Định vị “con nghêu Bến Tre” qua chứng nhận MSC

Trao chứng nhận tiêu chuẩn MSC nghề nghêu tỉnh Bến Tre cho 7 hợp tác xã của tỉnh.

Lợi ích từ MSC

Bến Tre có 65km bờ biển trải dài qua 3 huyện: Ba Tri, Bình Đại và Thạnh Phú. Thiên nhiên đã ưu đãi, tạo điều kiện thuận lợi phát triển các vùng bãi bồi ven biển cho con nghêu phát triển mạnh. Với diện tích tiềm năng hơn 7 ngàn ha cho lĩnh vực nhuyễn thể hai mảnh vỏ, Bến Tre hiện có 4.200ha khai thác nghêu, với sản lượng được chứng nhận MSC hàng năm đạt trung bình từ 7,5 - 8 ngàn tấn. Hiện tại, con nghêu xuất xứ từ Bến Tre có uy tín và chiếm lĩnh nhiều thị trường khó tính ở châu Âu, châu Á, mang lại giá trị ước tính khoảng 200 - 250 tỷ đồng, đóng góp quan trọng vào tỷ trọng xuất khẩu hàng năm của tỉnh. Riêng năm 2023, tổng sản lượng khai thác 8.636 tấn, đạt giá trị xuất khẩu gần 200 tỷ đồng.

Toàn tỉnh có 7 hợp tác xã (HTX) khai thác nghêu, gồm: HTX Thủy sản Rạng Đông, HTX Thủy sản Đồng Tâm (Bình Đại); HTX Thủy sản An Thủy, HTX Thủy sản Tân Thủy, HTX Thủy sản Bảo Thuận (Ba Tri); HTX Thủy sản Thạnh Lợi, HTX Thủy sản Bình Minh (Thạnh Phú). Được sự quan tâm của ngành nông nghiệp, các cơ quan chức năng và sự đồng thuận của các HTX, từ năm 2009, nghêu Bến Tre được MSC về khai thác thủy sản bền vững cấp chứng nhận phù hợp với tiêu chuẩn MSC giai đoạn 2010 - 2015 và sau đó tiếp tục được công nhận duy trì lần 2 vào năm 2015 - 2020. Đến nay, nghề quản lý và khai thác nghêu lại tiếp tục được công nhận tiêu chuẩn MSC lần 3 giai đoạn 2024 - 2029.

Giám đốc HTX Thủy sản Đồng Tâm Võ Văn Tài phấn khởi chia sẻ: Từ khi nghề nghêu tỉnh được chứng nhận MSC lần đầu vào năm 2009, đến năm 2016 tái chứng nhận lần 2 và tiếp tục tái chứng nhận lần 3, tôi nhận thấy chứng nhận này đem lại nhiều lợi ích cho nghề nuôi nghêu tỉnh nói chung và của HTX Thủy sản Đồng Tâm nói riêng. Đó là giá nghêu bán ra thị trường cao, ổn định, sức tiêu thụ sản phẩm trong và ngoài nước tăng, định hình được thương hiệu trên thị trường, khách hàng ưa chuộng vì an tâm về nguồn gốc xuất xứ cũng như quy trình sản xuất xanh, bền vững của sản phẩm.

Việc chứng nhận MSC được dựa trên 3 nguyên tắc chính của Bộ tiêu chí đánh giá của Hội đồng Quản lý biển quốc tế. Đó là hoạt động khai thác phải được tiến hành theo cách thức không dẫn đến khai thác quá mức hoặc cạn kiệt nguồn lợi, đối với những quần thể bị cạn kiệt, hoạt động khai thác phải được tiến hành theo cách có thể chứng minh là giúp phục hồi nguồn lợi. Các hoạt động khai thác phải cho phép duy trì cấu trúc, năng suất, chức năng và tính đa dạng của hệ sinh thái (gồm môi trường sống và các loài phụ thuộc và liên quan đến sinh thái). Hoạt động khai thác và quản lý nghêu tuân theo một hệ thống quản lý hiệu quả, tôn trọng luật pháp và tiêu chuẩn của địa phương, quốc gia và quốc tế. Đồng thời, kết hợp các khuôn khổ thể chế và đòi hỏi việc sử dụng tài nguyên phải có trách nhiệm và bền vững.

Để đạt được cả ba nguyên tắc trên, UBND tỉnh đã có sự chỉ đạo sâu sát và sự phối hợp chặt chẽ của các sở, ngành tỉnh, cũng như sự quyết tâm của các HTX thủy sản và đặc biệt là sự đồng thuận của công đồng nông ngư dân khai thác nghêu trên địa bàn 3 huyện Ba Tri, Bình Đại và Thạnh Phú. Đây là một niềm vinh dự và tự hào “con nghêu” của Bến Tre nói riêng và Việt Nam nói chung trên thương trường quốc tế.

