Giá trị trường tồn mang dấu ấn lịch sử và thời đại

Cầu Rạch Miễu 2 sẽ hoàn thành để chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2-9. Ảnh: Trung Hiếu

Ngược dòng thời gian về lịch sử hình thành vùng đất Bến Tre, các nhà nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn cho rằng: So sánh tỷ lệ diện tích điền (các loại ruộng) và thổ (các loại đất trồng cây hàng năm và cây lâu năm) của ba phủ thuộc Vĩnh Long thì thấy tỷ lệ thổ canh của phủ Hoằng An (tức Bến Tre) là cao hơn cả; trên một phần ba đất là thổ canh, đất thổ canh ấy lại là vườn cau (viên lang thổ). Vì thế, người xưa gọi đất Bến Tre là miệt vườn. Trong sách Gia Định thành thông chí, Trịnh Hoài Đức cho biết dân ta đã biết trồng và sử dụng cây dừa từ khi đất đai được khai phá và lập nên “miệt vườn”. Cây dừa, chỗ đất nước ngọt hay mặn đều trồng được cả. Quả dừa non hay già đều ăn được... Có thứ sọ nhỏ như quả trứng gà, hơi dẹp dùng làm bình thuốc súng, chén nhỏ uống nước, người đời quý trọng. Như vậy, đất cù lao Bến Tre chẳng những có tiếng là “miệt vườn”, mà từ thế kỷ XIX về sau, mọi nơi đều biết đó là “xứ Dừa”.

Năm 1832, Nam Kỳ chia thành sáu tỉnh, vùng đất Bến Tre là phủ Hoằng An nằm trong tỉnh Vĩnh Long, gồm hai huyện Bảo An (cù lao Bảo) và Tân Minh (cù lao Minh). Năm 1837, phủ Hoằng An được chia thành hai phủ (Hoằng An và Hoằng Đạo). Huyện Tân Minh (cù lao Minh) được chia thành hai huyện (Tân Minh và Duy Minh) thuộc phủ Hoằng An. Huyện Bảo An (cù lao Bảo) cũng được chia thành hai huyện (Bảo Hựu và Bảo An) thuộc phủ Hoằng Đạo. Năm 1844, lại đổi tên phủ Hoằng Đạo thành phủ Hoằng Trị. Còn phủ Hoằng An (cù lao Minh) giữ nguyên tên cũ. Đất Bến Tre là phủ Hoằng An và phủ Hoằng Trị (thuộc tỉnh Vĩnh Long). Năm 1851, triều đình nhà Nguyễn hợp nhất hai phủ Hoằng Trị và Hoằng An lấy tên chung là phủ Hoằng Trị, gồm bốn huyện: Tân Minh, Duy Minh, Bảo An và Bảo Hựu (thuộc tỉnh Vĩnh Long).

Bến Tre chính thức thành đơn vị hành chính cấp tỉnh từ ngày 1-1-1900. Năm 1930 thành lập chi bộ Đảng và là hạt nhân lãnh đạo cách mạng đầu tiên của tỉnh Bến Tre. Năm 1945, Bến Tre đã cùng nhân dân cả nước đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền; năm 1960 làm nên cuộc Đồng khởi vang khắp miền Nam; năm 1975 cùng cả nước tổng tiến công và nổi dậy giành thắng lợi hoàn toàn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thu giang sơn về một mối.

Trải qua các cuộc chiến tranh chống ngoại xâm, vùng đất và con người Bến Tre đã nếm trải không biết bao đau thương, mất mát. Nhưng với tinh thần yêu nước nồng nàn, không chịu khuất phục trước sự hung bạo của kẻ thù xâm lược, vùng đất này đã sản sinh ra nhiều anh hùng như: Trung tướng Đồng Văn Cống, Trung tướng Võ Viết Thanh, Thiếu tướng Nguyễn Hữu Vị, anh hùng Lê Anh Xuân, anh hùng Hoàng Lam… vang danh khắp cả nước, đã góp phần xây nên một Bến Tre “Anh dũng Đồng khởi, thắng Mỹ, diệt ngụy” như là minh chứng hùng hồn cho lớp lớp thế hệ đã dấn thân vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.

