Chuyện “lân” quê ta

Nói đến nghệ thuật múa lân, ca dao Việt Nam có câu: “Chiều nghe trống đánh tùng đinh/ Chải đầu ba - bảy, bậu rủ mình đi coi múa lân”. Trong tâm thức người Việt, lân là một trong tứ linh: long - lân - quy - phụng, là biểu tượng của sự phước lành, thịnh vượng, dũng mãnh và quyền lực. Vì thế, người ta cho rằng, sự hiện diện của “lân” trong những thời khắc quan trọng sẽ mang đến nhiều may mắn, thắng lợi.

Trong nghệ thuật múa lân, đi cùng với hình tượng chiếc đầu lân hùng dũng thì bao giờ cũng có tiếng trống, tiếng phèng-la, chập-chã, tạo nên một chuỗi âm thanh sống động, rộn rã và tưng bừng. “Tùng - chèn, tùng - chèn, tùng tùng - chèn...”. Theo sự phát triển của xã hội, nghệ thuật múa lân cũng ngày càng phát triển đa dạng, mỗi bài biểu diễn từng lúc được dàn dựng công phu và hoành tráng hơn. Ngày trước, múa lân chỉ có những điệu múa đơn giản, mang tính diễu hành thì càng về sau, múa lân được nhân dân nghiên cứu, sáng tạo, bổ sung nhiều điệu múa phong phú, có độ khó cao và nâng lên thành nghệ thuật biểu diễn.

Ngày trước, bộ lân chỉ đơn giản có các hình tượng: lân, ông địa và bộ trống, phèng-la, chập-chã thì ngày nay, ở nhiều đội lân lớn, người ta còn đầu tư bổ sung thêm nhiều hình tượng con vật và dụng cụ khác như: tề thiên (con khỉ), con rồng (múa rồng), con sư tử, trái châu lấp lánh (dùng để múa theo rồng), cây nêu (để lân trèo lên)... Không những thế, bài biểu diễn cũng được nâng lên thành một bài bản, câu chuyện hoàn chỉnh có nội dung, có ý nghĩa như các bài: Lân leo cây hái lộc, Lân phá trận, Lân - Sư tranh hùng, Lân ăn cỏ linh chi, Lân địa vũ, Song lân chúc xuân, Nam sư đại chiến Mỹ hầu vương...

Những bộ trang phục, dụng cụ cũng ngày càng được cải tiến, đầu tư như: trang phục cho ông địa, cho các nghệ nhân múa lân, đánh trống hay mảnh vải đuôi lân... luôn có màu sắc tươi sáng, viền hạt cườm lấp lánh. Chính từ sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật múa điêu luyện của “lân”, sự dí dỏm của “địa bụng to”, tiếng trống, tiếng phèng-la, chập-chã rộn rã, nhịp nhàng và tươi vui đã tạo được sự hấp dẫn cho người xem; và đặc biệt là tạo nên một không khí tưng bừng nơi đang diễn ra múa lân.

“Lân” được xứ Dừa “nuôi dưỡng”

Nghệ thuật múa lân tại xứ Dừa cũng đã và đang được gìn giữ, ngày càng phát triển và cũng “sung” không kém gì các tỉnh bạn. Đến nay, hầu như tất cả các huyện, thành phố trong tỉnh đều có đội lân riêng để phục vụ cho các sự kiện của địa phương mình. Không những thế, hiện nay, “lân” còn phát triển đến tận các xã. Một số đội lân “cấp xã” đã hoạt động sôi nổi nhiều năm qua như: đội lân xã Đa Phước Hội (Mỏ Cày Nam), xã Phú Túc (Châu Thành), xã Sơn Định (Chợ Lách)... Riêng huyện Châu Thành, sau khi được công nhận huyện văn hóa, đến nay, đã thành lập và duy trì hoạt động được 23 đội lân/23 xã, thị trấn toàn huyện. Hiện nay, chưa có số liệu thống kê chính xác vì các đội lân do từng địa phương quản lý, nhưng sơ bộ, ước tính trên địa bàn tỉnh có khoảng gần 100 đội lân lớn, nhỏ, chuyên và không chuyên, hoạt động theo mùa và hoạt động thường xuyên.