Chứng nhận MSC nghề nghêu Bến Tre được cấp cũng là sự đồng hành, hỗ trợ rất lớn của đội ngũ các chuyên gia từ Viện Nghiên cứu nuôi thủy sản II, Phân viện Quy hoạch thủy sản phía Nam, Trường Thủy sản - Trường Đại học Cần Thơ, Trung tâm Facod, Trung tâm Icafis, Phân viện Nghiên cứu hải sản phía Nam đã nhiệt tình hỗ trợ cho tỉnh trong thời gian vừa qua.

Theo ông Đinh Xuân Lập - Phó giám đốc Trung tâm Hợp tác quốc tế nuôi trồng và khai thác thủy sản bền vững (Icafis), Hội Thủy sản Việt Nam, chứng nhận MSC là “giấy thông hành VIP” đưa con nghêu tỉnh mở rộng thị trường trên 100 quốc gia, giúp tỉnh thuận lợi trong việc bảo vệ nguồn lợi bền vững, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, sản phẩm có giá tốt hơn và xây dựng thương hiệu toàn cầu. Con nghêu Bến Tre sẽ nâng cao giá trị lên đến 400%.

Giải pháp duy trì chứng nhận

Theo TS. Nguyễn Thanh Tùng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản II, giải pháp duy trì chứng nhận MSC nghề nghêu cho những năm tiếp theo là đảm bảo tuân thủ đúng 3 nguyên tắc chính của Bộ tiêu chí đánh giá của MSC. Cơ quan quản lý nhà nước thường xuyên theo dõi và giám sát lấy mẫu về sản lượng nghêu thương phẩm, giống, bố, mẹ, các loài thứ cấp theo định kỳ, nhằm xây dựng kế hoạch, chiến lược để khai thác và bảo vệ nguồn lợi nghêu hợp lý.

Thu hoạch nghêu tại Hợp tác xã Thủy sản An Thủy (Ba Tri). 

Về xây dựng khu bảo tồn nguồn lợi nghêu bố mẹ, nghêu giống, TS. Nguyễn Thanh Tùng cho biết: Vùng lõi xác định là vùng bảo tồn nghêu bố mẹ cần được bảo vệ nghiêm ngặt và tái tạo hàng năm. Vùng đệm là vùng thường xuyên xuất hiện nghêu giống, cần có giải pháp bảo vệ và khai thác hợp lý. Vùng phát triển là vùng thích hợp nuôi nghêu thương phẩm. Quy định khai thác từ 10 - 15% nghêu thương phẩm để tái quần thể bầy đàn. Đồng thời, ngăn chặn tuyệt đối những hành vi săn bắt chim quý hiếm tại các bãi nghêu bằng mọi hình thức, nhằm đảm bảo duy trì cấu trúc, sức sản xuất, chức năng và đa dạng của hệ sinh thái…

Phó giám đốc Sở NN&PTNT Nguyễn Văn Buội cho biết: Ngành nông nghiệp sẽ hướng dẫn thực hiện nghiêm túc 3 nguyên tắc Bộ tiêu chí đánh giá của MSC để đáp ứng yêu cầu đánh giá duy trì hàng năm của đơn vị đánh giá. Trong đó, sẽ bảo tồn nguồn lợi nghêu giống bố mẹ, quy hoạch khai thác hợp lý và bảo vệ tốt nguồn nghêu giống tự nhiên hiện có. Ngành nông nghiệp sẽ thực hiện điều tra sản lượng và thành phần loại trên bãi nghêu hàng năm để tạo cơ sở dữ liệu cho việc đánh giá hàng năm. Đồng thời, sẽ hình thành và thúc đẩy liên kết ngang và liên kết dọc để phát triển thương hiệu MSC cho nghêu Bến Tre trên thị trường trong nước và quốc tế.

Liên quan đến việc thực hiện 3 nguyên tắc này, Giám đốc HTX Thủy sản Đồng Tâm Võ Văn Tài cho hay: Thời gian qua, HTX tập trung vào việc quản lý, khai thác nguồn nghêu tự nhiên trên sân bãi nên việc đề ra các quy định chặt chẽ trong việc quản lý, khai thác nghêu theo hướng bền vững là quan điểm trọng tâm trong việc vận hành HTX. Việc khai thác nghêu của HTX theo đúng quy trình thủ công, sử dụng bàn cào tay, không sử dụng máy móc tự chế, đảm bảo khả năng duy trì tái sản xuất. Đồng thời, việc này cũng tạo ra việc làm cho thành viên, giúp ổn định đời sống cho người dân địa phương.

“HTX quy định cụ thể kích cỡ mắc lưới trong từng đợt khai thác và có kiểm tra chặt chẽ dụng cụ khai thác người dân sử dụng. Quy hoạch cụ thể và có phương án bảo vệ chặt chẽ khu bảo tồn nguồn nghêu bố mẹ, không cho khai thác nhằm duy trì khả năng sinh sản, tái sản xuất lâu dài cho nguồn nghêu tự nhiên. Khoanh vùng khu vực sinh sản, phát triển cho nghêu giống, hạn chế tổ chức khai thác tại khu vực này để đảm bảo môi trường thuận lợi cho nghêu giống phát triển...”, Giám đốc HTX Thủy sản Đồng Tâm Võ Văn Tài cho biết. 

Cẩm Trúc