Phát triển du lịch nông nghiệp tương xứng với tiềm năng

Du lịch (DL) nông nghiệp hay DL gắn với nông nghiệp có thể được hiểu là một loại hình DL tạo ra sản phẩm phục vụ DL dựa trên nền tảng sản xuất nông nghiệp. Loại hình này đang phát triển và trở thành xu hướng mới trong ngành DL do mang lại cho du khách nhiều trải nghiệm thực tế. Ngành nông nghiệp tỉnh nhà với thế mạnh về cây dừa và bưởi, cùng với vùng sản xuất cây giống, hoa kiểng lớn nhất nước, phong phú nhiều loại nông sản là tiềm năng, thế mạnh để gắn kết với DL.

Chăm sóc hoa kiểng. Ảnh: Nguyễn Hải

Chương trình hành động số 22-CTr/TU của Tỉnh ủy thực hiện Nghị quyết số 08/NQ-TW của Bộ Chính trị về phát triển DL trở thành ngành kinh tế mũi nhọn đã định hướng rõ “phát triển mạnh DL Bến Tre gắn với xuất khẩu hàng nông sản tại chỗ trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng”; đồng thời, cũng xác định một trong các sản phẩm DL mà tỉnh tập trung xây dựng là DL kết hợp với tham quan các làng nghề. Qua đó, giúp cho nông nghiệp địa phương phát triển, nâng cao giá trị nông sản tỉnh nhà. Tuy nhiên, với nhiều tiềm năng để ngỏ, DL gắn với nông nghiệp ở tỉnh ta còn nhiều vấn đề cần làm để phát triển mạnh mẽ hơn.

Mang đến nhiều trải nghiệm

Ở Bến Tre, loại hình DL nông nghiệp đã hình thành từ rất lâu với hình thức các điểm tư nhân tổ chức cho khách tham quan, hái trái cây tại các vườn cây ăn trái như vườn ổi, vườn sơ ri... Vài năm gần đây, loại hình tham quan vườn trái cây tại các xã ven sông Tiền như Tân Phú, Tân Thạch (huyện Châu Thành), vùng trái cây Sơn Định, Phú Phụng, Vĩnh Thành (huyện Chợ Lách) phát triển mạnh trở lại, thu hút đông đảo du khách. Tại các vườn này, chủ vườn tổ chức các hoạt động như: tham quan vườn cây, hái trái cây, thưởng thức trái cây ngay tại vườn, chèo xuồng trong mương vườn… Hầu hết các điểm này hợp tác với công ty lữ hành khai thác vườn trái cây trở thành điểm đến, điểm dừng chân hoặc ăn uống của các tour tuyến tham quan.

Một số ít điểm có cách tổ chức bài bản hơn và tạo được sản phẩm đặc thù như Nông trại sinh thái Sân chim Vàm Hồ (xã Tân Mỹ, huyện Ba Tri) khai thác theo hướng sinh thái gắn với bảo tồn thiên nhiên và hoạt động trải nghiệm tại nông trại; điểm DL Phú An Khang (xã Bình Phú, TP. Bến Tre) khai thác theo hướng nông nghiệp công nghệ cao... Tại các điểm này, du khách được tham quan vườn cây trái, tìm hiểu kỹ thuật trồng rau sạch, trái cây sạch theo kỹ thuật hiện đại, được hướng dẫn phân biệt các loại dừa, hay được chính tay trồng cây, hái trái cây, thử làm một số loại bánh dân dã… Các hoạt động giúp du khách gần gũi với thiên nhiên, hiểu hơn về nông nghiệp, về đời sống nông thôn, nhất là ý thức hơn trong bảo vệ môi trường tự nhiên.

Du khách Lý Thị Thùy Duyên - giáo viên Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa (TP. Hồ Chí Minh) sau một buổi trải nghiệm “làm kiểm lâm” ở Sân chim Vàm Hồ, hào hứng kể: “Cuộc sống ở thành phố vội vã, một ngày được đi về nông thôn, trải nghiệm cuộc sống vùng quê giúp tôi làm mới chính mình. Chuyến đi với tôi rất có ý nghĩa khi được đến với rừng, được nghe các nhân viên kiểm lâm giới thiệu về sinh thái rừng. Điều này giúp tôi cũng như giúp các em học sinh hiểu thêm về thế giới động, thực vật, hiểu sự vất vả để yêu và quý thêm tự nhiên và những con người với những nghề nghiệp đặc thù như kiểm lâm”.

