếu đồng bộ và có thể ảnh hưởng đến chất lượng xét xử do thiếu chuyên môn hóa. Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi đề nghị tại những khu vực mà Tòa án nhân dân khu vực có thành lập Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ thì Tòa án nhân dân cấp tỉnh ở khu vực đó cần có các tòa chuyên trách cùng lĩnh vực, nhằm bảo đảm tính chuyên môn hóa trong xét xử phúc thẩm, đặc biệt trong bối cảnh hầu hết các bản án đều có kháng cáo.

Thứ hai, dự thảo luật có quy định, để đáp ứng yêu cầu trong công tác xét xử sau khi bỏ mô hình Tòa án nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân tối cao sẽ thành lập các Tòa phúc thẩm. Tuy nhiên, dự thảo hiện vẫn chưa làm rõ các vấn đề quan trọng như: Số lượng Tòa phúc thẩm sẽ được thành lập là bao nhiêu, sẽ đặt ở những khu vực nào và liệu việc bố trí này có thực sự đáp ứng được nhu cầu thực tế của người dân hay không? Việc xác định cụ thể vị trí và phạm vi hoạt động của các Tòa phúc thẩm là rất cần thiết để bảo đảm tính hợp lý, thuận tiện cho người dân khi tham gia tố tụng. Vì vậy, đại biểu đề nghị dự thảo luật cần quy định cụ thể, rõ ràng hơn nhằm bảo đảm hiệu quả xét xử và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi tham gia quá trình tố tụng.

Đối với Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân

Đại biểu nhận thấy rằng các nội dung điều chỉnh trong dự thảo tập trung chủ yếu vào việc chuyển đổi mô hình tổ chức từ bốn cấp xuống ba cấp. Đây là hướng đi phù hợp với chủ trương tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động và cải cách tổ chức bộ máy nhà nước. Nhìn chung, dự thảo đã được xây dựng một cách chặt chẽ, hợp lý và đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra trong giai đoạn hiện nay.

Đối với dự án Luật Thanh tra (sửa đổi)

Phó trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh đề nghị cần rà soát lại các điều khoản liên quan đến chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan thanh tra, đặc biệt là lần sửa đổi này đã bổ sung nhiệm vụ cho các cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống lãng phí. Vì vậy, cần rà soát các quy định để bổ sung cho đầy đủ, bảo đảm tính thống nhất trong toàn bộ dự thảo, đồng thời phản ánh đầy đủ nhiệm vụ của cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực.

Đồng thời, đại biểu đề nghị cần rà soát lại một số quy định trong dự thảo Luật để bảo đảm tính thống nhất với chủ trương và hệ thống pháp luật hiện hành. Trước đây, trong quá trình xây dựng dự thảo, có thể do căn cứ vào chủ trương về tổ chức chính quyền địa phương hai cấp là cấp tỉnh và cấp cơ sở, nên một số điều khoản vẫn sử dụng khái niệm “cấp cơ sở”. Đến nay, cấp xã đã được xác định rõ là một trong hai cấp chính quyền địa phương theo quy định tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Vì vậy, đại biểu đề nghị cần rà soát và chỉnh sửa các cụm từ trong toàn bộ dự thảo luật “cấp cơ sở” thành “cấp xã” để bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, trong lần sửa đổi này, dự thảo Luật Thanh tra đã có sự thay đổi đáng kể về mô hình tổ chức, theo đó không tổ chức cơ quan  thanh tra tại các Bộ, cơ quan ngang Bộ, sở và cấp huyện. Theo đó, sẽ tập trung chức năng thanh tra về các cơ quan thanh tra cấp trung ương và cấp tỉnh, cụ thể là Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh. Vì vậy, cơ quan soạn thảo cần rà soát lại quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra này để bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức mới. Cụ thể, đối với Thanh tra Chính phủ, dự thảo hiện vẫn giữ nguyên quy định như Luật hiện hành, đó là thanh tra các vụ việc phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều Bộ, cơ quan ngang Bộ. Quy định này chỉ phù hợp trong bối cảnh trước đây còn tồn tại hệ thống thanh tra Bộ. Tuy nhiên, khi đã bỏ thanh tra Bộ thì Thanh tra Chính phủ sẽ phải trực tiếp đảm nhiệm nhiều chức năng hơn, không chỉ giới hạn ở những vụ việc liên Bộ. Do đó, cần rà soát, điều chỉnh lại nội dung này để phản ánh đúng vai trò, trách nhiệm mới của Thanh tra Chính phủ.

Tương tự, đối với Thanh tra tỉnh, dự thảo quy định cơ quan này giúp Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác thanh tra. Quy định này chỉ phù hợp khi trước đây còn tồn tại hệ thống thanh tra các sở, ngành và cấp huyện. Nay khi thanh tra sở, cấp huyện không còn, toàn bộ hoạt động thanh tra tập trung về cấp tỉnh, thì vai trò của Thanh tra tỉnh cũng phải được định hình lại cho rõ ràng và phù hợp với thực tiễn tổ chức.

Vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát, cập nhật và điều chỉnh các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và phù hợp với mô hình tổ chức mới đã được xác định trong dự thảo luật.

Đồng thời, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi đề nghị cần có quy định cụ thể, chặt chẽ hơn nhằm phòng tránh tình trạng chồng chéo trong quá trình thực thi các chức năng thanh tra, kiểm tra và giám sát. Hiện nay, Dự thảo Luật mới chỉ đề cập đến việc tránh chồng chéo giữa hoạt động thanh tra với thanh tra và giữa thanh tra với kiểm toán. Tuy nhiên, trên thực tế, tình trạng trùng lặp về thời gian, nội dung và địa bàn giữa hoạt động thanh tra, kiểm tra và giám sát vẫn còn xảy ra khá phổ biến, gây ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động bình thường của các cơ quan, tổ chức, đơn vị. Đặc biệt, trong bối cảnh sắp tới khi hệ thống thanh tra Bộ và sở, ngành không còn được duy trì, thì vai trò của công tác kiểm tra, nhất là kiểm tra chuyên ngành, sẽ được đẩy mạnh. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ phát sinh thêm các hoạt động trùng lặp, chồng chéo nếu không có quy định phối hợp rõ ràng và cơ chế điều phối hợp lý.

Với những phân tích trên, đại biểu Yến Nhi đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định cụ thể trong luật, nhằm điều chỉnh, xác định rõ phạm vi và nội dung thực hiện giữa các hoạt động thanh tra, kiểm tra và giám sát; đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan thực hiện các hoạt động này để đảm bảo tính thống nhất, tránh gây phiền hà và ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

                                                                             Tin, ảnh: Kim Ngân