Quản lý, xử lý chất thải rắn, bài 1: Báo động nguy cơ ô nhiễm môi trường

Nhiều bãi rác tự phát dọc tuyến đường khu dân cư.

Nguy cơ ô nhiễm môi trường từ CTR là vấn đề cấp bách ở hầu hết các huyện, thành phố trong tỉnh. Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng và thành phần CTR gây khó khăn cho công tác thu gom, xử lý.

Thu gom chưa đáp ứng nhu cầu

Tổng lượng CTR phát sinh thu gom được tại các khu đô thị trên địa bàn tỉnh tăng dần qua các năm, hiện nay tương đương 180 ngàn tấn/năm. Trong đó, lượng rác thải lớn nhất phát sinh tại TP. Bến Tre trung bình 120 - 130 tấn/ngày, còn lại là của các thị trấn, khu vực trung tâm các xã của huyện. Thời gian qua, công tác thu gom, xử lý rác được tổ chức thường xuyên, liên tục; quy mô, địa bàn thu gom có phát triển nhưng vẫn còn chậm so với nhịp độ phát triển kinh tế - xã hội.

Theo đánh giá của ngành chức năng, lượng CTR có xu hướng tăng do tốc độ đô thị hóa và sự dịch chuyển dân số từ khu vực nông thôn ra thành thị. Phó chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Võ Văn Ngoan cho biết: “Công tác thu gom CTR chưa đáp ứng được nhu cầu, đơn vị chỉ tập trung thu gom trong khu vực nội thị và tại một số chợ. Kinh phí của các huyện hiện còn rất hạn chế nên việc mở rộng địa bàn thu gom gặp khó khăn”.

Bãi rác của huyện Bình Đại với diện tích gần 2ha (ấp Bình Hòa, Thị trấn) thu gom trung bình 25 tấn rác/ngày. Lượng rác thu gom từ các xã: Lộc Thuận, Định Trung, Phú Long, Bình Thới, Bình Thắng, Đại Hòa Lộc và thị trấn Bình Đại với tổng số hộ đăng ký thu gom khoảng 15.958 hộ và 5 chợ xã. Số lượng rác thu gom được chỉ ước khoảng 30 - 50% lượng rác của huyện. Trưởng phòng Kinh tế hạ tầng huyện Bình Đại Huỳnh Văn Mai cho biết: “Bãi rác của huyện đang trong tình trạng quá tải nên đơn vị không thể thu gom tất cả lượng rác trong dân”.

TP. Bến Tre được xem là nơi thực hiện thu gom rác tốt nhưng hộ đăng ký thu gom rác cũng chỉ đạt mức 30 - 50% đối với xã và trên 95% hộ ở phường. Chia sẻ vấn đề này, Phó trưởng phòng Quản lý đô thị TP. Bến Tre Hồ Phước Hưng cho hay, hạ tầng đường phố, ngõ hẻm một số xã còn chật hẹp, do đó, công tác thu gom, vận chuyển còn hạn chế. Bên cạnh đó, lượng công nhân vệ sinh của đơn vị thu gom chưa đáp ứng nhu cầu phát triển đô thị. Ngoài ra, ý thức của bộ phận người dân còn hạn chế trong việc xử lý rác, đăng ký thu gom rác.

Khó khăn trong xử lý

Việc xử lý CTR hiện nay vô cùng gian nan, hầu hết bãi rác hiện hữu ở các huyện đều quá tải so với lượng rác phát sinh. Nhà máy xử lý rác thải của tỉnh đã tiếp nhận rác từ tháng 6-2018, nhưng dây chuyền xử lý rác chưa đồng bộ nên rác chưa được xử lý triệt để. Các loại rác không phải thành phần hữu cơ sau khi phân loại được chuyển trở lại bãi rác tạm (trong khuôn viên nhà xử lý rác) tương đối lớn gây quá tải bãi rác, vấn đề ô nhiễm môi trường gây bức xúc trong dân.

Với kinh phí gần 1 tỷ đồng, lò đốt rác tại bãi rác huyện Giồng Trôm xây dựng vào năm 2016 có công suất thiết kế 500kg/giờ được xem là giải pháp ưu việt trong xử lý CTR tại địa phương, góp phần giảm đáng kể lượng rác tại bãi. Thế nhưng, qua thời gian vận hành, công suất thực tế của lò đốt chỉ đạt khoảng 150 - 180kg/giờ và hiện lò đốt đang ngừng hoạt động do phải trùng tu, nâng cấp, sửa chữa và trong giai đoạn kiểm định các thiết bị.

