Giải pháp hữu hiệu để giải quyết căn cơ số nợ đọng chậm đóng bảo hiểm xã hội

Đại biểu Trần Thị Thanh Lam - Ủy viên Thường trực Ủy ban xã hội của Quốc hội tham gia thảo luận về lĩnh vực kinh tế xã hội sáng 31-5-2023.

Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Bến Tre có đại biểu Trần Thị Thanh Lam - Ủy viên Thường trực Ủy ban xã hội của Quốc hội tham gia thảo luận về việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), bảo hiểm y tế (BHYT) của người lao động.

Đại biểu còn băn khoăn về tính bền vững và những tồn tại, bất cập liên quan đến lĩnh vực BHXH, BHTN, BHYT mà báo cáo kiểm toán đã nêu. Tình trạng nợ BHXH, chậm đóng BHXH, BHTN còn tỷ lệ khá cao, đến nay chưa có giải pháp hữu hiệu để giải quyết căn cơ số nợ đọng, chậm đóng bảo hiểm đến hết năm 2021 là 16.350 tỷ đồng; còn thu trùng 4.815 trường hợp BHXH bắt buộc; thu hơn 100.000 BHYT trùng giữa ngân sách nhà nước đóng và hỗ trợ đóng; thu trùng hơn 8.000 thẻ BHYT; chi trùng, chi sai BHTN cần phải thu hồi khoảng 3.000 trường hợp.

Đại biểu cho rằng, theo quy định hàng tháng chủ sử dụng lao động và người lao động đều đóng BHXH, BHYT và BHTN. Sang tháng thứ hai, tháng thứ ba không đóng thì sẽ bị phát hiện. Như vậy, vì lý do gì mà cơ quan BHXH không xử lý để kéo dài trong suốt thời gian qua. Trách nhiệm kiểm tra, thanh tra của cơ quan quản lý nhà nước như thế nào? Những khoản chi sai, chi trùng, nợ BHXH của người lao động tồn đọng nhiều năm qua dẫn đến lãng phí về nguồn lực, cơ hội của hàng triệu người lao động.

Mặt khác, việc ứng dụng công nghệ thông tin kết nối cơ sở dữ liệu luôn được cơ quan thực thi nhiệm vụ đi tiên phong với những khoản chi không nhỏ. Qua rà soát, từ năm 2016 đến năm 2021 lĩnh vực BHXH, HBYT và BHTN đã chi đầu tư gần 6.900 tỷ đồng cho ứng dụng công nghệ thông tin nhưng việc trùng lắp danh sách, bất cập trong chi các chế độ, theo dõi, quản lý đối tượng vẫn còn tồn tại, kéo dài, đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục triệt để, nguyên nhân từ đâu. Đây là vấn đề nhiều năm qua cơ quan thẩm tra, cơ quan kiểm toán đã nhiều lần khuyến nghị.

Trách nhiệm quản lý nhà nước trong đề xuất các chính sách pháp luật, công tác phối hợp để tháo gỡ những bất cập, chia sẻ với khó khăn của người lao động như trường hợp 3.700 người lao động mượn hồ sơ thân nhân ký kết hợp đồng lao động đến bao giờ mới giải quyết, trong khi có nơi người lao động phải kiện ra tòa. Vì sao chưa có giải pháp tháo gỡ? trách nhiệm thực thi công vụ như thế nào trong các trường hợp này.

Từ những vấn đề nêu trên, đại biểu có 3 kiến nghị như sau:

Thứ nhất, đại biểu đề nghị Chính phủ xem xét cần có một tổ chức độc lập để khảo sát, đánh giá toàn bộ lĩnh vực về chính sách bảo hiểm để có thay đổi và điều chỉnh một cách hợp lý trong từng giai đoạn. Không sợ chỉ ra sai, trách nhiệm, bất cập, chồng chéo, lãng phí trong thực hiện chính sách để BHXH luôn làm mới mình từ trong chính sách, thực sự là chỗ dựa của người lao động. Đồng thời, làm rõ loại hình hoạt động của cơ quan này. Hiện cơ quan BHXH vừa là cơ quan tổ chức thực hiện, vừa cung ứng dịch vụ các chính sách về bảo hiểm, trong bối cảnh mới cần sắp xếp để hoạt động hợp lý hơn, hiệu quả hơn. Cần quy định về các chính sách đối với người lao động, hiện nay chỉ mới giải quyết phần ngọn của vấn đề. Cần quan tâm hơn đến các chính sách phòng ngừa, hỗ trợ doanh nghiệp để duy trì việc làm, tạo việc làm bền vững, hạn chế sa thải lao động, nhất là trong thời điểm này, Chính phủ đang trong quá trình xây dựng Luật BHXH, Luật Việc làm (sửa đổi).

Thứ hai, đại biểu đề nghị các cơ quan có liên quan hãy đặt mình vào hoàn cảnh của người lao động, người bị nợ BHXH, mất việc làm để có chế tài mạnh mẽ và công cụ xử lý hữu hiệu hơn nữa để giải quyết dứt điểm những trường hợp nợ BHXH, BHYT, BHTN kéo dài. Đặc biệt, cần sớm quy định trách nhiệm đối với các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc thực hiện nhiệm vụ đã được giao nếu xảy ra tình trạng nợ, chậm ban hành văn bản hướng dẫn tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.

Thứ ba, qua các đợt tiếp xúc cử tri, đại diện người dân và công dân lao động đại biểu đề nghị Chính phủ cần sớm chỉ đạo tháo gỡ những khó khăn hiện tại của thị trường lao động, ít nhiều ảnh hưởng đến đời sống, việc làm của người lao động trong tình hình doanh nghiệp thiếu đơn hàng, thu hẹp sản xuất; sa thải lao động lớn tuổi; quan tâm đến điều kiện ăn ở, học tập của con công nhân, lao động; các giải pháp để khắc phục tình trạng nhận bảo hiểm một lần...

Mặt khác, đại biểu kiến nghị Chính phủ cần khẩn trương đánh giá sát hơn về hoạt động của các loại hình quỹ ngoài ngân sách theo Nghị quyết 792/NQ-UBTVQH14 2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành một số nhiệm vụ, giải pháp để quản lý và sử dụng các Quỹ tài chính ngoài ngân sách nhà nước, tránh chồng chéo nhiệm vụ về quản lý nhà nước. Quy định rõ về trách nhiệm, quản lý chặt chẽ đến cùng quyền lợi của người cùng tham gia liên quan đến các quỹ ngoài ngân sách. Trong tổ chức thực hiện, cần dựa trên hiệu quả hoạt động cụ thể và đầu ra của sản phẩm để đánh giá năng lực của bộ máy và có cơ chế quản lý, theo dõi phù hợp, tránh lãng phí nguồn lực không đáng có…

Tin, ảnh: Hồng Yến