Cùng tham gia chuyến trải nghiệm, em Huỳnh Phước Lợi, học sinh lớp 9 chuyên Sinh, Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa bày tỏ: “Em học được nhiều thứ từ môi trường tự nhiên. Em cảm thấy thú vị khi lần đầu tiên đi bộ trong rừng,  tự tay thả cá xuống rạch nhỏ nhằm cân bằng hệ sinh thái, điều mà trước đây em học từ sách vở”.

Nâng tầm giá trị nông sản địa phương

Đối với người nông dân, làm nông nghiệp gắn với DL mang lại rất nhiều lợi ích. Dễ thấy nhất là nông sản bán được giá hơn. Là một trong các điểm DL sinh thái tổ chức theo hình thức cho du khách tham quan vườn trái cây ở huyện Chợ Lách, bà Nguyễn Thị Hồng Hạnh - chủ điểm DL sinh thái Bảy Thảo (xã Vĩnh Thành) chia sẻ: “Từ khi làm DL, sầu riêng vườn nhà tôi bán có giá hơn vì không phải qua thương lái. Khách tin tưởng về chất lượng trái cây nên quay lại mua hoặc điện thoại đặt hàng gửi đi”. Được biết, không chỉ chăm sóc vườn sầu riêng lâu năm để làm DL, gia đình ông bà Bảy Thảo còn trồng thêm kiểng lá, các loại cây công trình và có ao nuôi cá tai tượng, có trại nuôi gà nòi. Gia đình đã tạo được trang mạng xã hội để giữ liên lạc với du khách, giới thiệu các hoạt động, bán nông sản online. 

Khi gắn với DL, nông sản được nâng tầm giá trị, được quảng bá, mở rộng thị trường. Hoạt động ổn định, nhiều điểm DL hướng tới đa dạng hơn các sản phẩm chế biến từ nông sản để phục vụ nhu cầu du khách. Đơn cử như điểm DL Phú An Khang (xã Bình Phú, TP. Bến Tre) chọn xây dựng sản phẩm DL chính dựa trên sản xuất nông nghiệp công nghệ cao. Đó là dưa lưới, rau củ quả được trồng theo công nghệ hiện đại, đảm bảo tiêu chuẩn VietGAP, mô hình “Vườn cây online” để du khách sở hữu những cây của mình, sau đó theo dõi quá trình sinh trưởng và thu hoạch trái. Nông sản sạch của Phú An Khang sau khi thu hoạch không chỉ được bán cho du khách đến tham quan, vui chơi mà còn có thị trường tiêu thụ ổn định ở TP. Hồ Chí Minh.

Hướng tới chế biến để nâng giá trị nông sản, phục vụ DL, theo bà Đoàn Thị Mỹ Nhu, phụ trách điều hành tại điểm DL Nông trại sinh thái Sân chim Vàm Hồ (Ba Tri), chế biến nông sản thành nhiều loại sản phẩm khác sẽ có lợi nhiều hơn khi chỉ phục vụ một loại nông sản tươi vì sẽ tối đa hóa giá trị nông sản, du khách có thể sử dụng với nhiều hình thức khác nhau, nhất là có thể mua mang đi. Có thể nói, DLNN là một mắt xích quan trọng để xây dựng chuỗi giá trị nông sản địa phương.

Xây dựng sản phẩm đúng cách

Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hữu Phước nhận định: “Hiện cách làm DL của chúng ta chỉ mới dựa trên những thứ sẵn có chứ chưa có cách tổ chức thực hiện bài bản”. Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Dung - Trưởng phòng Quản lý DL Sở Văn hóa, Thể thao và DL, hoạt động DL nông nghiệp ở tỉnh hình thành từ lâu, đến nay có dấu hiệu phát triển mạnh trở lại nhưng vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, còn bỏ ngỏ nhiều tiềm năng, giá trị. Thưởng thức trái cây tại vườn chỉ mới là một trải nghiệm nhỏ trong vô số sản phẩm DL nông nghiệp và nếu chỉ dừng lại ở đó thì DL nông nghiệp chưa thể bền vững.

