Nền báo chí cách mạng chiến đấu và trưởng thành

Báo Thanh Niên xuất bản ngày 3-10-1926. Ảnh tư liệu baotanglichsu.vn

Lịch sử hình thành

Trong lịch sử Báo chí Việt Nam, từ những năm 60 của thế kỷ XIX đã có một số báo lần lượt ra đời tại Sài Gòn, Hà Nội và một vài địa phương khác. Trong đó, sớm nhất có thể kể đến là Gia Định Báo (báo có tính thời sự, ra mắt ngày 15-4-1865) và tiếp theo là các loại báo chuyên biệt như: Thông Loại Khóa Trình (văn hóa), Nông Cổ Mín Đàm (kinh tế), Phụ Nữ Tân Văn (phụ nữ), Con Ong (châm biếm), Cậu Ấm (thiếu nhi)…

Đến những năm đầu thế kỷ XX, hàng loạt tờ báo của người Việt Nam được xuất bản, tập hợp nhiều nhà văn, nhà báo, trí thức theo từng nhóm nhỏ nhưng có các khuynh hướng chính trị khác nhau. Từ năm 1925, báo chí Việt Nam bắt đầu phát triển, cả nước có khoảng 100 tờ báo, gồm: báo chữ Pháp, quốc ngữ, chữ Hán, Anh… Trong đó xuất hiện những tờ báo có khuynh hướng đối lập với chính quyền thực dân như La Cloche Fêlée (Tiếng Chuông Rè), L’Annam, Người Nhà Quê, Đông Pháp Thời Báo… được điều hành bởi các nhà chính trị - nhà báo tài giỏi như Nguyễn An Ninh, Phan Văn Trường, Nguyễn Khánh Toàn, Trần Huy Liệu…

Đến ngày 21-6-1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), tờ báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập đã khởi nguồn cho dòng chảy báo chí, truyền thông cách mạng trở thành một bộ phận gắn bó với sự nghiệp cách mạng, với dân tộc Việt Nam. Giai đoạn 1925 - 1945, báo chí luôn là cơ quan ngôn luận của tổ chức cách mạng và đấu tranh mạnh mẽ với các tư tưởng, quan điểm chính trị, chính sách của chủ nghĩa đế quốc Pháp và bọn tay sai; chống chủ nghĩa quốc gia cải lương, những xu hướng thỏa hiệp, đầu hàng; những sai lầm tả khuynh và hữu khuynh trong nội bộ Đảng và trong các tổ chức quần chúng cách mạng...

Thông qua báo chí cách mạng đã tuyên truyền cho chủ nghĩa Mác-Lênin, truyền bá tư tưởng cộng sản vào Việt Nam, nâng cao nhận thức chính trị của quần chúng. Từ Báo Thanh Niên (1925) đến Báo Cờ Giải Phóng (1945), trong 20 năm ấy, báo chí cách mạng từ một tờ báo khổ nhỏ, biên tập và in số lượng ít, từ nước ngoài đưa về nước, đến tháng 8-1945, đã có gần 400 tờ báo và tạp chí in ở trong nước với số lượng lớn.

Từ tháng 8-1945 trở đi, dưới chế độ dân chủ nhân dân, báo chí cách mạng xuất bản công khai, in ty-pô với số lượng lớn. Báo Cứu Quốc xuất bản hàng ngày là tờ báo lớn nhất cả nước. Trong làng báo xuất hiện hai cơ quan mới: Đài Phát thanh Tiếng nói Việt Nam và Thông tấn xã Việt Nam. Trong năm đầu của chính quyền cách mạng, báo chí phục vụ tích cực cho nhiệm vụ bảo vệ chính quyền non trẻ.

Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp lần thứ hai bùng nổ và lan rộng. Báo chí cách mạng có một bộ phận xuất bản công khai ở các vùng tự do và các căn cứ kháng chiến, một bộ phận xuất bản trong vùng địch chiếm. Những văn kiện của Đảng, bài nói và viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo của Đảng được in trên các báo Trung ương và các báo địa phương. Năm 1951, Báo Nhân Dân, cơ quan Trung ương của Đảng bắt đầu xuất bản, tạp chí Cộng sản, tạp chí Sinh hoạt nội bộ, Báo Quân đội Nhân dân ra đời.

