Huyền thoại “Đội quân tóc dài” cầm súng

Hội Phụ nữ giải phóng - “Đội quân tóc dài” thời kỳ Đồng khởi Bến Tre được trao danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vào năm 2018. Ảnh: tư liệu

Chiến công oai hùng

Nhằm khơi dậy niềm tự hào và phát huy truyền thống anh hùng cách mạng, lòng biết ơn sâu sắc các thế hệ cha anh đã hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đoàn Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam phối hợp với Tỉnh ủy tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia về vai trò của “Đội quân tóc dài” và phong trào “Ba đảm đang” trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đây là hoạt động ý nghĩa, chia sẻ, trao đổi, thảo luận các kết quả nghiên cứu khoa học, minh chứng lịch sử tôn vinh, ghi nhận vai trò và những đóng góp quan trọng của “Đội quân tóc dài” và phong trào “Ba đảm đang” trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; đúc rút những bài học kinh nghiệm, bài học lịch sử để vận dụng sáng tạo vào phong trào phụ nữ và hoạt động Hội Liên hiệp Phụ nữ trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Để có tư liệu phục vụ bài viết về “Đội quân tóc dài” huyền thoại, chúng tôi tìm đến nhà cô Nguyễn Thị Khao (tức Út Thắng) - nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy - nguyên Trưởng ban Chỉ đạo đấu tranh chính trị của tỉnh, người được xem là nhân chứng của lịch sử. Bước qua tuổi 90, sức khỏe của cô yếu nhiều, chân đã run, mắt đã mờ, nhưng hồi ức về những năm tháng chiến đấu của “Đội quân tóc dài” trong cô vẫn còn nguyên vẹn.

Còn nhớ, ngày thay mặt các cô, các bà trong “Đội quân tóc dài” đón nhận danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”, cảm xúc cô dâng trào. Cô Út Thắng cho biết, mình không thể nào nhớ xiết đấu tranh bao nhiêu trận, mỗi trận diễn biến và kết thúc ra sao. Chỉ biết hễ có khủng bố là có đấu tranh mà giặc thì không ngày nào không khủng bố. Trong bài phát biểu về vai trò của đấu tranh chính trị trong phong trào Đồng khởi ở tỉnh, cô Út Thắng cho biết: Từ năm 1962 trở về sau, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của Tỉnh ủy, phong trào của phụ nữ ngày càng phát triển, đi vào chiều sâu. Địch khủng bố ngày càng ác liệt, các vụ thảm sát học sinh tại 2 trường Linh Phụng (Giồng Trôm) và Tân Bình (Mỏ Cày), rải chất độc hóa học, dùng B52 cày xới… càng làm cho quyết tâm chiến đấu của đồng bào, chị em lên cao hơn.

Trước yêu cầu phải đấu tranh, Bộ Chỉ huy của “Đội quân tóc dài” ra đời gồm: Ban Chỉ đạo bí mật, Ban Chỉ huy công khai từ cấp tỉnh đến huyện, xã. Tổ chức của lực lượng cũng chặt chẽ hơn, có lực lượng thường trực, dự bị, khi cần đấu tranh, lực lượng biên chế thành tiểu đội, trung đội, đại đội có giao liên, trinh sát, hậu cần, cứu thương, kể cả ở nhà có các đội văn nghệ đón rước khi lực lượng đấu tranh trở về. Sau mỗi cuộc đấu tranh, Ban Chỉ đạo các cấp họp kiểm điểm, rút kinh nghiệm, khen thưởng, phê bình, kỷ luật nghiêm túc. Công tác chính trị, tư tưởng trong nội bộ lực lượng phụ nữ cũng được quan tâm chu đáo, chú trọng đấu tranh với những biểu hiện dao động trong chiến đấu, kể cả tư tưởng cầu an, thiếu tin tưởng vào hiệu quả đấu tranh chính trị khi có quân Mỹ vào trong một số cán bộ lãnh đạo.

Ngoài các cuộc đấu tranh trực diện, liên tục, hết bãi thị, đình công đến đi “chợ nhồi”, chính vì vai trò đó góp phần tiêu hao sinh lực địch, làm chúng mất phương hướng tấn công. Do đó, phong trào đấu tranh chính trị của đồng bào và phụ nữ đã ngày càng phát triển vững mạnh, quy mô lực lượng tham gia đấu tranh về sau càng tăng, có những đợt huy động 10, 25, 30 ngàn người. Cao điểm là chiến dịch Mậu Thân 1968 có tới 100 ngàn người tham gia, riêng điểm của tỉnh có 11 tiểu đoàn. Với khẩu hiệu “Một tấc không đi, một ly không rời”, chị em đã cùng với đồng bào kiên cường bám trụ. Địch rào hàng đắp lũy, đồng bào lại bạt lũy phá rào, có ấp chiến lược phá đi phá lại 40 - 50 lần. Đến năm 1964, không một ấp chiến lược nào do địch dựng còn nguyên vẹn.