Khi được hỏi mong muốn gì về loại hình DL nông nghiệp, đa số du khách cho rằng họ muốn trải nghiệm cuộc sống làm nông, hiểu biết về nông nghiệp nhiều hơn; muốn được cung cấp thêm thông tin về nơi đến, tập quán trồng trọt, đời sống của cư dân địa phương.

Chợ Lách có thế mạnh để phát triển DL nông nghiệp. Vấn đề gút mắc hiện nay là chủ vườn trái cây còn e ngại trong làm DL. Một bộ phận cho rằng việc vào vườn tham quan hái trái, chụp hình, quay phim làm ảnh hưởng tới sản lượng trái cây, hoa không nở…

Tiến sĩ Bùi Thanh Liêm - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện cho rằng: “Cần hiểu dưới góc độ khoa học là do khi nhiều người đi vào vườn cây sẽ làm thay đối kết cấu đất, dễ làm cây, hoa bị lây nhiễm sâu bệnh. Nếu bẻ hái trái không ý thức sẽ làm hư hại cây, ảnh hưởng sản lượng. Vì vậy, việc cần làm là giúp người dân có cách tổ chức làm DL, bố trí cảnh quan sao cho hợp lý như: tạo lối đi an toàn trong vườn để tránh việc giẫm đạp, hư kết cấu đất, hướng dẫn cho du khách hái trái chín, giúp họ có ý thức để bảo vệ vườn cây… Quan trọng hơn cả là cần tổ chức khai thác DL nông nghiệp một cách đúng đắn và bền vững để có sự cân bằng giữa làm DL với sản xuất nông nghiệp”.

Cần nguồn nhân lực chất lượng

Hướng phát triển lâu dài cho DL nông nghiệp còn tập trung phát triển nguồn nhân lực phù hợp. Người trực tiếp tham gia vào loại hình DL nông nghiệp đòi hỏi phải có kiến thức, có tính chuyên nghiệp để hướng dẫn, thực hiện loại hình DL này đến nơi đến chốn. Trong đó, vai trò của hướng dẫn viên tại điểm là phải truyền tải được cái hồn của vùng đất với du khách. Thạc sĩ Phan Bửu Toàn - Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề DL Sài Gòn (TP. Hồ Chí Minh) trong những đợt tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho các hướng dẫn viên DL của tỉnh cũng từng lưu ý về vai trò “thổi hồn” của văn hóa địa phương đến với du khách. Điều này đòi hỏi hướng dẫn viên cần có sự am hiểu về địa phương, có kiến thức, hiểu biết về văn hóa - xã hội củađịa phương. Thời gian qua, công tác tập huấn cho hướng dẫn viên về nghiệp vụ, thông tin về tình hình kinh tế - xã hội, nhất là thông tin về chỉ dẫn địa lý “Dừa uống nước xiêm xanh” và “Bưởi da xanh Bến Tre” để cho hướng dẫn viên DL biết về các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của tỉnh được ngành chức năng phối hợp các địa phương tổ chức thực hiện.

Từ xây dựng sản phẩm DL đến truyền thông, bồi dưỡng nguồn nhân lực, liên kết phát triển đều phải tiến lên một bước mới để phát triển DL tỉnh nhà. Bà Nguyễn Thị Ngọc Dung nêu ý kiến: Để tiếp tục hỗ trợ phát triển mô hình DL nông nghiệp, thời gian tới, tỉnh cần xây dựng cơ chế chính sách và điều kiện cho địa phương, nhất là tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng. Tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ vào nuôi trồng, sản xuất nông nghiệp, đảm bảo sản phẩm nông nghiệp đủ chuẩn, quan tâm mẫu mã hàng hóa, làm cho bắt mắt, đẹp hơn. Đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích thiết thực của việc phát triển nông nghiệp gắn với DL để đảm bảo được vệ sinh môi trường. Quy hoạch phát triển nông nghiệp phải gắn kết chặt chẽ với quy hoạch DL, triển khai thực hiện có hiệu quả chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” giai đoạn 2018 - 2020 để tạo ra sản phẩm DL nông nghiệp đặc trưng của mỗi địa phương.

Thanh Đồng