Từ năm 1954, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi, nước ta tạm thời chia làm 2 miền với 2 nhiệm vụ chiến lược khác nhau nhưng có một nhiệm vụ chung là đánh đổ đế quốc Mỹ và tay sai, hoàn thành cách mạng giải phóng dân tộc. Báo chí cách mạng hình thành báo chí tự do ở miền Bắc và báo chí xuất bản bí mật ở vùng địch tạm chiếm ở miền Nam. Trong điều kiện mới, báo chí miền Bắc có những bước tiến vượt bậc. Báo Nhân Dân ra hàng ngày, in với số lượng lớn nhất bằng kỹ thuật tiên tiến. Ngày 2-6-1950, Hội Nhà báo Việt Nam được thành lập đã đoàn kết rộng rãi các nhà báo trong nước và tháng 7-1950 gia nhập Tổ chức Quốc tế các nhà báo (OIJ).

Nhiệm vụ của báo chí cách mạng từ khi ra đời được cắt nghĩa đơn giản mà lớn lao: Tuyên truyền “để càng ngày càng đông quần chúng biết mục đích của Đảng”.

Tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam (16-4-1959), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn các nhà báo: “Tất cả những người làm báo phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng được”. Đến Đại hội đại biểu lần thứ III Hội Nhà báo Việt Nam, Người chỉ rõ: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng. Đó là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân ta, cũng là nhiệm vụ của báo chí ta”.

Báo đảng địa phương trong dòng chảy lớn

Cùng với Báo Nhân Dân, 63 tỉnh, thành cả nước đều có báo Đảng, là cơ quan ngôn luận và tiếng nói của Đảng bộ và nhân dân tại địa phương. Báo đảng các địa phương là một bộ phận không thể tách rời của lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam. Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, trong hoàn cảnh đất nước bị thực dân Pháp xâm lược, nhiều tờ báo là tiền thân của các báo đảng tỉnh, thành phố đã nêu cao tinh thần yêu nước và chủ nghĩa xã hội, đấu tranh kiên quyết chống chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động, nhằm giải phóng dân tộc, giành độc lập cho Tổ quốc.

Trong thời kỳ tổ chức đảng chưa phát triển rộng khắp, bị địch khủng bố ráo riết thì chính các tờ báo đảng địa phương đã đảm đương nhiệm vụ truyền bá đường lối, chính sách của Đảng và cổ vũ phong trào hành động của nhân dân ở địa phương.

Từ đó đến nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, hệ thống báo Đảng của nước ta không ngừng trưởng thành, lớn mạnh về mọi mặt, luôn xứng đáng là lực lượng nòng cốt trên mặt trận tư tưởng của Đảng, giữ vai trò trung tâm trong thực hiện các nhiệm vụ chính trị mà Đảng, Nhà nước và nhân dân tin tưởng, giao phó cho báo chí, làm tốt công tác thông tin tuyên truyền, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, tích cực xây dựng, làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, có đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Các cơ quan báo Đảng đồng thời giữ vai trò nòng cốt, chủ lực trong định hướng dư luận, lan tỏa, tăng cường những thông tin tích cực trong dòng chảy tin tức hàng ngày; đồng thời, phản ánh kịp thời tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị chính đáng của nhân dân, góp phần củng cố, vun đắp quan hệ máu thịt giữa Đảng với dân và khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Nhiều tác phẩm báo chí tạo được hiệu quả xã hội cao, sức lan tỏa rộng rãi trong nhân dân. Báo chí đã có những đóng góp quan trọng trong công tác thông tin về chủ quyền biển, đảo, thông tin tuyên truyền về đối ngoại, thông tin về những thành tựu trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, về các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, góp phần đưa hình ảnh đất nước, con người Việt Nam nhân ái, nghĩa tình, thân thiện, hòa bình, hữu nghị đến với các nước cũng như thúc đẩy hội nhập quốc tế, nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.

Thanh Đồng (tổng hợp)