Các giá trị về văn hóa, truyền thống “năm xưa đi trong đạn lửa, đi như nước lũ tràn về” đã tạo nên hồn cốt, tầm vóc của những người phụ nữ Bến Tre thông minh, gan dạ, đầy quả cảm, chịu thương chịu khó như: Nữ tướng Nguyễn Thị Định, anh hùng Tạ Thị Kiều, anh hùng Phan Thị Hồng Châu… Nhiều phụ nữ Bến Tre sau này giữ vị trí lãnh đạo quan trọng của các cơ quan Trung ương và địa phương.

Trong xây dựng quê hương, đất nước, người Bến Tre từng ngày nỗ lực vượt khó đi lên bằng chính nội lực với sự cần cù, chịu thương chịu khó, vượt qua đói nghèo, làm giàu trên chính mảnh đất chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, vốn bị chia cắt bởi hệ thống sông ngòi chằng chịt, thường xuyên bị mất mùa do thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu.

Rồi đây, sau khi hợp nhất ba tỉnh, không gian, dư địa cho sự phát triển sẽ rộng hơn, cuộc sống người dân sẽ có sự giao thoa, kết nối, hòa nhập và phát triển tốt hơn là tất yếu. Những cây cầu nối đôi bờ sông Cổ Chiên, Hàm Luông sẽ tiếp tục được đầu tư; những tuyến đường dọc ngang sẽ được hình thành, những đô thị hiện đại sẽ dần mọc lên; những công trình mang tầm vóc thời đại để phục vụ người dân sẽ được xây dựng trong tương lai gần. Người dân sẽ được chứng kiến những dấu mốc lịch sử về sự chuyển đổi, “vươn mình” phát triển, thịnh vượng của tỉnh mới.

Tháng 9-2025, địa danh hành chính tỉnh Bến Tre kết thúc sứ mệnh 125 năm của mình. Để chào đón tương lai tươi sáng, vì sự thịnh vượng của đất nước, Bến Tre và Trà Vinh hòa mình vào Vĩnh Long mới, điều này phù hợp với ý Đảng, lòng dân và theo xu thế của thời đại. Tỉnh Bến Tre sẽ không còn trên bản đồ hành chính, “nhưng tinh thần Đồng khởi, truyền thống anh hùng, nghĩa tình, kiên trung của nhân dân xứ Dừa tiếp tục được gìn giữ, bồi đắp và lan tỏa. Bến Tre - quê hương Đồng Khởi, không chỉ là lịch sử mà là hồn cốt, là sức mạnh tinh thần của lớp lớp thế hệ người dân Bến Tre. Trong ngôi nhà chung của tỉnh mới, dấu ấn Đồng khởi không phai mờ theo năm tháng mà nhất định phải là một biểu tượng quan trọng, góp phần lan tỏa tinh thần Đồng khởi ở tỉnh mới, tạo nên sức bật, sự đồng thuận và niềm tin để cùng nhau xây dựng vùng đất giàu đẹp, văn minh, đậm đà nghĩa tình” - như đồng chí Bí thư Tỉnh ủy - Chủ tịch HĐND tỉnh Hồ Thị Hoàng Yến phát biểu tại lễ kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30-4-1975 - 30-4-2025), 50 năm Ngày giải phóng tỉnh Bến Tre (1-5-1975 - 1-5-2025).

Mang niềm tin, khát vọng, ước mơ, tâm huyết, phát huy yếu tố tinh thần để tiếp tục làm nên cuộc “Đồng khởi mới” trong hoạch định chính sách phát triển cho tương lai. Với bề dày thành tích trong lịch sử, truyền thống anh hùng trong chiến tranh và kiên cường, sáng tạo trong hòa bình, những người con của quê hương xứ Dừa có đủ bản lĩnh, sự tự tin, sáng tạo để tiếp tục “ra khơi” với không gian phát triển mở rộng, tầm nhìn lớn hơn, khát vọng mạnh mẽ hơn và bước đi vững chắc hơn trên con đường phát triển nhanh, bền vững, thịnh vượng.

Dòng sông Tiền, Hàm Luông, Ba Lai, Cổ Chiên vẫn chảy theo dòng lịch sử, mang phù sa bồi đắp tạo nên sự trù phú của tự nhiên và tinh thần hào sảng, bộc trực, phóng khoáng, cởi mở, nghĩa hiệp, kiên cường, bất khuất của  con người Bến Tre như muôn đời nay. Cái tên gọi xứ Dừa hay quê hương Đồng Khởi sẽ không phai mờ trong tâm trí của người dân Bến Tre như là giá trị trường tồn, bình dị, chân chất mang đậm dấu ấn lịch sử, thời đại.

Nguyễn Hùng