Hiện nay, nổi bật nhất là các đội lân của TP. Bến Tre. Với tính chất là một thành phố năng động, nên các đội lân chuyên nghiệp cũng đã được chính quyền địa phương và tư nhân cùng đầu tư, nâng chất. Một số đội lân đã làm nên tên tuổi cho TP. Bến Tre trong nghệ thuật múa lân suốt nhiều năm qua, trong đó có thể kể đến: đội lân Bình Nghĩa Đường (Phường 6), đội lân Phường 5, đội lân Mỹ Thạnh An... Anh Kỷ Thanh Bình - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Múa lân Phường 6, người phụ trách đội lân Bình Nghĩa Đường là một trong những người đã có nhiều năm “nặng nợ” với nghệ thuật múa lân, cụ thể, anh là quản lý, tổ chức kiêm... tài trợ cho đội lân Phường 6. Anh cho biết, đội lân này được thành lập vào ngày 22-12-1999 tại khu phố Bình Nghĩa, cái tên Bình Nghĩa Đường của đội lân cũng xuất phát từ đó. Hiện, đội có gần 20 thành viên là thanh thiếu niên (phần lớn là học sinh, sinh viên, số khác là lao động), lưu diễn thường xuyên nhiều nơi trong tỉnh ở nhiều sự kiện khác nhau: lễ, hội, khánh thành, khai trương, liên hoan, giao lưu... Câu lạc bộ Múa lân Phường 6 hiện vẫn đang duy trì sinh hoạt, tập luyện mỗi tuần tại Nhà Thiếu nhi tỉnh.

Để “nuôi dưỡng lân” - nuôi dưỡng nét văn hóa truyền thống của người Việt, múa lân đã được đưa vào nhiều hoạt động văn hóa của xứ Dừa. Nhiều hội diễn, hội thi múa lân đã được tổ chức như: hội diễn lân kỷ niệm 1-7 tại huyện Ba Tri, hội thi múa lân mở rộng do TP. Bến Tre tổ chức, Liên hoan các hoạt động văn hóa, thể thao (trong đó có múa lân) nhân Ngày Văn hóa các dân tộc do Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tổ chức... Nhiều câu lạc bộ yêu thích múa lân cũng đã và đang được hình thành ở nhiều nơi trong tỉnh.

Lân “cỡ nào cũng có”

Nói đến “lân Bến Tre” không thể không đề cập đến đội lân nữ Lương Hòa (Giồng Trôm) - một đội lân đã làm “tốn” không ít giấy mực của nhiều cơ quan thông tấn báo chí cả trong và ngoài tỉnh. Bởi, khắp các tỉnh, thành trên mảnh đất hình chữ S thì chỉ duy nhất Bến Tre mới có đội lân nữ. Sở dĩ, đội lân này được nhiều báo chí “dòm ngó” là vì đội có quá nhiều điều đặc biệt: toàn là nữ, nữ cao niên, nữ cách mạng, múa từ thời trẻ đến... thời già với ngót hơn 3 thập kỷ (đội được thành lập từ năm 1981), khỏe khoắn và khí thế không thua gì đội trẻ... Có thể nói, đội lân nữ Lương Hòa (Giồng Trôm) đã góp phần làm nên niềm tự hào, vinh dự cho Bến Tre về những nét văn hóa đặc sắc, về những con người khí khái, nhiệt huyết và lạc quan.

Bên cạnh đội lân tuổi cao niên, đội lân tuổi thanh niên, Bến Tre còn có các đội lân thiếu nhi. Ở lứa tuổi này, dẫu chỉ mang tính “chơi cho vui”, nhưng từng lúc cũng đã được sự quan tâm, đầu tư cả về “đồ diễn” và kỹ thuật biểu diễn. Điểm nhấn là Liên hoan múa lân thiếu nhi mừng xuân hằng năm (do Nhà Thiếu nhi tỉnh tổ chức), thu hút rất nhiều đơn vị trong tỉnh tham gia. Mừng xuân 2012 qua, các “diễn viên nhí” tại Liên hoan này đã làm không ít người phải ngạc nhiên đến... ngỡ ngàng vì kỹ thuật biểu diễn của các em cũng “tuyệt” không thua gì người lớn, rất nhịp nhàng và bài bản. Điều đó cho thấy, các em đã được tham gia tập luyện trước đó rất lâu. Một số đội lân “nhí” đã nhận được nhiều lời khen ngợi và giành giải cao tại kỳ Liên hoan trên như: đội lân Trường Tiểu học Tân Thanh Tây (Mỏ Cày Bắc), đội lân Trường Tiểu học An Phú Trung (Ba Tri)... Được biết, trong chuỗi hoạt động mừng xuân 2013, Nhà Thiếu nhi tỉnh sẽ tiếp tục tổ chức Liên hoan múa lân thiếu nhi...

Thay lời kết

Trong không khí đất trời rộn rã vào xuân, tiếng trống múa lân vang lên đâu đó càng làm cho không gian và con người thêm phấn khởi, tươi vui. Hoạt động múa lân tại xứ Dừa không chỉ góp phần làm cho không khí ngày xuân thêm ấm áp, quan trọng hơn, qua đó, đã góp phần bảo tồn một nét văn hóa lâu đời của người Việt. Dẫu “lân xứ Dừa” đang ngày càng phát triển lớn mạnh nhưng sẽ không bền vững nếu thiếu sự quan tâm của các ngành, các cấp.