Phó trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Giồng Trôm Phan Kim Tuyền cho biết: “Đặc thù rác ở miền Nam là độ ẩm cao, cùng với các điều kiện nhiệt độ thời tiết nên đốt không đạt công suất. Mặt khác, việc phân loại rác tại nguồn hiện nay vẫn chưa được thực hiện do phương tiện vận chuyển không đủ cho việc phân loại rác vô cơ, hữu cơ. Phần khác do ý thức của người dân”.

Với lượng rác thu gom gần 7 tấn/ngày, huyện Giồng Trôm xử lý bằng cách đổ dần từ trong ra ngoài, thành nhiều lớp để phân hủy tự nhiên tại bãi rác huyện. Khả năng, cuối năm nay, bãi rác huyện Giồng Trôm sẽ đầy 3/3 hố chôn lấp.

 Theo ông Võ Văn Ngoan, không riêng địa phương nào, CTR đang quá tải là vấn đề quan tâm của tỉnh và toàn quốc. Trên địa bàn tỉnh chưa xây dựng bãi chôn lấp hợp vệ sinh đúng nghĩa, tất cả lượng rác được thu gom đều xử lý bằng hình thức thải đổ tại các bãi rác hở có diện tích nhỏ, gần khu dân cư. Khu vực nông thôn, đa số người dân đào hố chôn lấp và đốt trong đất vườn nhà mình. Đối với huyện có hệ thống thu gom và có bãi rác thì rác được vận chuyển tới bãi rác. Mùa nắng rác được đốt, mùa mưa để phân hủy tự nhiên có kết hợp phun chế phẩm EM để hạn chế mùi hôi, ruồi.

Quy hoạch chưa đồng thuận

Theo quy hoạch quản lý CTR tỉnh đến năm 2030, tỉnh có 4 khu xử lý CTR tại các huyện Châu Thành, Ba Tri, Chợ Lách và Thạnh Phú sẽ góp phần đáng kể việc thu gom và xử lý CTR trên địa bàn. Tuy nhiên, đến nay, nhiều địa phương vẫn chưa tiến hành xây dựng được bãi rác do gặp nhiều khó khăn trong công tác quy hoạch.

Phần lớn diện tích ở huyện là đất sản xuất nên công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng thu hồi để làm các bãi xử lý CTR gặp rất nhiều khó khăn. Một số hộ dân chưa có sự đồng thuận trong quá trình triển khai các khu xử lý CTR vì sợ ô nhiễm môi trường phát sinh trong quá trình hoạt động. Đơn cử ở huyện Bình Đại, trước đây có quy hoạch 4,8ha đất tại xã Đại Hòa Lộc để chuẩn bị di dời bãi rác hiện hữu nhưng người dân không đồng thuận. Đến nay, câu chuyện quy hoạch tại Đại Hòa Lộc cũng “lùi vào dĩ vãng”.

Theo ông Võ Văn Ngoan, trong thời gian tới, tỉnh sẽ tạo điều kiện ưu đãi các cơ sở áp dụng công nghệ sạch, ít chất thải nhằm giảm thiểu chất thải. Xây dựng cơ chế khuyến khích sản xuất và sử dụng các sản phẩm, hàng hóa thân thiện với môi trường. Đồng thời, tranh thủ các điều kiện cần thiết để đầu tư trang thiết bị và nguồn nhân lực phù hợp nhằm tăng cường năng lực thu gom rác tại địa phương.

Để phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, Sở Xây dựng đã phối hợp với các ngành, địa phương khảo sát một số điểm để điều chỉnh quy hoạch quản lý CTR đến năm 2030 được phê duyệt theo Quyết định số 1537 của UBND tỉnh vào năm 2013. Bên cạnh đó, Ban quản lý Dự án đầu tư xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh đang đẩy nhanh tiến độ thực hiện nâng cấp, cải tạo bãi rác huyện Bình Đại và huyện Thạnh Phú để đáp ứng nhu cầu xử lý CTR tại địa phương. Lãnh đạo Tỉnh ủy đã kiểm tra và đôn đốc việc xử lý triệt để ô nhiễm tại Nhà máy xử lý rác thải của tỉnh; buộc nhà đầu tư cam kết tiến độ và khắc phục vấn đề liên quan đến môi trường.

Bài, ảnh: Phan Hân