Các cán bộ, đảng viên trong xã đã tôn vinh Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định và đồng chí Chủ tịch Fidel Castro, là hai nhân vật đã làm nên kỳ tích lịch sử trong đấu tranh giải phóng dân tộc. Đối với đất nước Việt Nam nói chung và Lương Hòa nói riêng, ngoài nét tương đồng về lịch sử đấu tranh giành độc lập, vì lý tưởng mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội, còn có sự tin cậy, đồng cảm và tình cảm yêu thương của những người đồng cảnh ngộ.
Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định (ngồi hàng thứ nhất, thứ ba từ trái sang) cùng đoàn Cuba thăm làng Moncada. Ảnh tư liệu
Thời chiến tranh, vùng đất Lương Hòa oai linh như một pháo đài trong lòng địch. Nơi đây hứng chịu rất nhiều bom đạn và hàng chục đồn bót địch bao vây phong tỏa. Cụm bãi pháo Đồng Gò là căn cứ bắn phá quyết liệt của địch, nay quy hoạch thành trung tâm nghiên cứu và thực hành trên lĩnh vực kinh tế - văn hóa và giáo dục của các cơ quan trung ương, tỉnh, huyện. Trên bầu trời, bom B52 của địch dội xuống phá hủy các chiến hào của cách mạng. Lực lượng dân quân, du kích và cán bộ ta đánh trả, phá hủy nhiều trại lính Mỹ và trụ sở công an, cảnh sát ngụy. Đại đội trợ chiến Tiểu đoàn 516 - Đội Săn tàu và các đơn vị đặc công của ta đã đánh 47 trận lớn, nhỏ, bắn cháy, bắn chìm và hư nặng 83 tàu giặc, diệt 1560 trên Mỹ - ngụy, ghi lại lịch sử trận “Bạch Đằng giang thời đại”. Bấy giờ, nhiều người ví Lương Hòa như một pháo đài trong lòng địch uy nghiêm và lẫm liệt.
Cũng một dòng sông lịch sử dọc theo ngôi làng huyền thoại, nhưng chúng tôi cảm nhận sự khác biệt so với những lần đến trước. Trong cơ quan làm việc và hầu hết nhà của đảng viên nào cũng treo di ảnh của Nữ tướng Nguyễn Thị Định và đồng chí Fidel Castro đang bắt tay nhân chuyến thăm quan hệ hữu nghị giữa hai nước. Nhà cụ bà Dương Thị Chẩn, đảng viên ấp 2, Làng Moncada treo nhiều huân, huy chương kháng chiến, nhưng không thiếu di ảnh của Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định và đồng chí Fidel Castro đặt nơi tôn nghiêm nhất. Cụ bà Chẩn năm nay 81 tuổi, nguyên cán bộ giao liên Trung ương Cục, bị bọn Ngô Đình Diệm bắt lãnh án 15 năm tù khổ sai, chỉ vào di ảnh: “Từ khi xã có chủ trương, mỗi gia đình treo ảnh của hai vị tướng anh hùng Việt Nam và Cuba, tôi thấy đây là niềm tự hào và vinh dự cho quê hương Lương Hòa. Cô Ba Định là nữ tướng sinh ra trên quê hương Lương Hòa và ông Fidel Castro là lãnh tụ đất nước Cuba, sẵn sàng giúp Việt Nam bất cứ lúc nào. Mối quan hệ này, mỗi đảng viên và người dân Lương Hòa đều khắc sâu và gìn giữ”.
Đảng viên Lê Văn Kết, ấp 1, bày tỏ cảm xúc: “Từ lúc có chủ trương của Đảng ủy xã phát động treo di ảnh Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định và Chủ tịch Fidel Castro, đến nay 100% đảng viên và hội viên trong xã hưởng ứng. Di ảnh này nhắc nhở mỗi đảng viên trong xã về truyền thống kết nghĩa giữa Lương Hòa và Moncada - Cuba. Đồng thời còn có ý nghĩa quan trọng trong giáo dục, nhắc nhở con cháu về truyền thống quan hệ kết nghĩa giữa hai đất nước của Việt Nam - Cuba để đi đúng theo con đường Bác Hồ đã chọn”.
