
Mô hình trữ nước trong túi nylon ở huyện Giồng Trôm. Ảnh: Ánh Nguyệt
Chuẩn bị ứng phó
Nông dân là thành phần gắn bó chặt chẽ nhất với thiên nhiên hơn các thành phần khác trong xã hội. Vì từ khi đặt cây giống, đến giai đoạn chăm sóc, thu hoạch… đều có sự ảnh hưởng, lệ thuộc, tác động trực tiếp từ thời tiết, khí hậu. Thậm chí thành bại đôi khi con người phải bất lực trước thiên nhiên lành dữ định đoạt. Nên trong quá trình lao động, cái khó họ ló cái khôn. Họ luôn mẫn cảm, động não trong lao động để tồn tại và đi lên. Cuối mùa mưa năm rồi, không ít nông dân ở Giồng Trôm khẩn trương, rầm rộ xây hồ, mua bồn nhựa chứa nước mưa, nhằm phục vụ việc tưới tiêu cho vườn cây có múi của mình. Ngoài ra, họ còn cho nước ngọt vào túi nhựa nhiều kích cỡ, đặt xuống mương vườn. Riêng phương pháp đắp đập giữ nước ngọt trong mương vườn không phải nông dân nào cũng thực hiện khả thi. Vì có nhiều mạch nước mặn ngầm, lỗ mội len vào không kiểm soát được, nên bà con không dám mạo hiểm.
Những năm gần đây, nông dân khắp nơi trong tỉnh xây loại hồ tròn, có sức chứa 3.000 lít nước, với giá thành hiện nay vị chi khoảng 3 triệu đồng. Còn hồ có sức chứa 2.000 lít thì chừng 2 triệu đồng. Sở dĩ giá thành rẻ vì loại hồ này từ nền móng đến thành hồ, không dùng đến sắt thép. Mặt khác, chi phí thêm một ít ống dẫn, vòi nước ra vườn không đáng kể. Mùa này, họ cho nước vào chai nhựa đục lỗ, treo trên cành cây, nước nhỏ giọt xuống gốc để tiết kiệm nước rất tiện. Thợ hồ có khuôn sắt sẵn, họ mang tới, 2 người thi công chỉ 1 ngày là xong một hồ. Một tuần sau, họ đến dùng pa-lăng cẩu nắp đậy lên là bàn giao. Nên không ít gia đình xây đến 2 - 3 hồ. Như hộ anh Năm Sơn, anh Út Phong… ở Ấp 5A, thị trấn Giồng Trôm. Địa phương này có đến hàng chục nhóm thợ hoạt động xuyên suốt. Anh Hoàng ở xã Lương Phú (Giồng Trôm) hành nghề xây hồ nhiều năm. Anh cho biết, mỗi năm đến cuối mùa mưa là anh “đầu tắt mặt tối”. Mấy năm trước, anh sang tận Mỏ Cày, Bình Đại để xây hồ cho nông dân chứa nước ngọt đến mấy tháng. Bồn chứa nước ngọt cũng được bà con sử dụng. Tuy giá thành có cao nhưng khi muốn di dời sẽ rất dễ dàng.
Ở đây cũng không ít hộ sử dụng bồn nhựa để trữ nước ngọt. Bồn tuy giá có cao nhưng khi ta muốn di dời nơi khác sẽ dễ dàng. Ngoài dành cho việc tưới tiêu, họ còn sử dụng sinh hoạt trong nhà hoặc nuôi gia súc hàng ngày rất tiện lợi. Không phải mua nước bình lọc vừa tốn tiền lại mất thời gian như trước đây. Hiện nay, loại bồn này rất phổ biến ở Giồng Trôm.
Mỗi năm nông dân Bến Tre đến mùa hạn mặn, bà con mua máy lọc nước ngọt nhiều lên. Tuy giá thành có cao, nhưng vì bức xúc với sự sống còn của vườn cây của mình họ phải sử dụng dụng cụ này. Cũng như họ mua bút đo độ mặn để chủ động cho việc tưới tiêu sao cho có hiệu quả cao nhất.
Trồng so đũa che nắng
Cây có múi là loài không ưa nắng nóng kéo dài. Trồng so đũa xen trong cây có múi có nhiều ích lợi. Vì loài cây này lớn rất nhanh. Chừng 10 tháng thì cây cao đến 4 - 5m. Đường kính tán cây xòe ra cũng ngần ấy. Tán so đũa ngoài che nắng cho cây, như là “vệ tinh”, thu Ni-tơ trong không gian, tiết ra chất đạm xuống rễ, tạo cố định chất đạm tổng hợp, giúp cho đất tơi xốp, tạo thêm nguồn dinh dưỡng cho cây. Ngoài ra, ban ngày cây xòe lá che nắng, giảm độ nóng, đêm xuống, so đũa xếp lá lại, “nhường” khoảng trống cho lá hứng sương tiếp nước cho cây rất tốt. Không có loại cây nào có thể thay thế chức năng này. Bên cạnh, so đũa là nguồn thức ăn cho đàn dê. Nhiều hộ nông dân trồng cây có múi nuôi dê, để lấy phân, bón lại cho cây, thực hiện quy trình khép kín nhằm có nhiều nguồn thu nhập. So đũa còn có công dụng tạo phân xanh, cho bông, dùng nấu canh chua. So đũa là loại họ đậu, nên có người hái trái non để nấu canh chua, xào thịt, xào tép...
Đậy gốc để giữ ẩm cho cây
Theo anh Ba Lá, nông dân ở Châu Bình, hướng dẫn cách đậy gốc cây có múi vào mùa nắng: Muốn giữ ẩm cho cây, khi đậy nên chừa gốc rộng ra, đường kính khoảng chừng 4 tấc. Sử dụng bằng tàu dừa, hoặc tàu dừa nước là tốt nhất. Vì gốc cây được giữ ẩm lại thoáng mát. Tuy có mau khô đất, nhưng không tạo điều kiện cho loại tuyến trùng tấn công rễ, dẫn đến bệnh vàng lá gân xanh, ảnh hưởng đến “sức khỏe” của cây. Đồng thời, không nên làm cỏ xung quanh gốc theo cách truyền thống. Nhất là vào mùa nắng. Vì ngoài giữ ẩm, cỏ còn làm tơi xốp đất, môi trường tốt cho côn trùng có lợi, rễ cây hô hấp tốt, giúp cây nhanh phát triển. Không những vậy, nông dân còn uyển chuyển trồng thêm dừa nước dọc theo mương vườn, tạo bóng mát. Mùa nắng, nếu dày quá, đốn bớt tàu đậy vào gốc cây, giữ ẩm. Khi mục rã sẽ biến thành phân, tạo “thức ăn” cho cây là cách nông dân chọn lựa.
Nông sản là mặt hàng phụ thuộc: phụ thuộc vào thiên nhiên, dịch bệnh, giá cả thị trường, nên nghề làm vườn ít nhiều rủi ro. Từ đó, nông dân cần có nhiều kiến thức. Với các loại thông tin đại chúng như hiện nay, điều kiện rất tốt cho bà con tìm hiểu về mọi mặt để áp dụng, nhằm có sản lượng cho vườn cây có múi của mình. Ngoài ra, yếu tố về sự chuyên cần và linh hoạt trong lao động, sản xuất của nông dân bao giờ cũng cần thiết để hạn chế thiệt hại do thiên tai gây ra.
Anh Thuyên