Trong phong trào đấu tranh chính trị, chị em có điều kiện tiếp cận binh sĩ, sĩ quan địch nên làm công tác binh vận rất hiệu quả, biến ác ôn thành lưng chừng, lưng chừng tiến tới giác ngộ cách mạng, tiếp tục làm nội tuyến liên lạc qua cán bộ mật giao kết hợp với lực lượng bên ngoài lấy đồn địch (điển hình là bót An Định, Mỏ Cày, Châu Hòa, Châu Phú - Giồng Trôm…).

Đi vào lịch sử

“Trong cuộc đọ sức một mất, một còn vô cùng chênh lệch về mọi mặt với địch, phụ nữ Bến Tre rất xứng đáng với 8 chữ vàng “Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang” mà Đảng và Bác Hồ đã trao tặng cho phụ nữ. Có lẽ hiếm có nơi nào trong cuộc kháng chiến này, người phụ nữ phải chịu nhiều đau thương, mất mát đến như vậy. Nhưng cũng hiếm có nơi nào sức chịu đựng bền bỉ, phẩm chất anh hùng, bất khuất, kiên trung, sắt son với Đảng, với cách mạng, tài trí thông minh, sáng tạo… của người phụ nữ lại được thể hiện mãnh liệt và tỏa sáng đến như vậy”, cô Út bồi hồi.

Lãnh đạo tỉnh cùng đại biểu chụp ảnh lưu niệm với các cô trong “Đội quân tóc dài” nhân dịp tập thể Hội Phụ nữ giải phóng “Đội quân tóc dài” thời kỳ Đồng khởi Bến Tre đón nhận danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”. Ảnh: Phạm Tuyết

Chiến công của “Đội quân tóc dài” đã vươn xa. Năm 2019, nhằm ôn lại truyền thống cách mạng của “Đội quân tóc dài” và “Đội Thiếu niên du kích Đình Bảng” (Bắc Ninh), Tỉnh ủy Bến Tre - Bắc Ninh tổ chức cuộc gặp lịch sử của hai đơn vị cách mạng anh hùng. Nhân chuyến gặp mặt lịch sử này, ông Nguyễn Văn Phong khi ấy là Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh nhấn mạnh: “Đội quân tóc dài” huyền thoại độc nhất vô nhị được Trung ương Đảng tặng 8 chữ vàng “Anh dũng Đồng khởi, thắng Mỹ, diệt ngụy” được tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” làm rạng rỡ thêm truyền thống yêu nước bất khuất, trung hậu, đảm đang của phụ nữ Việt Nam, xứng đáng là con cháu Bà Trưng, Bà Triệu. Đó là những tấm gương cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng sự nối tiếp truyền thống của cha ông, của Đảng Cộng sản, của quê hương, đất nước. Những chiến công hiển hách của “Đội quân tóc dài” - “Đội Thiếu niên du kích Đình Bảng” (Bắc Ninh) đã góp phần làm nên Điện Biên Phủ lẫy lừng năm châu, chấn động địa cầu, cuộc Tổng tiến công nổi dậy mùa xuân 1975 giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Thực hiện nguyện ước của Chủ tịch Hồ Chí Minh Bắc Nam sum họp một nhà, đưa dân tộc bước vào kỷ nguyên mới, xây dựng và bảo vệ vững chắc Việt Nam xã hội chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Phát biểu nhân ngày “Đội quân tóc dài” nhận danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”, nguyên Phó chủ tịch nước Trương Mỹ Hoa cho rằng, thành tích của “Đội quân tóc dài” gắn liền với cuộc chiến đấu của quân, dân Bến Tre nói riêng, của Việt Nam nói chung. Có thể khẳng định rằng “Đội quân tóc dài” là đội quân nữ duy nhất của cả thế giới, không riêng gì Việt Nam, đây mà niềm tự hào của đất nước, quê hương.

“Đội quân tóc dài” ra đời, chiến đấu, hy sinh, góp phần vào công cuộc đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, đây được xem là hình ảnh tiêu biểu của thời đại mới, lực lượng tiêu nhất của phụ nữ Việt Nam thời đại Hồ Chính Minh. Phụ nữ đã thể hiện rõ vai trò của mình trong giai đoạn kháng chiến vừa nuôi con, vừa đánh giặc, góp phần thiết thực vào công cuộc chiến đấu của quân dân ta.

Nữ ký giả Pháp Madeleine Riffaud, sau chuyến đi thăm vùng giải phóng miền Nam vào đầu năm 1965 đã viết: “Quả là ở miền Nam đang tồn tại một đội quân kỳ lạ, không súng ống, có mặt ở khắp nơi, thành thị cũng như thôn quê, một đội quân mà các bản tin của các hãng thông tấn hầu như không bao giờ nói đến, song lại đóng vai trò to lớn trong cuộc chiến đấu của nhân dân miền Nam Việt Nam chống xâm lược, ngay cả trước khi những người du kích đầu tiên cầm lấy vũ khí. Đó chính là “đội quân búi tóc” tập hợp hàng triệu nữ chiến sĩ”.

Phạm Tuyết