Nói về tình nghĩa gắn bó giữa người dân Lương Hòa - Moncada và Cuba sẽ còn nhiều hơn thế nữa. Ông Nguyễn Thanh Trung - Bí thư Đảng ủy xã Lương Hòa cho biết thêm: “Để tô đậm thêm tình hữu nghị giữa Lương Hòa - Moncada và đất nước Cuba, Đảng ủy xã khuyến khích mỗi đảng viên, hội viên đoàn thể trong xã treo di ảnh cố Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định và đồng chí Fidel Castro, Chủ tịch nước Cuba ngay giữa nhà để luôn nhớ về tinh thần đấu tranh của hai dân tộc kết nghĩa. Bên cạnh, xã đang làm tờ trình đến HĐND và UBND huyện Giồng Trôm xin đổi tên Trường THCS Lương Hòa, Trường TH Lương Hòa và Trường Mẫu giáo Lương Hòa thành các Trường THCS, TH và Mẫu giáo Moncada để thể hiện tình đoàn kết hữu nghị tốt đẹp hơn giữa hai đất nước”.
Lịch sử đã ghi lại, pháo đài Moncada do đồng chí Fidel Castro, Chủ tịch đất nước Cuba chỉ huy nghĩa quân tấn công bọn độc tài phát xít Batista - tay sai của Mỹ, cuối cùng, cách mạng Cuba đã toàn thắng và tinh thần đấu tranh của người dân Cuba đi vào lịch sử. Những năm 1980, đoàn Chính phủ Cuba đã hai lần đến thăm Lương Hòa - Giồng Trôm. Lần thứ hai, bà Nguyễn Thị Định, Chủ tịch đoàn hữu nghị Việt Nam - Cuba, nhân danh người con gái quê hương Lương Hòa, đưa đoàn về thăm quê hương và được Chính phủ Cuba tặng danh hiệu làng Moncada.
Trong nhiều thập kỷ qua, Đảng bộ và nhân dân xã Lương Hòa đã tập trung ra sức hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục sản xuất. Đến nay, Lương Hòa là xã dẫn đầu của huyện Giồng Trôm trong phong trào đền ơn đáp nghĩa, xây dựng giao thông nông thôn và giải quyết việc làm cho các lao động, chuẩn bị tiến tới công nhận xã văn hóa.
Đến nay, phong trào xây dựng giao thông nông thôn theo phương thức “Nhà nước hỗ trợ, nhân dân cùng làm”, xã đã kiên cố hóa được 43km đường và 247 cây cầu, trị giá trên 4,5 tỷ đồng, đạt trên 97% kế hoạch. Lĩnh vực kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp vườn dừa, cây ăn trái, cùng một số ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ thương mại. Bên cạnh đó, xã còn mở ra một số ngành nghề mới như đan giỏ xuất khẩu, trồng cacao, nấm bào ngư..., giúp nhiều lao động có thu nhập ổn định. Trong kháng chiến, xã có 514 liệt sĩ, 165 thương, bệnh binh và 35 bà mẹ Việt Nam anh hùng, đã xây dựng được 60 nhà tình nghĩa, 230 nhà tình thương và khắc xong tên tuổi các liệt sĩ, vào bia tưởng niệm.
Lương Hòa - Moncada, một quá khứ anh hùng của một dân tộc anh hùng. “Đội quân tóc dài”, do cô Ba Định chỉ huy đã làm nên lịch sử của cuộc Đồng Khởi Bến Tre, dấy lên phong trào kháng chiến chống Mỹ trên cả nước. Lương Hòa - Moncada, hai địa danh nhưng chung một tinh thần đấu tranh anh dũng, khiến cho quân giặc phải khiếp sợ và đã đi vào lịch sử thế giới. Ngày nay, trong thời bình, địa danh Lương Hòa - Moncada, đi lên trong kiêu hãnh với những thành tích qua 20 năm đổi mới. Một địa danh xứng đáng với những tình cảm mà đất nước Cuba ban tặng.